تورم کاهش یافت / چرا مردم حس نمی‌کنند؟

اقتصادآنلاین - پویا دادجو؛ مرکز آمار آخرین اطلاعات تورم را منتشر کرد که بر این اساس تورم سالانه کل خانوارهای کشور در پایان آذر به ۴۳.۴ درصد رسید که نسبت به آبان کاهش یک درصدی را نشان می‌دهد. به بیان دیگر هزینه خانوار در ۱۲ ماه منتهی به آذر ماه امسال نسبت به مدت مشابه پیش از آن، ۴۳.۴ درصد افزایش یافته‌است؛ بنابراین پس از آنکه در شهریور امسال تورم سالانه با ۴۵.۸ درصد به بالاترین میزان از فروردین ماه ۱۳۷۵ رسید، روند نزولی خود را آغاز کرد. نمودار زیر روند تورم سالانه را از سال ۱۳۹۲ نشان می‌دهد:

همانگونه که از نمودار بالا می‌توان مشاهده کرد، طی سه سال گذشته اقتصاد ایران تورم بالایی را تجربه کرده‌ و وجه تمایز آن نسبت به دوره‌های گذشته، اصابت دو شوک تورمی بیش از ۴۰ درصدی در مدت کم‌تر از سه سال بوده‌است. طی این مدت میانگین تورم سالانه در حالی برابر با ۴۱.۴ درصد بوده که این رقم از سال ۱۳۹۲ برابر با ۲۲.۹ درصد بوده‌است؛ این موضوع به خوبی نشان می‌دهد که تا چه اندازه تورم از سال ۱۳۹۷ بالا بوده‌است.

تورم نقطه به نقطه آذر ماه نیز با کاهش حدود ۰.۵ واحد درصدی نسبت به آبان ماه به ۳۵.۲ درصد رسیده‌است؛ به بیان دیگر میانگین هزینه خانوار در آذر ۱۴۰۰ نسبت به ماه مشابه سال گذشته افزایش ۳۵.۲ درصدی داشته‌است. نمودار زیر روند تورم نقطه‌به‌نقطه را نشان می‌دهد:

تورم ماهانه آذر نیز بر روی سطح ۱.۶۵ درصدی ایستاد که حاکی از کاهش ۰.۸۱ واحد درصدی نسبت به آبان ماه است و پس از شش ماه، تورم ماهانه به سطح زیر دو درصد رسید. نمودار زیر روند تورم ماهانه را از سال ۱۳۹۷ نشان می‌دهد:

همانگونه که مشخص است میانگین تورم ماهانه از سال ۱۳۹۷ برابر با ۲.۷ درصد بوده است که به خوبی نشان می‌دهد که فضای اقتصاد ایران تا چه اندازه ملتهب بوده‌است.

اما پرسش اصلی این است که تورم به کدام سو می‌رود و آیا می‌توان به کاهش آن در ماه‌های آینده امیدوار بود؟

باید توجه داشت که کالاها به دو دسته کلی «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» و «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» تقسیم می‌شوند. نمودار زیر روند تورم این دو گروه کالایی در نیمه نخست سال و سه ماهه پاییز نشان می‌دهد:

همانگونه که مشخص است میانگین تورم ماهانه گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در سه ماهه پاییز که تورم سالانه کاهشی بوده، نسبت به شش ماه نخست سال افزایش یافته‌‌است و از سه درصد به ۳.۱۸ درصد رسیده‌است. در نقطه مقابل میانگین تورم ماهانه کالاهای غیرخوراکی و خدمات در سه ماه پاییز برابر با ۲.۳ درصد بوده که نسبت به ۲.۶۵ درصد در شش ماه ابتدایی سال کاهش یافته‌است. 

با توجه به اینکه بر اساس اطلاعات مرکز آمار سهم کالاهای غیرخوراکی و خدمات در سبد هزینه خانوار بیش از ۷۲ درصد در نظر گرفته شده‌، دلیل کاهش تورم در ماه‌های گذشته، کاهش شیب افزایش قیمت این گروه کالایی بوده‌است. از سوی دیگر، وزن کالاهای خوراکی و آشامیدنی در محاسبه تورم حدود ۲۸ درصد است که همین موضوع باعث کاهش تورم با وجود افزایش تورم این گروه کالایی شده‌است.

در این جا دو نکته اساسی وجود دارد:

اولاً سهم خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در سبد هزینه خانوارهای کم‌ درآمد بیش‌تر از خانوارهای پر درآمد است؛ به بیان دیگر بخش بیش‌تری از هزینه دهک‌های پایین درآمدی نسبت به دهک‌های بالای درآمدی، صرف خرید خوراکی‌ها می‌شود. ثانیاً تورم خوراکی‌ها بیشتر از کالاهای غیرخوراکی برای خانوارها ملموس‌تر است؛ به بیان دیگر افزایش قیمت میوه نسبت به افزایش قیمت خودرو برای خانوارها قابل درک‌تر است.

بر این اساس می‌توان دریافت که هرچند تورم کاهشی شده‌است اما از یکسو این کاهش تورم برای بسیاری از خانوارها قابل درک نیست و اتفاقاً خانوارها بر این باورند که تورم افزایش یافته‌است. از سوی دیگر، با توجه به اینکه تورم خوراکی‌ها افزایش یافته، فشار بر روی خانوارهای کم‌درآمد بیش‌تر شده‌است.

حالا به پرسش خود باز می‌گردیم؛ آیا تورم در ماه‌های آینده کاهش می‌یابد؟ پاسخ این است که با توجه به اثرپذیری بالای تورم کالاهای غیرخوراکی از تغییرات نرخ ارز، در صورت ادامه ثبات نسبی قیمت دلار احتمال کاهش تورم وجود دارد. با این وجود در صورتی که تورم خوراکی‌ها همچنان در سطوح بالا قرار داشته باشد، کاهش تورم به ویژه برای دهک‌های پایین درآمدی غیرقابل باور خواهد بود.