اطلس توزیع منابع مالی صنعت
برندگان و بازندگان تزریق تسهیلات رونق تولید در ۹ماه ابتدایی امسال مشخص شدند.
بررسی آمارهای رسمی وزارت صمت نشان می‌دهد در طرح «رونق تولید» که به‌دنبال تامین مالی بنگاه‌های صنعتی موجود در سامانه بهین‌یاب است، طی ۹ماه ابتدایی امسال تنها کمی بیش از ۷ هزار میلیارد تومان اعتبار بانکی بین ۲۵درصد بنگاه‌های صنعتی نام‌نویسی‌شده توزیع شده است. این در شرایطی است که از بین ۱۱ هزار و ۱۵۴بنگاه صنعتی که برای دریافت تسهیلات بانکی ردیف «رونق تولید» درخواست داده‌اند، تنها ۵۸ درصد موفق شده‌اند مجوز معرفی به بانک را دریافت کنند. از بین این بنگاه‌ها نیز تنها ۲۷۶۹بنگاه یعنی کمتر از یک‌چهارم کل واحدهای معرفی‌شده به ۳۱ بانک و موسسه مالی‌اعتباری، منابع مالی دریافت کرده‌اند. همچنین تنها ۲۸درصد از نیاز درخواستی بنگاه‌های برای منابع بانکی از مجرای این طرح تامین شده است. این طرح در حالی به یک‌چهارم اهداف خود دست یافته که وزیر صمت جمعه گذشته از تزریق ۵۲ هزار میلیارد تومان به بنگاه‌های راکد و غیرفعال خبر داده است. بنگاه‌های راکد که در ردیف تبصره۱۸ برای تزریق منابع مالی قرار دارند، از ابتدای سال به کمتر از ۶۰ درصد نیازهای مالی خود دست پیدا کرده‌اند.
استان‌هایی که بیشترین منابع را در این بخش دریافت کرده‌اند به ترتیب شامل «تهران»، «یزد»، «اصفهان»، «خراسان‌رضوی»، «آذربایجان‌شرقی» و «قم» هستند. این استان‌ها اغلب بین ۳۰۹ تا ۶۶۹ میلیارد تومان منابع از این طریق به بنگاه‌های راکد خود در طول ۹ ماه گذشته تزریق کرده‌اند. در عین حال ۶ استان «کردستان»، «زنجان»، «هرمزگان»، «مرکزی»، «کهگیلویه و بویراحمد» و «خوزستان» جزو مناطقی هستند که کمترین حجم از منابع این طرح را به خود اختصاص داده‌اند. با اینکه توزیع منابع «تبصره ۱۸» بین بنگاه‌های صنعتی ۳۱ استان بهتر از طرح «رونق تولید» است اما همچنان فاصله قابل‌توجهی بین استان‌های بالا و پایین جدول وجود دارد که این موضوع ناشی از شکاف صنعت در دو بخش کشور با نفوذ صنعت بالاتر و پایین‌تر است. ارزیابی نشان می‌دهد شش استان بالایی جدول در این طرح بیش از ۴۶ درصد منابع را به خود اختصاص داده‌اند. در عین حال شش استان قعرنشین جدول روی هم رفته تنها به ۵ درصد کل منابع دسترسی پیدا کرده‌اند.
فعلا از آمار دقیق تزریق سرمایه در گردش که از سوی بانک مرکزی اعلام می‌شود خبری در دست نیست، اما این بانک پارسال در مدت ۹ماه ابتدایی سال بیش از ۱۹۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات را از طریق شبکه بانکی به واحدهای تولیدی تزریق کرده بود که حدود ۱۳۵ هزار میلیارد تومان از آن تسهیلات سرمایه در گردش است.
وضعیت تامین مالی در بنگاه‌های صنعتی ردیف رونق تولید
طبق داده‌های سیاست‌گذار صنعتی، حدود یک‌سوم از بنگاه‌های صنعتی در طرح رونق تولید به منابع بانکی دسترسی دارند. دو استان البرز و سمنان به تنهایی چیزی بالغ بر ۳۵ درصد از کل منابع این طرح را در بنگاه‌های خود جذب کرده‌اند که رقم بسیار بالایی است. کل نقدینگی تزریق شده از مجرای طرح رونق تولید حدود ۷ هزار و ۳۹۳ میلیارد تومان بوده است که بین ۲۷۷۲ بنگاه توزیع شده است. این یعنی بنگاه‌های صنعتی سراسر کشور به طور میانگین در این طرح، حدود ۲میلیارد و ۶۶۷ میلیون تومان بوده است. بر این مبنا می‌توان فهمید هزینه مورد نیاز برخی از بنگاه‌ها برای رسیدن به نقطه آغاز تولید در این محدوده قرار داشته است.
