اقتصاد تنگی‌نفس گرفت نوبت بسته نجات رسید

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، جبهه اول کسب حداقل سود برای حیات خود و پرداخت دستمزد و حقوق کارکنان و کارگران، جبهه دوم جلوگیری از افتادن در چاه بدهی‌های ناشی از افت تقاضا به شرکای تجاری خود و ناتوانی از ایفای تعهدات ازجمله پاس‌کردن چک‌ها و پرداخت هزینه اجاره‌بها و سایر هزینه‌های جاری و جبهه سوم تحمل فشار سنگین ناشی از پرداخت‌های قانونی ازجمله اقساط بانکی، حق بیمه تأمین اجتماعی و به‌طور مشخص مالیات. نخستین نشانه‌های اصابت ترکش‌های ویروس کرونا در ماه‌های آینده، احتمالا با انتشار گزارشی از وضعیت چک‌های برگشت‌خورده مشاهده خواهد شد که نشان می‌دهد تا چه اندازه شاخص اعتماد بازار ضربه خورده است. در این میان وعده‌ها و نامه‌هایی هم بین دستگاه‌های دولتی ردوبدل می‌شود، ازجمله استمهال یا بخشش پرداخت‌های قانونی از سوی واحدهای تولیدی و خدماتی شامل اقساط وام‌ها، حق بیمه تأمین اجتماعی و مالیات بر واحدهای صنفی فعال در بخش‌های تولیدی و خدماتی.

بررسی‌ها نشان می‌دهد ‌هنگام ورود یک شوک پیش‌بینی‌نشده نظیر شیوع ویروس کرونا به اقتصاد، آثار مخرب آن نه‌فقط در سطوح بنگاه‌های اقتصادی و واحدهای صنفی، که در شاخص‌های کلان اقتصادی ازجمله افت سنگین رشد اقتصادی و افزایش نرخ بیکاری و حتی رشد نرخ تورم در میان‌مدت نمایان خواهد شد.

بخشش بانکی و مالیاتی در راه است

یک روز پس از درخواست رئیس‌کل بانک مرکزی از بانک‌ها برای آسان‌‌گیری در نحوه وصول اقساط وام و مهلت‌دادن به بدهکاران، او دیروز اعلام کرد: می‌دانم توصیه کافی نیست و قطعا تصمیمات لازم طی دستورالعملی ابلاغ خواهد شد؛ دستورالعملی که در آن راه‌های کمک بانک‌ها به صاحبان کسب‌وکار آسیب‌دیده از شیوع کرونا روشن خواهد شد و قرار است امشب جزئیات آن در نشست شورای پول و اعتبار با حضور وزرای اقتصادی دولت عضو این شورا بررسی و تصویب شود. به‌احتمال‌زیاد پیشنهاد بانک مرکزی آزادسازی بخشی از ذخایر بانک‌ها نزد بانک مرکزی یا ایجاد یک خط اعتباری ویژه برای تسهیل در پرداخت وام یا تأخیر در دریافت اقساط وام‌های گذشته است، زیرا بانک‌ها هم ‌مانند بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی درنتیجه افت تقاضای کل در اقتصاد با کاهش سطح درآمدهای مشاع و غیرمشاع مواجه خواهند شد. البته ساعتی پس از اعلام بررسی مسئله در شورای پول و اعتبار، علی ربیعی، سخنگوی دولت، مواضع نمایندگان دولت در این شورا را رسانه‌ای کرد و گفت: برای کاهش فشار بر مردم مقرر شد سررسید وام‌های مرتبط با کسب‌وکارها و برخی دیگر از وام‌ها، 2‌ماه عقب بیفتد که این موضوع امروز (سه‌شنبه) در شورای پول و اعتبار مطرح و تصمیم‌گیری می‌شود و رئیس بانک مرکزی اطلاعات لازم را ارائه می‌کند. سخنگوی دولت همچنین درباره دادن فرصت مالیاتی به فعالان اقتصادی هم اعلام کرد: مقرر شد درباره استمهال بدهی‌های مالیاتی تسهیلاتی ارائه شود و اگر لازم بود در جلسه سران قوا مطرح شود. هرچند فکر می‌کنیم اختیارات لازم در دست دولت است و تا آخر هفته در این‌باره تصمیم‌گیری می‌شود.

