وقتی مشکلات ارز ترجیحی به بازار روغن هم سرایت می‌کند/ علل کمبود روغن چیست؟

اقتصادآنلاین-سیده زهرا محمودی؛ در ماه‌های اخیر هر از چند گاهی کمبود یکی از کالاهای اساسی خبرساز می‌شود. روغن یکی از کالاهایی است که از اواخر شهریور ماه  خبر از کمبود آن به گوش می‌رسید و علاوه بر محدودیت فروش در فروشگاه‌ها شاهد افزایش قیمت‌ در این کالای اساسی بودیم؛ به طوری که در مهر ماه گروه روغن و چربی‌ها 34.8درصد افزایش قیمت‌ نسبت به ماه مشابه سال گذشته را تجربه کرد و این موضوع سبب نگرانی مصرف‌کنندگان و مراجعه بالای آن‌ها به فروشگاه‌ها و همچنین خرید مازاد بر نیاز این کالا توسط آنان شد. البته افزایش قیمت روغن یکبار به طور رسمی در تیر ماه صورت گرفت و قیمت آن در اواسط تیرماه بین 12 تا 16درصد افزایش داشت و اگر دوباره افزایش قیمت این محصول را داشته باشیم، این بار دوم خواهد بود که در 4ماه اخیر قیمت روغن با افزایش همراه بوده است.

درخصوص این کالای اساسی باید گفت که روغن نباتی یکی از کالاهایی است که ارز ترجیحی شامل آن می‌شود و در نتیجه این کالا نیز از گزند آسیب‌هایی که ارز ترجیحی ایجاد می‌کند در امان نمانده است. باتوجه به آمار منتشرشده توسط وزارت صمت، در شش ماهه نخست امسال تولید آن با کاهشی 18.5درصدی روبه رو شده است و علاوه بر این یکی از مهم‌ترین اقلام کشف‌شده قاچاق محسوب می‌شود. همچنین بر اساس آخرین آمار، تأمین ارز انجام‌شده توسط بانک مرکزی به ‌نرخ 4200 تومان، از ابتدای سال تاکنون بابت واردات دانه‌های روغنی، 714 میلیون دلار و روغن خام، 757 میلیون دلار بوده‌است.

کاهش عرضه روغن سبب شده تا در بسیاری از نقاط تامین این کالا برای مصرف‌کنندگان با مشکل روبه رو شود. لازم به ذکر است که بخش زیادی از تولید روغن جامد و مایع کشور به واردات بستگی دارد و این امر یکی از اصلی‌ترین عوامل افزایش قیمت و کمبود این محصول است. همچنین با توجه به وارداتی بودن بخش زیادی از مواد اولیه تولید این کالا، وقتی بحث کمبود این کالا می‌شود، پای تخصیص ارز نیز به میان می‌آید. دبیر انجمن صنفی روغن نباتی نیز علل کمبود روغن را افزایش قیمت حلب، مشکلات تخصیص ارز، کرونا و... دانست و گفت: با رایزنی‌های صورت گرفته بازار روغن به ثبات خواهد رسید.

توسلی، عضو انجمن صنایع روغن کشی معتقد است که روغن به میزان کافی در بازار عرضه شده است اما دلالان به علت شایعه حذف ارز 4200تومانی این کالا را احتکار کرده‌اند و علت کمبود روغن نیز به این موضوع باز می‌گردد. سرپرست دفتر تنظیم بازار وزارت صمت نیز با اشاره بر تاثیر محدودیت‌های ارزی بر تامین روغن خام کشور، خرید مازاد بر نیاز را مسبب افزایش تنش‌ها در بازار خواند و تاکید کرد: ذخایر بازار مشکلات را حل خواهد کرد.

با وجود اینکه مشکلاتی در این بازار ایجاد شده است و حتی شاهد توقف فعالیت‌های تولیدی برخی از کارخانه‌های تولید روغن بوده‌ایم و برخی مصرف‌کنندگان نیز در خرید این محصول با مشکل مواجه شده‌اند، بسیاری از مسئولان معتقدند که مشکلی در این زمینه وجود ندارد و به زودی همه چیز به روال پیشین باز خواهد گشت.

در پایان باید گفت در خصوص علت دقیق کمبود و گرانی این کالا در بسیاری از نقاط کشور، دلایل ضد و نقیض بسیاری مطرح شده است. از یکسو بنابر گزارش بانک‌ مرکزی به واردات دانه‌های روغنی و همچنین روغن خام تخصیص ارز 4200 تومانی صورت گرفته‌است و از سوی دیگر شاهد افزایش قیمت و کمبود این کالا در بازار هستیم. دلالی، عدم ترخیص از گمرک، خرید مازاد نیاز مردم و ... دلایلی است که طی این مدت مطرح شده‌است. اما به نظر می‌رسد که مشکل فراتر از این مسائل باشد. اگر نگاهی به کالاهای مشمول ارز 4200 تومانی همانند تجهیزات و ملزومات پزشکی و نهاده‌های دامی بیندازیم، مشاهده می‌کنیم در تمام این بازارها با مشکلات مشابهی مواجه هستیم. تخصیص ارز 4200 تومانی، افزایش قیمت‌ها و کمبود کالاها سناریوهای مشابه هستند. به نظر می‌رسد تخصیص ارز 4200 تومانی هر نتیجه‌ای که داشته‌است، به ثبات قیمت‌ها و حمایت از اقشار پایین درآمدی منتج نشده‌ و تنها نابودی منابع ارزی کشور و گسترش رانت و فساد را به همراه داشته‎‌است.