بازار 400 میلیارد دلاری در انتظار ایران
حضور ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا به مراحل نهایی خود نزدیک می‌شود. ظرفیت بازار اوراسیا برای واردات کالاهای ایرانی بسیار بالاست و اگر ایران بتواند سهم مناسبی برای این بازار بزرگ به دست آورد، نیازی به کشیدن ناز اروپایی‌ها برای تجارت با قاره سبز نخواهد داشت.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از جام جم، کشورهای اتحادیه اوراسیا سالانه 400 میلیارد دلار کالا وارد می‌کنند در حالی که هم‌اکنون ایران کمتر از 2درصد این کیک 400 میلیارد دلاری سهم دارد. اگر ایران بتواند سهم خود را از واردات اوراسیا به 10درصد افزایش دهد، به معنای صادرات سالانه 40 میلیارد دلار کالای غیرنفتی است. این در حالی است که کل صادرات نفت ایران در شرایط غیرتحریمی حدود 50 میلیارد دلار بوده است. آمارها نشان می‌دهد عمده واردات کشورهای اوراسیا محصولات کشاورزی است که ایران قابلیت بالایی برای تامین این کالاها دارد. اتحادیه اوراسیا شامل پنج کشور روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، بلاروس و ارمنستان است که در سال 2014 تشکیل و یک سال بعد به صورت رسمی آغاز به فعالیت کرد. تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا حدود دو تریلیون دلار در سال برآورد می‌شود. مجموع ارزش صادرات و واردات کشورهای عضو این اتحادیه حدود 750 میلیارد دلار است و این در حالی است که براساس گزارش سازمان توسعه تجارت، میزان تراز تجاری بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال ۲۰۱۷ فقط 2درصد کل مبادلات بازرگانی ایران را شامل می‌شد. اگر کشورمان بتواند همکاری خود را با این اتحادیه افزایش دهد، می‌تواند تا 10درصد از مبادلات این بازار را تصاحب کند و به‌راحتی حدود هشت میلیارد دلار عایدی از این راه داشته باشد. این در حالی است که میزان صادرات نفت ایران به اروپا بسیار کمتر از این رقم است، بنابراین به نوعی می‌توان گفت عواید پیوستن ایران به این اتحادیه از عواید تجارت با اروپا در قالب برجام و اینستکس بسیار مهم‌تر است. نکته مهم آن‌که برخلاف بازار اروپا که به‌سختی کالاهای ایران را می‌پذیرد، با توجه به این‌که جوامع اتحادیه اوراسیا اشتراکات فرهنگی-اجتماعی فراوانی با ایران دارند، لذا دسترسی ایران به بازارهای این منطقه راحت‌تر خواهد بود. در شرایطی که تحریم‌های موجود علیه ایران و روسیه، محدودیت‌هایی برای فعالیت‌های اقتصادی این دو کشور به وجود آورده، این توافق برای هر دو طرف از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و می‌تواند عاملی برای توسعه روابط اقتصادی ایران و روسیه باشد.
تعرفه کدام کالاها صفر می‌شود؟
براساس موافقت‌نامه ایران و اوراسیا، بین صفر تا صد درصد کاهش تعرفه‌ای و گمرکی بر دسته‌ای از کالاها میان دو طرف برقرار می‌شود و ایران می‌تواند صادرات کالاهای خود را به مقصد پنج کشور اوراسیایی تا چند برابر افزایش دهد. این به این معنا است که شرکت‌های دولتی، خصوصی و تجار ایرانی می‌توانند این کالاها را با شرایط بسیار آسان‌تر و عوارض گمرکی بسیار کمتر به کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا که اغلب همسایه ما هستند، صادر کنند و در مقابل، شرکت‌های دولتی، خصوصی و تجار کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا نیز می‌توانند با تسهیلات بیشتری به تجارت با ایران بپردازند. مانند سایر موافقت‌نامه‌های ترجیحات تجاری، دو فهرست کالایی شامل ترجیحات اعطایی دو طرف (ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا) پیوست موافقت‌نامه مذکور است که تعداد اقلام مشمول اعطای ترجیحات توسط ایران به اوراسیا 360 قلم و تعداد اقلام اعطایی اوراسیا 502 قلم کالاست. مطابق فهرست اعطایی اوراسیا قرار است تعرفه 175 ردیف کالا از جمله انواع فرش دستباف و ماشینی، پسته، انواع میگو، میوه‌هایی مانند پرتقال و لیمو، سبزیجات، خرما، بیسکوییت و شیرینی، برخی محصولات از پلیمرهای پروپیلن، ورق‌های پلاستیکی، محصولات بهداشتی و ... صفر شود. این فهرست کالاهای مختلف در حوزه‌های مواد غذایی، مواد مصرفی شیمیایی، محصولات ساختمانی، صدور خدمات فنی و مهندسی، محصولات صنعتی و محصولات کشاورزی از سوی اتحادیه اوراسیا و ۳۶۰ قلم کالا در همان موارد مشابه را از سوی ایران شامل می‌شود که درمجموع کل اقلام مشمول در موافقت‌نامه به ۸۶۲ مورد می‌رسد.
