گشایش اقتصادی به نفع مردم تمام خواهد شد؟
دولت می‌خواهد نفتی را که خارجی‌ها نمی‌خرند به ایرانی‌ها بفروشد. هدف روشن است؛ جبران کسری بودجه کشور و نه فقط دولت چرا که کسری بودجه یعنی دخل و خرج کشور باهم نمی‌خواند. اما اصلی‌ترین سؤال بدون پاسخ در اوج چالش بین مجلس و دولت این است که آیا گشایش اقتصادی به نفع مردم تمام خواهد شد؟ برنامه پیشنهادی مجلس چیست اگر معتقد است که راهکار دولت خسارت به بار خواهد آورد و مهم‌تر اینکه درصورت رد پیشنهاد دولت، چه اتفاقی ممکن است رخ دهد؟
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، 20اردیبهشت1399 یعنی کمتر از 3هفته قبل از تشکیل مجلس فعلی، گزارشی از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر شد که حالا می‌توان به عمق ماجرا دقیق‌تر پی برد. در این گزارش تأکید شده بود که به‌دلیل میزان بالای عدم‌تحقق منابع پیش‌بینی شده در بودجه سال جاری، بدترین سناریوی ممکن «عدم‌اتخاذ تصمیم به‌موقع» خواهد بود.
چرا که در سال1398 به‌واسطه ابعاد کوچک‌تر کسری بودجه، وجود منابع ارزی در دسترس صندوق توسعه ملی و ظرفیت خالی بازار اوراق بدهی با وجود عدم‌اتخاذ تصمیمات قابل‌توجه توسط دولت و مجلس در راستای جبران کسری بودجه، پیامدهای کسری بودجه چندان به فضای واقعی اقتصاد منتقل نشد. کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس که این روزها به‌نظر، اجازه ندارند تا دیدگاه‌های کارشناسی خود را با مردم در میان بگذارند، همان موقع زنگ خطر را به صدا درآورده و گفته بودند در سال1399 موضوع کسری بودجه بسیار جدی خواهد بود.
در این گزارش تأکید شده بود که عدم‌تحقق بیش از 150هزار میلیارد تومانی منابع بودجه، وابستگی 96هزار میلیارد تومانی بودجه به انتشار اوراق مالی، کاهش چشمگیر قیمت نفت و فراورده‌های نفتی نسبت به پیش‌بینی‌های بودجه‌ای و کاهش درآمدهای مالیاتی و افزایش هزینه‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا موجب خواهد شد که عدم‌اتخاذ تصمیم مناسب جهت جبران کسری بودجه آثار اقتصادی نامناسبی داشته باشد.
فروش نفت به مردم یا فروش بنزین به دولت؟
در فاصله زمانی پیش‌گشایش طرح پیشنهادی دولت، اما برخی نمایندگان مجلس درصدد هستند تا به جای اینکه دولت، نفت به فروش نرفته را در قالب اوراق سلف ارزی به مردم بفروشد تا بلکه 190هزار میلیارد تومان درآمد کسب کند، تعدادی از نمایندگان مسیری مخالف با مسیر نفت فروشی دولت را در پیش گرفته‌اند و می‌خواهند تا مردم بنزین مازاد خود را به دولت بفروشند و دولت هم مجبور شود تا بنزین اضافه بر مصرف مردم را با قیمت روز دنیا البته کمی تخفیف بخرد. دوگانگی در تصمیم‌سازی روی بشکه‌های نفت و بنزین چرا که این سؤال جدی بدون پاسخ مانده است، وقتی دولت در فروش نفت و بنزین و سایر فراورده‌های نفتی با مشکلات جدی مواجه است، بنزین اضافه را به کدام کشور صادر کند و چگونه پول آن را پس بگیرد. نظیر این سؤال را می‌توان مطرح کرد، وقتی دولت خودش در فروش نفت به خارج کشور مشکل دارد، پیش فروش کردن آن به مردم چگونه ممکن است؟ آیا وعده تضمین پرداخت سود متناظر با نرخ سود سپرده‌های بانکی از جذابیت لازم برای مردم جهت پیش خرید نفت وجود دارد؟
مجلس بر سر دوراهی سخت
دولت حسن روحانی با تنگنای شدید بودجه برای سرپا نگه داشتن اقتصاد ایران مواجه است و مجلس هم فعلا ساز مخالفت را کوک کرده و با بررسی و تصویب طرح پیشنهادی دولت برای پیش فروش ریالی نفت به مردم در شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی با حضور سران قوا مخالف است. درحالی‌که اکثریت نمایندگان اصولگرای مجلس از رئیس مجلس خواسته‌اند تا سازوکار اداره شورای‌عالی اقتصادی اصلاح شود، محمدباقر قالیباف در مقام رئیس مجلس در مسیر سختی قرار گرفته است. او دیروز اعلام کرد: طرح مهمی در شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی قوا در حال بررسی است که می‌تواند بر اقتصاد تأثیر ملموسی بگذارد اما باید تصریح کرد که این طرح فقط درصورتی‌که در جزئیات آن، نظرات کارشناسی برای حفظ منافع مردم مدنظر قرار گیرد می‌تواند به اهداف خود برسد. به گفته او، در این زمینه اختلاف نظرات کارشناسی وجود دارد و هنوز هیچ طرحی قطعی نشده است لذا باید صبر کرد و اجازه داد این بحث‌ها در فضای کارشناسی بررسی شده و به نتیجه نهایی برسد. زمان به‌سرعت می‌گذرد و دولت هفته‌ای 5هزار میلیارد تومان دست‌کم کسری بودجه دارد، تأخیر سران قوا در تصمیم‌گیری براساس گزارش اردیبهشت مرکز پژوهش‌های مجلس، بدترین سناریوی ممکن خواهد بود؛ هرچند این نهاد تحقیقاتی پیش‌تر جعبه ابزاری متفاوت برای عبور از چالش کسری بودجه پیشنهاد کرده بود که در آن اشاره‌ای به طرح پیش‌فروش نفت نشده بود. حالا باید دید آیا در شرایطی که وقت به سرعت می‌گذرد، مجلس تا چه زمان می‌خواهد وقت بخرد و صبر پیشه کند؟
آوار تورم بر سفره مردم!
با فشار روزافزون کسری بودجه دولت، تورم بالاتری ناشی از چاپ پول توسط بانک مرکزی بر مردم آوار خواهد شد. در شرایطی که چشم‌انداز روشنی برای گشایش در دسترسی ایران به درآمدهای نفتی بلوکه شده در بانک‌های خارجی و امکان فروش نفت به کشورهای دیگر وجود ندارد و دولت علاوه بر جنگ با تحریم‌ها در جنگ با کرونا هم به‌سر می‌برد، تصمیم‌گیری برای شکستن معمای کسری بودجه دولت و رؤیای کاهش نرخ تورم و کاستن از فشار آن بر سفره مردم، پیچیده‌تر شده است. به‌ویژه اینکه دولت علاوه بر درآمدهای ریالی به‌شدت به درآمدهای ارزی نیاز دارد و تلاش برای یافتن راه‌حلی مورد اجماع سران قوا به یک معادله چند مجهولی تبدیل شده است. آیا طرح گشایش اقتصادی، دست دولت را بازتر خواهد کرد، یا اینکه مجلس راه دیگری را پیشنهاد خواهد داد؟ باید صبر کرد؛ هرچند تأخیر در تصمیم‌گیری ممکن است وضعیت را بدتر کند.