نبض تجارت کند می‌زند

فعالان اقتصادی در بخش خصوصی هم برای مقابله با تهدیدهای اقتصادی ویروس کرونا، پویشی به نام «نفس» ایجاد کرده‌اند. محوریت این اقدام در اتاق بازرگانی سراسر کشور و تشکل‌های بخش خصوصی رقم می‌خورد و قرار است درباره کمک بخش خصوصی ایران در مقابله با ویروس کرونا همفکری شود و دستورهای لازم را برای مصون نگه‌داشتن بنگاه‌های اقتصادی به‌ویژه نیروهای شاغل در این بنگاه‌ها در مبارزه با ویروس کرونا ‌تدوین و منتشر سازد. گردآوری کمک‌های مالی برای تأمین کمبودهای لوازم و تجهیزات کلیدی در مقابله با بیماری، شناسایی مشکلات بخش خصوصی‌ ناشی از این شرایط جدید در کشور، تلاش برای باز نگه‌داشته‌شدن مرزها بر تجارت خارجی و استقرار تمهیدات بهداشتی و پروتکل‌های قرنطینه در مبادی صادراتی ازجمله محورهای فعالیت بخش خصوصی ایران خواهد بود.  هرچند بسیاری از واحدهای تولیدی و خدماتی در روزهای سخت مبارزه با ویروس کرونا، اقدام به خانه‌نشین‌کردن کارگران و کارکنان خودکرده و همسو با مسئولیت اجتماعی قول داده‌اند تا حقوق و مزایای آنها را پرداخت کنند، اما یکی از نقاط آسیب‌پذیر اقتصاد و به‌طور روشن بنگاه‌های صادراتی ایران، کاهش میزان تجارت خارجی ایران در اسفندماه امسال و شاید ماه‌های نخستین سال آینده باشد، زیرا بسیاری از کشورهای طرف تجاری ایران در نخستین گام اقدام به بستن مرزهای تجاری خود روی کالاهای ایرانی کرده‌اند و به همین دلیل اولویت نخست و مهم اتاق‌های بازرگانی و سازمان توسعه تجارت ایران تلاش برای بازگشایی دروازه‌های تجارت در روزگاری است که تحریم‌ها هم حجم تجارت ایران به جهان را کاهش داده است. همزمانی فشار تحریم‌ها و بسته‌شدن مرزها به‌خاطر تهدید کرونا، می‌تواند زنگ خطری جدی باشد و به همین دلیل دیروز رئیس سازمان توسعه تجارت ایران از تشکیل کمیته‌ای ویژه برای بررسی آثار شیوع بیماری کرونا بر تجارت ایران و به حداقل رساندن لطمات ناشی از آن خبر داد. 

حمید زادبوم‌ با اشاره به بسته‌شدن مرزهای مختلف کشورها به روی یکدیگر، افزود: این اقدامات قطعا منجر به کاهش سفرها می‌شود و کاهش ترددها هم منجر به کاهش تجارت خواهد شد. به گفته وی، در کمیته ویژه کاهش ضربات کرونا بر تجارت خارجی ایران، نمایندگانی از وزارت بهداشت و خارجه حضور خواهند داشت.

خطر بیکار‌شدن شاغلان

اقتصاد ایران گرفتار رکود تورمی مزمن است و حمله کرونا به کشور به‌طور مشخص سلامتی بسیاری از کارگران و نیروهای شاغل در واحدهای اقتصادی را تهدید می‌کند و به همین دلیل وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با جدی‌گرفتن بازرسی از محیط کار، در تلاش است تا دست‌کم سلامتی نیروهای شاغل را از خطر دور نگه دارد. خطر جدی اما احتمال بیکار‌شدن شاغلان فعلی در بسیاری از واحدهای کوچک و متوسطی است که حیاتشان با افزایش هزینه‌های ناشی از حمله کرونا به خطر افتاده است.

دام نزول‌خواران برای بدهکاران

افزایش پیش‌بینی‌نشده هزینه‌های واحدهای تولیدی و خدماتی کوچک و متوسط درنتیجه رکود پس از کرونا، زنگ خطر جدی برای صاحبان این کسب‌وکارها خواهد بود؛ چراکه تجربه نشان داده در این روزهای سخت، کسب‌وکار نزول‌خواران در اقتصاد به‌شدت وابسته به تسهیلات بانکی رونق پیدا می‌کند، زیرا هرچه صف انتظار برای دریافت تسهیلات طولانی‌تر و زمان دریافت آن بیشتر باشد، زمینه برای نزول‌دادن و نزول‌گرفتن پول جهت خروج از بحران جدی‌تر خواهد شد؛ غافل از اینکه گرفتار‌شدن در تله نزول‌خواران، تازه ابتدای یک بحران تمام‌نشدنی است.

    پدافند غیرعامل اقتصاد کار نمی‌کند

اقتصاد ایران کم از بحران و تهدید و تحریم آسیب‌ندیده و درواقع اقتصاد امروز ایران محصول شرایط تحریم و تهدید است. تحریم خارجی که با تجارت و کسب‌وکار ایرانیان آشنایی طولانی‌مدت و تاریخی دارد و در مقاطعی از تاریخ، افت شدید بهای نفت، اقتصاد نفتی ایران را با چالش‌های کاهش سطح درآمدهای ارزی مواجه ساخته و در روزهای وفور دلارهای نفتی آن را به بیماری هلندی گرفتار کرده است. حالا تهدیدی جدی به نام ویروس کرونا نشان می‌دهد اقتصاد ایران با موضوعی به نام پدافند غیرعامل بیگانه است؛ همچنان که نهاد متولی پدافند غیرعامل هم با اقتصاد و خطرات و تهدیدهای پیش‌بینی‌نشده آن بیگانه و غریب است. جبران کوچک‌شدن اندازه اقتصاد و تحلیل‌رفتن پایه‌های آن و بازگردانی بازارهای صادراتی پرهزینه و سخت است، کاهش سطح درآمد حقوق‌بگیران و کارگران به‌واسطه افت تقاضای ناشی از کرونا آسان نیست و نجات بنگاه‌های اقتصادی آسیب‌دیده از حمله کرونا پیچیده و دشوار خواهد بود. حالا فرصتی است برای درک پیچیدگی‌های اقتصاد و کاهش هزینه‌های غیراقتصادی بر اقتصاد ضعیف‌شده ایران، اگر منابع صندوق توسعه ملی خرج هزینه‌های دولت‌ها نشده بود، اگر یک نظام بیمه بیکاری قوی و شفاف و مستحکمی داشیم و اگر بسیاری از کسب‌وکارها از پوشش بیمه‌ای کافی در برابر بحران‌ها بهره‌مند بودند و اگر صندوق ویژه‌ای برای نجات اقتصاد داشتیم، این روزها اقتصاد سخت نفس نمی‌کشید.