تنزل نمره کسب‌وکار در تابستان
نتایج پایش ملی محیط کسب‌وکار در تابستان امسال، از نامساعد شدن وضعیت این شاخص نسبت به بهار ۱۳۹۹ حکایت دارد.
دلیل این موضوع بر کسی عیان نیست اما برخی تحلیلگران بر احتمال رابطه مثبت میان ایمنی گله‌ای و بازگشت کسب‌وکارها به وضعیت عادی تاکید دارند. نتایج پایش ملی محیط کسب‌وکار در فصل تابستان ۱۳۹۹ از سوی مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران منتشر شد. در این فصل، رقم شاخص ملی به ۰۵/ ۶ واحد رسیده که نسبت به فصل قبل ۴/ ۰ واحد بدتر شده است. همچنین فعالان اقتصادی به‌طور متوسط، میزان تاثیر کرونا بر محیط کسب‌وکار را ۶۲/ ۶ واحد ارزیابی کرده‌اند که در مقایسه با فصل بهار ۴۸/ ۰ واحد بهبود یافته است. از آنجا که شیوع ویروس کرونا تمامی فعالیت‌های اقتصادی در فصل بهار را تحت‌تاثیر قرار داده بود، در دوره قبلی سنجش فصلی محیط کسب‌وکار (فصل بهار)، فعالان اقتصادی با امتیاز میانگین ۱/ ۷ میزان تاثیر این ویروس بر کسب‌وکار خود را ارزیابی کردند (نمره ۱۰ بدترین ارزیابی است). این بهبود نظریه برخی تحلیلگران نسبت به رابطه مثبت ایمنی گله‌ای و بازگشت کسب‌وکارها به وضعیت عادی را پررنگ‌تر می‌کند. ایمنی جمعی که به آن اثر گله، مصونیت جامعه، ایمنی جمعیت یا ایمنی اجتماعی گفته می‌شود، نوعی محافظت غیرمستقیم از بیماری‌های عفونی است که زمانی اتفاق می‌افتد که درصد زیادی از جمعیت در اثر عفونت، از طریق عفونت‌های قبلی یا واکسیناسیون مصون شوند. از این طریق می‌توان از افرادی که مصون نیستند، در مقابل بیماری حفاظت کرد. در جمعیتی که بخش اعظمی از افراد از مصونیت برخوردار هستند، چنین افرادی در انتشار بیماری سهمی ندارند و زنجیره‌های انتشار عفونت مختل می‌شوند که این امر یا سبب توقف یا کند شدن شیوع بیماری می‌شود. در مورد بیماری کووید-۱۹ چیزی که متفاوت است، نبود واکسن بوده که برای قطع چرخه بیماری اهمیت بالایی دارد. تنها این‌گونه می‌توان رابطه معناداری بین رشد آمار تلفات این بیماری در کشور با کاهش اثر کرونا بر کسب‌وکارها تعریف کرد.
مولفه‌های اثرگذار
در بهار ۱۳۹۹، فعالان اقتصادی مشارکتکننده در این پایش، به ترتیب سه مولفه «غیرقابل‌پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات»، «دشواری تامین مالی از بانک‌ها» و «بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار» را نامناسب‌ترین مولفه‌های محیط کسب‌وکار کشور نسبت به سایر مولفه‌ها ارزیابی کرده‌اند. جالب اینجاست که در تابستان امسال نیز همین سه مولفه در صدر نامناسب‌ترین مولفه‌ها جانمایی شده‌اند. طبق ارزیابی‌ها در تابستان ۱۳۹۹ هم فعالان اقتصادی مشارکتکننده در این پایش به ترتیب سه مولفه «غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات»، «بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار» و «دشواری تامین مالی از بانک‌ها» را نامناسب‌ترین مولفه‌های محیط کسب‌وکار کشور نسبت به سایر مولفه‌ها ارزیابی کرده‌اند. از سوی دیگر براساس یافته‌های این طرح در تابستان ۱۳۹۹، استان‌های کردستان، کرمان و سیستان و بلوچستان به ترتیب دارای بدترین وضعیت محیط کسب‌وکار و استان‌های سمنان، آذربایجان غربی و مرکزی به ترتیب دارای بهترین وضعیت محیط کسب‌وکار نسبت به سایر استان‌ها ارزیابی شده‌اند. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد میانگین ظرفیت تولید (واقعی) بنگاه‌های اقتصادی شرکت‌کننده در طرح در فصل تابستان معادل ۳۱/ ۳۷ درصد بوده که نسبت به همین میزان در فصل بهار (۵۷/ ۳۵ درصد)، با افزایش تقریبی ۲ واحدی مواجه شده است.