بازار اوراسیا، فرصتی بی‌نظیر برای تجار ایرانی
در همین خصوص مهدی سنایی، سفیر ایران در روسیه در گفت‌وگو با ایرنا گفت: تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، گام مهمی در عرصه تجارت خارجی ایران و گسترش مبادلات با همسایگان شمالی است و پیش‌بینی می‌شود به‌زودی مبادلات ایران با کشورهای عضو این اتحادیه با رشد چشمگیری مواجه خواهد شد.
سنایی افزود: مذاکرات از چهار سال پیش آغاز شد و اکنون جدولی از کالاهایی که قرار است شامل کاهش یا حذف تعرفه شود، تهیه شده و طرفین با رایزنی فراوان در نهایت به توافق رسیدند.
سفیر ایران در روسیه درباره فواید این قرارداد برای ایران خاطرنشان کرد: این مساله پس از اجرایی شدن، تأثیر به‌سزایی در روان‌سازی تجارت منطقه‌ای بر جای می‌گذارد و با کاهش تعرفه‌های گمرکی به توسعه مبادلات تجاری بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا کمک زیادی می‌کند.
سنایی با بیان این‌که اتحادیه اقتصادی اوراسیا فرصتی استثنایی پیش روی اقتصادی ایران می‌گذارد، اظهار کرد: ایران در سال ۱۳۹۵ به کمیسیون اقتصادی اتحادیه اوراسیا پیشنهاد ایجاد یک منطقه آزاد تجاری میان ایران و این اتحادیه را مطرح کرد؛ پیشنهادی که از جانب اعضای آن نیز مورد استقبال قرار گرفت و طی دو سال مذاکرات متعدد و ارزیابی کمی و کیفی اقلام و میزان تعرفه ترجیحی آنها، بالاخره این موافقت‌نامه در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۷ در شهر آستانه قزاقستان به امضا رسید. وی افزود: در پی مذاکرات متعدد طی دو سال گذشته، طرفین توانسته‌اند برای اعمال تعرفه‌های ترجیحی روی بسیاری از کالاهایی که از ایران به پنج کشور عضو این اتحادیه - روسیه، ارمنستان، قزاقستان، بلاروس و قرقیزستان - صادر می‌شود و همچنین کالاهایی که از این کشورها به ایران وارد می‌شود به توافق برسند.
گسترش بازارهای تجاری با عضویت در اتحادیه اوراسیا
هرویک یاریجانیان، رئیس اتاق مشترک ایران و ارمنستان نیز در این باره گفت: ایران هنوز به اتحادیه اقتصادی اوراسیا نپیوسته است با این حال قرار است روابطی بین این دو برقرار شده و بسیاری از کالاها با تعرفه ترجیحی بین دو طرف تبادل شود. وی افزود: پیوستن به این اتحادیه یا همکاری با آن با توجه به جمعیت 200 میلیون نفری که دارد می‌تواند مزایای زیادی برای ایران داشته باشد به طوری که با توجه به تشدید تحریم‌ها، هرچقدر ایران به عضویت پیمان‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای درآید از نظر اقتصادی، اجتماعی و سیاسی سود برده است. رئیس اتاق مشترک ایران و ارمنستان تشریح کرد: هم‌اکنون کشورهای روسیه، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و ارمنستان عضو این اتحادیه هستند و کشورهایی همچون ویتنام، سنگاپور و هندوستان درخواست عضویت در این اتحادیه را داده‌اند که اقتصاد این کشورها متوسط رو به بالاست، درنتیجه اگر با تجار آنها به دادوستد بپردازیم از سیستم اتکای صرف به بازارهایی همچون عراق و افغانستان رهایی پیدا می‌کنیم. یاریجانیان با بیان این که تبادلات ایران و ارمنستان نزدیک به 300 میلیون دلار است، گفت: با عضویت در این اتحادیه طبیعتا فرصت بیشتری برای تولید و اشتغال، صادرات و خلق ثروت پدید خواهد آمد و به نوعی می‌توان گفت عضویت در هر اتحادیه محسنات زیادی برای کشورهای عضو به همراه خواهد داشت.
لزوم توسعه صنایع تکمیلی همراه با تعرفه‌گذاری ترجیحی
کاوه زرگران، نایب‌رئیس اتاق مشترک ایران و روسیه نیز درباره توافقنامه ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا گفت: سه سالی است که همواره بحث عضویت ایران در اتحادیه اوراسیا مطرح می‌شود، ولی هیچ‌گاه به سرانجام مطلوب نمی‌رسد؛ اما اخیرا دو طرف قصد دارند با گذاشتن تعرفه‌های ترجیحی روی برخی کالاها، تجارت با هم را رونق بدهند با این حال در فهرست تعرفه‌های ترجیحی و کالاها موشکافی صورت نگرفته است، مثلا نوشته روغن و معلوم نیست این روغن خام است یا بسته‌بندی‌شده.
