چرا موز گران شد؟/ کلید واژه پرتکرار اقتصاد ایران؛ انحصار و رانت
تشدید قیمت موز طی چند هفته گذشته خبر ساز شد. هرچند 99 درصد موز مصرفی کشور از طریق واردات تامین می‌شود و در نتیجه وابستگی بالایی میان قیمت آن و نرخ دلار وجود دارد اما بررسی‌ها حاکی از این است که علت افزایش چند وقت اخیر قیمت این محصول را باید در جای دیگری جستجو کرد.
اقتصادآنلاین-محمدباقر طغیانی؛ هفته گذشته بود که افزایش شدید قیمت موز خبر ساز شد و قیمت این محصول به بیش از ۴۵ هزار تومان رسید. هر چند گفته می‌شود که ورود یک محموله سه هزار تنی موز به کشور موجب کاهش قیمت این محصول در میدان مرکزی میوه و تره‌بار تهران شده‌است اما همچنان قیمت آن در خرده فروشی‌های شهر تهران نزدیک ۴۰ هزار تومان است. اما چرا موز گران شد؟
به گفته روح الله لطیفی، سخنگوی گمرک آمار‌ها نشان می‌دهد در ۹ ماهه سال جاری، ۳۰۸ هزار و ۹۷۰ تن موز به ارزش بیش از ۲۱۰ میلیون دلار وارد کشور شده است. با وجود ممنوعیت ثبت سفارش واردات موز از اردیبهشت امسال، مقایسه آمار‌ها نشان می‌دهد که میزان واردات موز نسبت به سال گذشته تغییر چندانی نداشته است. واردات این کالا در کل سال گذشته ۳۳۴ هزار و ۲۵۲ تن بوده که با توجه به ارزان‌تر بودن نرخ دلار در سال ۹۸، ارزش دلاری این میزان واردات در آن زمان ۲۲۶ میلیون دلار بوده است. اظهار نظر سخنگوی گمرک نشان از نبود مشکل در طرف عرضه این کالا را می دهد. پس مشکل از کجاست؟
موز جزء چهار میوه وارداتی به کشور است که به دلیل مشکلات ارزی و همچنین ضروری نبودن آن در سبد خانوار، ارزی توسط دولت برای واردات آن تخصیص داده نمی شود و براساس بخشنامه وزارت صمت ثبت سفارش واردات موز از اردیبهشت ماه سال جاری ممنوع شده‌است. اما پرسشی که مطرح می‌شود این است که با وجود ممنوعیت ثبت سفارش، واردات انجام شده با چه مجوزی انجام شده‌است و چرا با وجود این حجم از واردات، قیمت آن در بازار افزایش یافته‌است؟
جواب این سوالات را می‌توان در اظهارات دارایی‌نژاد، رئیس اتحادیه بارفروشان تهران یافت، جایی که او بیان می‌کند جلوگیری از ثبت سفارش و واردات انحصاری موز، قیمت این میوه را افزایش داده است. دارایی نژاد با بیان اینکه جلوی ثبت سفارش موز را بسته‌اند، اظهار کرد واردات این کالا دست دو تا سه نفر افتاده است و این افراد در حال مجوز فروشی هستند. اگر جلوی آن گرفته نشود، قیمت موز همین ۳۵ تا ۴۰ هزار تومان خواهد بود.
البته بعد از این مصاحبه دارایی، حمید زادبوم رئیس سازمان توسعه و تجارت ایران سوم دی ماه ۹۹ در گفت‌وگو با شبکه خبر، از تداوم ممنوعیت ثبت سفارش واردات موز خبر داد و اظهار داشت: ثبت سفارش واردات موز از اردیبهشت ماه امسال ممنوع بوده است، اما واردات آن از محل صادرات سیب درختی صورت می‌گرفت.
درحالی که سال هاست واردات موز در انحصار اشخاص یا شرکت های انگشت شمار است، اکنون به جای مقابله با انحصار آن شاهد تشدید این انحصار به وسیله ممنوعیت ثبت سفارش هستیم. با کنار هم گذاشتن اظهارات مسئولین می توان نتیجه گرفت که به دلیل ممنوعیت ثبت سفارش، تنها اشخاصی که از قبل ثبت سفارش داشته‌اند و همچنین افراد محدودی که امکان ثبت سفارش را دارند، مجاز به واردات این میوه هستند. این ممنوعیت باعث تنگ‌تر شدن حلقه انحصار و بالاگرفتن بازار فروش مجوز واردات آن شده است. در واقع هزینه خرید این مجوزها از جیب مصرف‌کننده پرداخت شده که همین امر باعث گرانی این میوه شده‌است. ممنوعیتی که برای جلوگیری از خروج دلار در بحران ارزی قرار داده شده بود حالا علاوه بر بی‌اثر بودن، موجب تشدید انحصار شده که در نتیجه هزینه سنگینی از جیب مصرف کننده به جیب دلالان انحصارگر سرازیر کرده و عملاً بدون هیچ فایده‌ای فقط اثر مخرب داشته است. بی‌شک شکستن انحصار موجود برای کاهش قیمت این محصول اجتناب ناپذیر است.
