زندگی با قند، شیرین نیست
دیابت بر‌خلاف نامش اصلا شیرین نیست و از آن دست بیماری‌های به‌شدت خطرناک و آسیب‌زننده‌ای است که می‌تواند زندگی فرد مبتلایی را که کنترلی بر بیماری‌اش ندارد، حتی بیش از ابتلا به سرطان تحت تاثیر قرار دهد.
چگونه و با چه روش‌هایی می‌توان خطر ابتلا به دیابت را کاهش داد؟
افزایش قند خون در بدن موجب ابتلا به بیماری دیابت می‌شود که انواع مختلفی دارد. این بیماری به‌طور عمده به سه نوع دیابت نوع 1، 2 و بارداری تقسیم می‌شود.
بیشتر از ٩٠ درصد از بیماران مبتلا به دیابت دو هستند و حدود ١٠ درصد از بیماران از دیابت نوع یک رنج می‌برند. بیشتر افراد مبتلا به دیابت نوع یک، بزرگسال و چاق هستند. اما دیابت نوع یک بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود که باعث لاغر و ضعیف شدن آنها می‌شود.
علت اصلی دیابت هنوز به‌طور دقیق مشخص نشده است اما برخی از دلایل اصلی ابتلا به دیابت نوع یک شامل استعداد ژنتیکی، اختلال‌ها، بیماری‌های خودایمنی، ویروس‌ها و برخی از سموم می‌شود. در دیابت نوع دو عوامل ارثی و محیطی در ابتلا مؤثر است. استعداد ژنتیکی در این نوع دیابت بیشتر ازنوع یک نقش دارد. به همین دلیل در بیشتر مبتلایان به دیابت نوع دو سابقه خانوادگی وجود دارد. چاقی از مهم‌ترین عوامل محیطی مؤثر در بروز دیابت است. افزایش چربی در بدن منجر به افزایش مقاومت به انسولین می‌شود. به‌همین دلیل دیابت نوع دو در بیش از نیمی از موارد با فعالیت بدنی و رژیم غذایی مناسب کنترل می‌شود.
در واقع افزایش مصرف غذاهای پرانرژی و کم‌تحرکی عامل بروز دیابت نوع دو است.
اصلاح تغذیه با تاکید بر مصرف و کاهش مصرف چه مواد غذایی و از چه سنی در پیشگیری از دیابت موثر است؟
رژیم غذایی باید حاوی انرژی کافی برای فعالیت‌های روزمره باشد و در عین حال به کنترل وزن فرد هم کمک کند. توصیه می‌شود همه افراد محدودیتی را در مصرف بعضی از مواد غذایی مثل غذاهای با سدیم بالا نظیر غذاهای شور، کالباس، سوسیس، پنیر پیتزا، چیپس، پفک و غذاهای کنسروی پرچرب حاوی کلسترول بالا یا اسیدهای چرب ترانس مثل لبنیات پرچرب، کره، خامه، غذاهای سرخ شده، گوشت‌های قرمز پرچرب و روغن جامد داشته باشند. در عین حال این محدودیت باید در مصرف قند، شکر، انواع شیرینی‌ها، شکلات، آب نبات و نوشابه‌های گازدار اعمال شود. در عوض از سبزیجات برگ‌دار، نان سبوس‌دار، حبوبات، غلات، شیر و ماست کم‌چرب، گردو، ماهی و میوه‌ها به‌طور متعادل استفاده کنند. در این مسیر بهتر است اصلاح سبک زندگی از کودکی صورت بگیرد. کودکان باید به عادات و رفتارهایی مثل ورزش منظم، رژیم غذایی سالم و کم‌چرب و مصرف میوه و سبزی و داشتن وزن مناسب تشویق شوند تا از بسیاری از بیماری‌ها در بزرگسالی پیشگیری کنند.
فعالیت بدنی چگونه و طی چه فرآیندی و در قالب چه نوع تمرین‌های منظم فیزیکی می‌تواند در پیشگیری از ابتلا موثر باشد؟
کم‌تحرکی سهم بالایی در مرگ‌های زودرس و ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر دارد. از طرفی فعالیت بدنی منظم با اثربخشی بر سیستم قلبی، ریوی، دستگاه گوارش، سیستم اسکلتی عضلانی و سیستم ایمنی در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها بسیار مؤثر است. ناگفته نماند که فعالیت بدنی علاوه بر اثرات فوق می‌تواند نقش مهمی در کنترل بیماری و بهبود روند درمان و افزایش طول عمر بیماران نیز داشته باشد.
در میان ورزش‌ها کدام را بیشتر توصیه می‌کنید؟
بهترین ورزش‌ها، ورزش‌های هوازی است مثل پیاده‌روی، دویدن، شنا کردن و دوچرخه‌سواری. البته سایر ورزش‌ها که طی آن ضربان قلب افزایش می‌یابد هم مفید است. البته ورزش‌های بی‌هوازی مثل کار با وزنه هم مؤثر است. توصیه می‌شود افراد در مورد میزان و نحوه ورزش با پزشک خود مشورت کنند.
افزایش وزن و چاقی تا چه اندازه در ابتلا به دیابت موثر است و بر این اساس، کنترل وزن تا چه اندازه به پیشگیری از ابتلا به این بیماری کمک می‌کند؟
بهترین شاخص اضافه‌وزن، شاخص توده بدنی (BMI) است. اضافه‌وزن زمانی رخ می‌دهد که مقدار این شاخص مساوی یا بیشتر از ٢٥ و کمتر از ٣٠ باشد. شاخص توده بدنی در چاقی به‌صورت مساوی و بیشتر از ٣٠ خواهد بود. افزایش عدد شاخص توده بدنی، اصلی‌ترین عامل ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر مثل دیابت است.
کنترل سالانه قند خون از چه سنی و تا چه اندازه در پیشگیری موثر است؟
گروه هدف در برنامه غربالگری دیابت نوع دو، مردان و زنان بالای ٣٠ سال هستند اما بهتر است افرادی که دچار دیابت نیستند نیز هر سه سال یک‌بار این غربالگری در موردشان تکرار شود و افراد مبتلا به دیابت هر سه ماه یک‌بار از سوی پزشک ویزیت شوند. اهمیت شناسایی و تشخیص افراد مبتلا به دیابت یا پیش‌دیابت می‌تواند در تشخیص زودهنگام و درمان دیابت موثر باشد.