نایب‌رئیس اتاق مشترک ایران و روسیه تصریح کرد: واردات کالاهایی که با ظرفیت مناسب در کشور در حال تولید است برای کشور مزیتی ندارد مگر این که بتوانیم به امکاناتی در زمینه همان کالا و در حوزه صنعت دست پیدا بکنیم. زرگران در ادامه یادآور شد: تجار کشور می‌توانند در بازار 28 میلیارد دلاری محصولات غذایی و کشاورزی روسیه سهم عظیمی داشته باشند لکن مشکل کشور بزرگ‌تر از تعرفه‌گذاری ترجیحی است چون مثلا در حوزه کشاورزی تولید، بسته‌بندی صنایع تکمیلی جداسازی محصولات باکیفیت باشد تا در بازارهای جهانی حضور پیدا کنیم ولی متاسفانه از این نظر ما خیلی پیشرفتی نداشته‌ایم.
بزرگ‌ترین توافق تجاری تاریخ ایران
حمید زادبوم ، سرپرست سازمان توسعه تجارت ایران از اتمام فرآیند قانونی تصویب داخلی موافقت‌نامه موقت تشکیل منطقه آزاد تجاری بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا و کشورهای عضو خبر داد و گفت: با اعلام رسمی اتحادیه اقتصادی اوراسیا و همچنین کشورمان، مبنی بر اتمام فرآیند قانونی تصویب داخلی موافقت‌نامه موقت تشکیل منطقه آزاد تجاری بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا شامل کشورهای روسیه، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس، این موافقت‌نامه در آبان سال جاری اجرایی خواهد شد.
وی با تأکید بر این نکته که قرار نیست کشورمان به عضویت اتحادیه اقتصادی اوراسیا درآید و فقط اجرایی شدن یک موافقت‌نامه تجاری بین طرفین است، اظهار کرد: عضویت در یک اتحادیه اقتصادی به معنای تبعیت از تصمیمات کلان اقتصادی، پولی، مالی و تجاری کمیسیون اقتصادی آن اتحادیه، آزادی بازارهای کالا و خدمات و نیروی کار و سرمایه بین اعضا و اعمال تعرفه‌ها و سیاست‌های تجاری مشترک در مقابل کشورهای ثالث است که به هیچ وجه مدنظر کشورمان نیست.
زادبوم افزود: موضوع تشکیل این موافقت‌نامه در سال 1394 مطرح شد که مطابق توافق اولیه، مقرر شد موافقت‌نامه موقتی شامل تعدادی از اقلام برای اعطای ترجیحات تعرفه‌ای میان طرفین به امضا برسد.
سرپرست سازمان توسعه تجارت ایران بیان کرد: موافقت‌نامه حاضر پس از قریب به دو سال مذاکره به نتیجه رسید و در اردیبهشت سال 1397 توسط وزیر وقت صمت و مقامات کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا امضا شد. این موافقت‌نامه درواقع موافقت‌نامه‌ای موقت در راستای تشکیل ترتیبات تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا است و دوره اعتبار موافقت‌نامه، سه سال (قابل تمدید) در نظر گرفته شده تا متعاقب آن مذاکرات برای تبدیل این موافقت‌نامه به توافق تجارت آزاد آغاز شود.
وی تشریح کرد: این موافقت‌نامه مفصل‌ترین و جامع‌ترین موافقت‌نامه تجاری است که تاکنون ایران منعقد کرده و شامل 9 فصل: قواعد عمومی، تجارت کالا، چاره کارهای تجاری، موانع فنی فرا‌راه تجارت، اقدامات بهداشتی و بهداشت گیاهی، قواعد مبدأ، تسهیل تجاری، حل‌وفصل اختلافات و مقررات پایانی است.
سرپرست سازمان توسعه تجارت ایران اضافه کرد: البته رفع موانع غیر‌تعرفه‌ای، توسعه همکاری‌ها در زمینه گمرکی، استانداردها، تسهیل تجارت و فراهم آوردن زمینه همکاری بخش‌های خصوصی از دیگر مفاد مهم این موافقت‌نامه است و همکاری تمام دستگاه‌های مسؤول را برای اجرای آنها می‌طلبد که با توجه به وجود پتانسیل بالای تجاری و اقتصادی بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه مذکور، پیش‌بینی می‌شود با اجرایی شدن این موافقت‌نامه سطح همکاری‌های اقتصادی و تجاری کشورمان با کشورهای عضو این اتحادیه ارتقا یابد.
وی با اشاره به این‌که این مهم نیازمند همکاری تمامی دستگاه‌های دولتی ذی‌ربط و تلاش بخش‌های خصوصی اعم از تولیدکنندگان و صادرکنندگان جهت حضور موفق در بازارهای کشورهای مذکور است، افزود: وزارت صنعت، معدن و تجارت و به‌ویژه سازمان توسعه تجارت به عنوان متولی این موافقت‌نامه تجاری، آماده همکاری و ارائه کمک‌ها و اطلاعات لازم در این خصوص هستند و میز اوراسیا نیز برای پیگیری امور مربوط به این موافقت‌نامه در این سازمان تشکیل شده است.
