تحلیلی از آمار واقعی واردات ایران از چین

9189میلیون دلار (24درصد) از امارات متحده عربی و 8978میلیون دلار (23.3درصد) از چین وارد شده است. در مجموع حدود 18.2میلیارد دلار، بیش از 47درصد واردات از دو کشور فوق صورت می‌گیرد. اما واقعیت آن است که حضور کالاهای چینی در بازار ایران بیش از رقم فوق است. بخشی از کالاهای چینی از طریق امارات متحده عربی و به‌صورت صادرات مجدد وارد کشور می‌شوند. آخرین آمار منتشره بانک جهانی نشان می‌دهد که در سال2013، صادرات چین به ایران 14میلیارد دلار و واردات چین از ایران 25.4میلیارد دلار بوده است. در همین سال صادرات چین به امارات متحده عربی بیش از 34میلیارد دلار بوده که بخش اعظم آن به دیگر کشورها مجددا صادر می‌شود و یکی از مقاصد صادراتی آن کشور ایران است. این کالاها بدون فرآوری یا تغییر اضافی، از طریق بنادر، مناطق آزاد یا انبارهای تحت حفاظت گمرک امارات متحده عربی و بدون پرداخت حقوق گمرکی دوباره به ایران صادر می‌شوند. براساس همین آمار تجاری منتشر شده بانک جهانی، حدود یک‌چهارم صادرات امارات متحده عربی به جهان به‌صورت صادرات مجدد بوده است. طی دهه اخیر هند و ایران همواره مهم‌ترین مقاصد صادرات مجدد کشور مذکور بوده‌اند؛ این دو کشور حدود نیمی از صادرات مجدد کشور امارات متحده عربی را جذب کرده‌اند. براساس آمار موجود، در سال2011 از کل صادرات 252میلیارد دلاری امارات متحده عربی، حدود 57میلیارد دلار (تقریبا یک‌چهارم) به‌صورت صادرات مجدد بوده که به‌ترتیب 25درصد آن به هند و 22درصد به کشور ایران صادر شده است. در این سال از کل صادرات 14.2میلیارد دلاری امارات متحده عربی به ایران حدود 12.9میلیارد دلار، صادرات مجدد بوده است؛ به عبارت دیگر بیش از 90درصد صادرات امارات متحده عربی به ایران، صادرات مجدد است. روند سال‌های منتهی به سال 2011 به همین صورت بود و می‌توان تصور کرد که پس از سال2011 نیز به همین گونه بوده است. بنابراین همواره بیش از 90درصد واردات ایران از امارات متحده عربی- به‌عنوان مهم‌ترین کشور تامین‌کننده نیازهای وارداتی ایران- را کالای کشورهای دیگر تشکیل می‌دهد که به دلایل مختلف ازجمله عدم وجود امکانات ترانزیت کالا، هر ساله از طریق امارات متحده وارد ایران می‌شود. قبل از تحریم‌ها و گسترش حضور کالاهای چینی در ایران، بیشتر اقلام وارداتی از امارات را کالاهای اروپایی و امریکایی تشکیل می‌داد، اما پس از تحریم‌ها و محدودیت‌های ایجاد شده، کالاهای چینی سهم بالاتری را در صادرات مجدد امارات متحده عربی به ایران دارد. به‌طور معمول، بانک جهانی به‌عنوان یکی از مراکز مهم انتشار آمار تجارت کشورها، صادرات و واردات ناخالص کشورها را اعلام می‌کند و آن را ملاک محاسبات شاخص‌های مختلف برای بیان وضع تجاری کشورها قرار می‌دهد. البته در سال‌های اخیر حسب گزارش کشورها، صادرات مجدد را به‌صورت جداگانه اعلام می‌کند، اما گزارشی از کشور مبدا صادراتی ارایه نمی‌دهد. با این حال گمرکات برخی کشورها مانند چین با راه‌اندازی سیستم‌های جدید و با هدف تسهیل برنامه‌ریزی‌های تجاری، مقصد نهایی کالاهای صادراتی خود را گزارش می‌کند. در گزارش ارایه شده گمرک ایران، کشور صادرکننده نهایی مدنظر قرار می‌گیرد. لذا همان‌طورکه اشاره شد باتوجه به اینکه بخشی از کالاهای چینی از طریق امارات متحده عربی وارد بازار ایران می‌شود، میان آمار صادرات گمرک چین به ایران و آمار واردات گمرک ایران از چین، اختلاف وجود دارد. در هر حال، باید پذیرفت که بخش زیادی از واردات 9.2میلیارد دلاری ایران از امارات متحده عربی، در 9ماهه اول سال جاری را، کالاهای چینی تشکیل می‌دهد. بنابراین می‌توان گفت سهم کالاهای چینی در بازار ایران بیش از سهم 23.3درصدی گزارش شده توسط گمرک کشور است.