سوال مهمی که وجود دارد، فاصله زیاد درخواست وام رونق تولید تا حجمی از منابع است که به طور قطعی به بنگاه‌ها پرداخت شده است. در شرایطی که درخواست‌دهندگان تسهیلات چیزی بالغ‌بر ۲۵ هزار میلیارد تومان را به عنوان نیاز خود برای اتمام پروژه‌های صنعتی از شبکه بانکی درخواست کرده‌اند، تنها حدود ۲۸ درصد از تقاضای افراد به نتیجه رسیده و شکافی ۷۲درصدی برجای مانده است. اینکه چرا این این میزان شکاف در شبکه بانکی پاسخ داده نشده، فعلا بر ما پوشیده است. گرچه می‌توان فرضیاتی برای آن ارائه کرد.
وضعیت تامین مالی در بنگاه‌های صنعتی ردیف تبصره ۱۸
کل منابعی که در این بخش بین ۳۱ استان مختلف کشور توزیع شده، ۵ هزار و ۷۶۶ میلیارد تومان است که این رقم صرف تزریق به ۹۹۸ بنگاه شده است. این بنگاه‌ها که در اقصی‌نقاط کشور پراکنده شده‌اند، به طور میانگین حدود ۵ میلیارد و ۷۷۷ میلیون تسهیلات دریافت کرده‌اند. این عدد مربوط به دوره ۹ ماه اخیر است و هزینه احیای یک واحد تولیدی را بازگو می‌کند. بر پایه آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت، برای دریافت تسهیلات تبصره ۱۸ از ابتدای امسال تا پایان آذرماه، تعداد دو هزار و ۵۴۳ فقره ثبت‌نام انجام و یک‌هزار و ۲۱۵ نفر به بانک‌ها معرفی شدند، در نهایت، تا پایان آذرماه تعداد ۹۹۸ فقره تسهیلات به ارزش ۵۷ هزار و ۶۶۷ میلیارد ریال پرداخت شد.
استان تهران با ۶ هزار و ۶۹۵ میلیارد ریال، یزد با ۴ هزار و ۷۹۷ میلیارد ریال و اصفهان با ۴ هزار و ۵۵۴ میلیارد ریال، به ترتیب سه استان شاخص در اعطای این تسهیلات محسوب می‌شوند و پس از آن استان‌های خراسان رضوی، آذربایجان‌شرقی و قم در رتبه‌های بعدی قرار دارند. بررسی‌ها حاکی است، سال ۹۸ در مجموع ۷۳۶ فقره تسهیلات از این محل به ارزش ۴۰ هزار و ۹۱۲ میلیارد ریال به واحدها پرداخت شد.
البته آمارهای ردیف «تبصره ۱۸» به تازگی از ابتدای سال ۹۷ تا پایان آذرماه ۹۹ نیز منتشر شده است. می‌دانیم که منابع تخصیصی تسهیلات تولید و اشتغال (تبصره ۱۸) در سه بخش تامین سرمایه در گردش مورد نیاز فعالان اقتصادی و کمک به نوسازی و جایگزینی ماشین‌آلات و طرح‌هایی که بیش از ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارند، پرداخت می‌شود. این تسهیلات از ابتدای شروع طرح یعنی از بهار ۹۸ به بنگاه‌های تولید فعال در دو بخش صنعت و معدن تزریق شده که یک‌چهارم آنها در ۲۱ ماه اخیر به سمت تامین سرمایه ثابت جهت پیدا کرد و سه‌چهارم یا ۷۵ درصد منابع نیز به تامین سرمایه در گردش واحدها اختصاص یافته است.
بررسی آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت طرح «تبصره ۱۸» نشان می‌دهد شبکه بانکی در فاصله ابتدای ۹۷ تا انتهای آذر ۹۹ چیزی بالغ‌بر ۷ هزار و ۵۵۰ میلیارد تومان منابع بین بنگاه‌های راکد و غیرفعال توزیع کرده است. همچنین حاکی از پرداخت ۵۷ هزار و ۶۶۷ میلیارد ریال تسهیلات به واحدهای صنعتی و معدنی از محل تبصره ۱۸ قانون بودجه از ابتدای امسال تا پایان آذرماه است که ۴۳ هزار و ۲۵۱ میلیارد ریال از این منابع برای تامین سرمایه در گردش این واحدها اختصاص یافت. در این بخش سه استان «اصفهان»، «تهران» و «یزد» بیشترین میزان تسهیلات را در قالب تبصره ۱۸ دریافت کرده‌اند.
تحلیل نهایی
مشخص نیست چرا بخش زیادی از درخواست‌های واحدهای تولیدی که به شبکه بانکی ارسال شده، بدون پاسخ مانده است. برآورد اولیه روی سه عامل «بوروکراسی اداری در شبکه بانکی»، «به صرفه نبودن تولید» و «عدم تمایل به دریافت وام با بهره بانکی بالا» تاکید دارد اما شواهد دقیقی برای این موضوع در دسترس نیست. البته مشخص است که به‌رغم تلاش وزارت صمت برای فعال‌سازی واحدهای تولیدی و ورود بخشی از فعالان صنعتی به پروسه اخذ تسهیلات، دست بخش اعظم واحدهای صنعتی راکد یا نیازمند منابع، همچنان از نقدینگی دور مانده است.
