چگونه واکسن کرونا یکباره در چند کشور تولید شد؟

 به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، ترس از ترک نابهنگام زندگی در عصری که ادعاهای علمی روزانه انسان‌ها را شگفت‌زده می‌کند. استیصال از پاندمی کرونا و فلج شدن زندگی مردم جهان باعث شد خیلی از شرکت‌های دارویی تلاش کنند تا انسان عصر امروز را از چیزی نادیدنی و کشنده برهانند. اما در این یک‌سال بارها این تلاش ناکام بود تا اینکه در یک‌ماه گذشته بسیاری از شرکت‌های نام‌آشنا یا غریبه ادعا کردند به فرمول این واکسن دست یافته‌اند؛ ادعایی همزمان میان کشورهای جهان. آیا پشت این ظهور یکباره سیاستی پنهان است یا ما کاشفان فروتن شوکران، جام‌های زهر را خوب شناخته و به طبیعت بار دیگر چیره شده‌ایم. در این‌باره و بیشتر با حمید سوری، اپیدمیولوژیست، استاد دانشگاه و عضو ستاد ملی کنترل اپیدمی کرونا صحبت‌کرده‌ایم.

در این یک‌ماه بارها صدای کشف شد، کشف شد شنیده‌ایم. به‌نظر شما چرا همه کشورها به‌دنبال تهیه و تولید واکسن کووید- 19افتاده‌اند و چرا یکباره همگی دست به تولید واکسن‌های مخصوص خود زده‌اند؟ این وضعیت طبیعی و منطقی است؟ 

مؤسسات مختلفی در کشورهای زیادی در تکاپو و تلاش برای تولید واکسن کووید- 19هستند. اما اینکه کدامیک همه مراحل تأیید نهایی را با موفقیت پشت سر بگذارد، هنوز برای هیچ‌یک اتفاق نیفتاده و توسط سازمان‌های معتبر جهانی مثل سازمان بهداشت تأیید قطعی نشده است. حتی 2واکسن مدرنا و فایزر نیز فقط در چند کشور به تأیید رسیده‌اند. در تولید واکسن دو امر مهم وجود دارد؛ اثربخشی و ایمنی. این روزها بیشتر درباره اثربخشی واکسن صحبت می‌شود و کمتر ایمنی آن مدنظر قرار می‌گیرد. زیرا تهیه یک محصول پزشکی جدید به 10سال زمان نیاز دارد. اما در شرایط فعلی اپیدمی این رویه و مسیر را تسریع کرده و سختگیری‌ها را کاهش داده‌اند. اما در این شرایط نگرانی درباره ایمنی واکسن است؛ به‌عبارتی اثرات سوء که واکسن روی بدن انسان به‌جای خواهد گذاشت. این نوع استفاده از واکسن، در محیط آزمایشگاهی و شرایط ویژه‌ای بوده و اثربخشی آن بیش از زمانی است که وارد بازار شده و به شکل عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از سویی اثرات جانبی ناشی از مشکلات ایمنی واکسن در کوتاه‌مدت بررسی شده و اثرات بلندمدت آن مشخص نیست. از این‌رو هر واکسنی ممکن است در طول دوره استفاده متوقف شود. به همین‌خاطر رقابت علمی بین کشورها و مسائل تجاری آنها باعث می‌شود تهیه واکسن در کشورها مورد توجه قرار بگیرد. هیچ محصول بیولوژیک هیچ‌گاه در این سال‌ها تا این اندازه متقاضی نداشته که حالا واکسن کووید- 19دارد. به‌دنبال شرایط نامناسب اقتصادی که با پاندمی کرونا ایجاد شده، همه کشورها درصدد ترمیم اقتصاد آسیب‌دیده خود هستند. پس بیزینس گوشه دیگر تهیه واکسن به‌حساب می‌آید.