آسیب‌دیدگان بزرگ از کرونا
فعالان اقتصادی به‌طور متوسط، میزان تاثیر کرونا بر محیط کسب‌وکار را ۶۲/ ۶ واحد ارزیابی کردند که در مقایسه با همین مقدار در فصل بهار (۱/ ۷ واحد) تا حدودی بهبود یافته است. شاخص کل کشور، شاخص استانی و سایر شاخص‌ها نیز در این فصل با در نظر گرفتن این عامل محاسبه و گزارش شده‌اند. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد در فصل تابستان ۱۳۹۹ میزان آسیب وارده بر کسب‌وکارها از شیوع ویروس کرونا در استان‌های اردبیل (۷۵/ ۸) ایلام (۷۲/ ۷)، لرستان (۵۸/ ۷) و خوزستان (۴۷/ ۷)، بیشترین مقدار و در استان‌های سمنان (۳۱/ ۵)، قم (۹۸/ ۵)، فارس (۱۲/ ۶) و قزوین (۱۳/ ۶)، کمترین مقدار نسبت به سایر استان‌ها توسط فعالان اقتصادی ارزیابی شده‌اند.
رونق کار در بخش کشاورزی
براساس نتایج این پایش در تابستان ۱۳۹۹، وضعیت محیط کسب‌وکار در بخش کشاورزی (۹۳/ ۵) در مقایسه با بخش‌های خدمات (۱۱/ ۶) و صنعت (۹۴/ ۵) مناسب‌تر ارزیابی شده است. در بین رشته فعالیت‌های اقتصادی برحسب طبقه‌بندی استاندارد ISIC.rev۴، رشته فعالیت‌های «اطلاعات و ارتباطات»، «حمل‌ونقل و انبارداری» و «سلامت انسان و مددکاری اجتماعی» دارای بدترین وضعیت محیط کسب‌وکار بوده‌اند و رشته فعالیت‌های «آموزش»، «سایر فعالیت‌های خدماتی» و «تولید صنعتی (ساخت)» بهترین وضعیت محیط کسب‌وکار را در مقایسه با سایر رشته فعالیت‌های اقتصادی در کشور داشته‌اند.
وضعیت محیط کسب‌وکار کشور برحسب تعداد کارکنان شاغل در بنگاه‌ها به‌گونه‌ای است که بنگاه‌های با ۶ تا ۱۰ نفر کارکن (۱/ ۶) دارای بدترین وضعیت و بنگاه‌های با ۱۰۱ تا ۲۰۰ کارکن (۶۷/ ۵) دارای بهترین وضعیت محیط کسب‌وکار نسبت به سایر بنگاه‌ها ارزیابی شده‌اند. از سوی دیگر وضعیت محیط کسب‌وکار کشور برحسب سال تاسیس بنگاه اقتصادی در کارگاه‌های کمتر از دو سال بدترین وضعیت (۱۳/ ۶) و در کارگاه‌های دارای بیشتر از ۱۶ سال سابقه، دارای بهترین وضعیت (۹۲/ ۵) ارزیابی شده‌اند.
شاخص کسب‌وکار از نگاه «شین»
براساس نظریه عمومی کارآفرینی شین، شاخص ملی محیط کسب‌وکار ایران در تابستان ۱۳۹۹، عدد ۱۵/ ۶ (عدد ۱۰ بدترین ارزیابی است) به دست آمده است که بدتر از وضعیت این شاخص در ارزیابی فصل گذشته (بهار ۱۳۹۹ با میانگین ۱/ ۶) است. میانگین ارزیابی محیط اقتصادی عدد ۳۹/ ۶ است که در ارزیابی فصل گذشته عدد ۳/ ۶ حاصل شده بود و میانگین ارزیابی محیط نهادی عدد ۹۶/ ۵ است که در فصل گذشته عدد ۹۳/ ۵ ارزیابی شده بود.
بر این اساس همانند فصل گذشته محیط جغرافیایی با عدد ۳/ ۵ و محیط مالی با عدد ۳۵/ ۸ به ترتیب مساعدترین و نامساعدترین محیط‌ها براساس نظریه عمومی کارآفرینی شین بوده‌اند. شاخص شین به دلیل در نظر گرفتن وزن عوامل مختلف در محاسبه، از دقت بیشتری نسبت به شاخص کل برخوردار است.
در بین رشته فعالیت‌های اقتصادی برحسب طبقه‌بندی استاندارد ISIC.rev۴ در فصل تابستان، فعالیت‌های «سایر فعالیت‌های خدماتی شامل تعمیرات رایانه و کالاهای شخصی و خانگی، آرایشگاه‌ها، شست‌وشو و خشکشویی منسوجات، خدمات سونا، ماساژ و گرمابه (۴۵/ ۸)»، «تامین جا و غذا شامل هتل‌ها، اقامتگاه‌ها و رستوران‌ها و تالارهای پذیرایی (۱۴/ ۸)» و «اداری و خدمات پشتیبانی شامل آژانس‌های توریستی و مسافرتی، موسسات حمل مسافر و موسسات کرایه لوازم، ابزار و ماشین‌آلات (۸۶/ ۷)» بیشترین آسیب را از شیوع ویروس کرونا متحمل شده‌اند.
در مقابل رشته فعالیت‌های «مالی و بیمه (۲۸/ ۵)»، آبرسانی، مدیریت پسماند، فاضلاب و فعالیت‌های تصفیه (۵۸/ ۵)»، و «استخراج معدن (۷۸/ ۵)» کمترین آسیب را از شیوع ویروس کرونا نسبت به سایر فعالیت‌ها متحمل شده‌اند.