آیا این به‌معنای آن است که مردم پیگیر تهیه واکسن نباشند؟

این به‌معنای آن نیست که از زاویه منفی به تهیه واکسن نگاه کنیم. تقاضای مردمی بخش دیگری از این ماجراست. طبیعی به‌نظر می‌رسد که دولت‌ها تلاش ‌کنند واکسن‌های بومی خود را با توجه به زیرساخت‌های موجود در کشور و فناوری‌هایشان به‌دست بیاورند. کشور ما نیز در این‌باره تلاش‌هایی کرده، هرچند از پیشتازان این عرصه نیست، اما باید برای تهیه واکسن داخلی تکاپو کند.

با توجه به اینکه شرکت‌های مختلفی در دنیا وارد این بازار شده‌اند، آیا می‌توان منتظر بود که جهان به‌زودی نسبت به ویروس کرونا واکسینه شود؟

تولید و تهیه واکسن در ظرفیت محدودی خواهد بود. اگر تولید تا یک سال آتی با شکست مواجه نشود، فقط 20درصد از جمعیت دنیا را پوشش خواهد داد. زیرا چنین واکسن‌هایی دوز یادآور هم دارند. با یک تزریق این رویه کنترل نمی‌شود. بنابراین هر کشور باید اولویت‌های تزریق واکسن خود را مشخص کند. اینکه با توجه به واکسن وارد شده و بضاعت موجود، چه گروه‌هایی باید واکسینه شوند. این مسئله قابل الگوبرداری نیست و هر کشور ممکن است اولویت‌های خاص خود را داشته باشد. بنابراین لازم است هر چه سریع‌تر مطالعات بومی صورت گرفته که اولویت دریافت واکسن در کشور براساس مطالعه مشخص شود.

بعضی از شرکت‌ها یا کشورهایی که در حال ساخت و تولید واکسن هستند، مراحل تحقیقاتی و آزمایشگاهی خود را به‌طور کامل و لحظه‌ای در معرض دید عموم قرار می‌دهند. این مردم را نسبت به رویه تولید آگاه‌تر و اطمینان بیشتری ایجاد خواهد کرد. آیا ما نیز در تولید واکسن باید از چنین روشی پیروی کنیم؟

این جزو مقررات بین‌المللی است و کشورهایی که به این شکل عمل نمی‌کنند از نظر اخلاق علمی دچار مشکل هستند. در منابع تأیید شده علمی باید موافقتنامه کتبی آگاهانه کسب شود. در غیراین‌صورت این رویه با مباحث اخلاق در پژوهش بین‌المللی مغایر است. به‌عبارتی تا فازهای مطالعاتی و کارهای آزمایشی‌ و علمی روشن و شفاف نباشد و توسط کمیته‌های بی‌طرف تأیید و بررسی نشود، انتظار اعتماد از مردم بی‌جا، غیراخلاقی و غیرانسانی خواهد بود. من به‌عنوان متخصص این حوزه و با توجه به اینکه هر هفته در جلسات مشترک در ستاد مبارزه با کرونا شرکت می‌کنم، هنوز درباره کم و کیف واکسن ایرانی بی‌اطلاعم. در هیچ جای دنیا دولت‌ها حق ندارند به زور مردم را وادار به واکسینه شدن کنند. در ضمن این تحقیقات در مراحل اولیه قرار دارد و باید تحت نظر کیت‌های فعالی قرار بگیرد که اگر کمترین عارضه‌ای ایجاد شد مراقبت‌های ویژه درمانی صورت بگیرد.

مهار پاندمی مستلزم آن است که 70درصد مردم واکسن را تزریق کرده باشند، آیا هیچ‌یک از این شرکت‌ها، ازجمله واکسن ایرانی امکان تولید انبوه دارد؟ 

تولید واکسن در بخشی نیاز به تکنیک و فناوری و در بخشی نیاز به تولید انبوه دارد. آیا ما از نظر تکنولوژی به این دانش و تجربه رسیده‌ایم و اصلا زیرساخت‌های لازم را داریم؟ پاسخ به این سؤال را نمی‌دانم. ایمنی معمولا به دو شکل حاصل می‌شود؛ طبیعی و مصنوعی.