جزییات تازه از یک پرونده فراموش‌شده
پرونده «تخلف دارویی» روی میز سازمان مردم‌نهاد دیده‌بان شفافیت باز شده است؛ پرونده‌ای که نشان می‌دهد چند‌سال پیش دارویی به نام اوستین وارد کشور شد و ٥٢نفر را نابینا کرد. خبر اولیه زمستان سال ٩٣ منتشر شد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند، وقتی اعلام شد که ١٥ بیمار در کلینیک چشم پزشکی رازی به دلیل تزریق داروی اوستین، از یک یا دو چشم نابینا شدند. همان زمان اعلام شد که دارو تقلبی بوده و منجر شده برخی از بیماران ٧٠ تا ٨٠درصد بینایی‌شان را از دست بدهند. یکی از بیمارستان معروف بیماری‌های چشم هم جزو مکان‌هایی بود که این دارو در آن تزریق شده است، اما مسئولان آن بیمارستان موضوع را تکذیب کردند. آن‌سال رسول دیناروند، رئیس سازمان غذا و دارو بود. او همان موقع، درباره این خبر گفت که این دارو در سه مرکز چشم‌پزشکی تزریق شده اما درباره چند و چون آن صحبتی نشد و تنها به این موضوع بسنده می‌شد که دارو تقلبی بوده است و بیماران دارو را از مراجع رسمی تهیه کنند، اما کسی نگفت که این دارو از مراجع رسمی وارد شده و اتفاقا هم برچسب اصالت سازمان غذا و دارو هم داشته است. دو‌سال از این ماجرا می‌گذشت که سازمان مردم‌نهاد دیده‌بان شفافیت که درباره فسادها و تخلفات در حوزه‌های مختلف، تحقیق می‌کند، سراغ این پرونده را گرفت. حالا حسن جلواتی، قائم‌مقام این سازمان که دو روز پیش در نشست خبری درباره فسادهای حوزه ارز و دارو، افشاگری‌هایی کرده بود، اشاره‌ای کوتاه به بخشی از این پرونده کرد و حالا او جزییات تازه‌ای درباره این پرونده اعلام کرد.
٥٢ نفری که شما اعلام کردید در جریان استفاده از داروی اوستین، دچار نابینایی شده‌اند، همه مربوط به تهران‌اند یا در کل کشور؟
همه اینها در تهران اتفاق افتاده بود.
کدام بیمارستان‌ها و مراکز درمانی؟
شما خودتان ببینید کدام مراکز درمانی برای درمان بیماران چشم فعالیت می‌کنند، این دارو در همان مکان‌ها مورد استفاده قرار گرفته است.
اسفند‌سال ٩٣ بود که خبر نابینایی ١٥ نفر در یکی از کلینیک‌های چشم پزشکی منتشر و اعلام شد که این دارو برای بیماران دیابتی و آنهایی که مشکل قرنیه چشم داشتند، استفاده شده و حتی گفته شد که دارو تقلبی بوده و از مراکز نامعتبر خریداری شده. اما آن زمان جز کمی اطلاع‌رسانی، موضوع کلا منتفی شد و اصلا معلوم نشد که چه اتفاقی افتاد و ما از موضوع بی‌خبر بودیم تا الان که شما جزییات آن را اعلام کردید.
بله؛ مسأله این است که این موضوع هیچ وقت بررسی نشد که عامل این اتفاق چه بود، چرا با افرادی که این داروها را وارد کرده بودند، برخورد نشد، چرا بعضی از بیمارستان‌ها از این دارو استفاده کردند؟ چرا هیچ سیستم نظارتی درباره این پرونده ورود پیدا نکرد؟ چرا هیچ‌کس خسارت نداد؟ مشخص شد که چه عاملی باعث شد تا این دارو در کشور توزیع و تزریق شود؟
وزارت بهداشت اعلام می‌کند که آن زمان دیه افراد پرداخت شده است.
سندش کجاست؟ چرا هیچ وقت این موضوع مطرح نشد. اصلا عنوان شد که چه اتفاقی برای آن ٥٢ نفر افتاد؟ آیا همه‌شان رضایت داده‌اند؟
شما در پیگیری‌هایتان متوجه شدید که این داروها از طریق چه شرکتی وارد شده؟
بله؛ ما می‌دانیم کدام شرکت بوده. نکته این است که کشور ترکیه یکی از کشورهایی است که گران‌ترین داروی دنیا را دارد، بیشتر داروهایش برند است و نه ژنریک. با این حال دارویی که در ترکیه به قیمت دو‌میلیون تومان فروخته میشود، در ایران ٥میلیون و ٥٠٠هزار تومان قیمت‌گذاری شده است، یعنی حتی از خود ترکیه هم گران‌تر.
یعنی از ترکیه قاچاق شد؟
بله؛ گروهی به ترکیه رفته بودند، از آنجایی که ورود به ترکیه نیاز به ویزا ندارد، خیلی راحت هم رفت‌وآمد کردند و دارویی که یخچالی بود را در شرایط بسیار بدی وارد کشور کردند. این دارو بدون این‌که در سازمان غذا و دارو مورد آزمایش قرار بگیرد، وارد چرخه درمان شد، درحالی‌که دارو یخچالی بود و در مسیر رفت‌وآمد در شرایط بسیار بدی قرار گرفته بود. سوال اینجاست که چه اتفاقی می‌افتد دارویی که تقلبی است، از مسیر قانونی وارد کشور میشود؟ چرا عده‌ای در داخل کشور، برای این دارو، سود ٢٠٠درصدی گرفته‌اند، یعنی بیشتر از دو برابر قیمتی که در ترکیه برای این دارو داده میشود. چه کسی متولی قیمت‌گذاری بوده و چه کسی از کل این ماجرا سود می‌برده؟
کدام شرکت این دارو را وارد کرده؟
ما می‌دانیم کدام شرکت بوده و انگیزه این واردات و قیمت‌گذاری گران آن را هم می‌دانیم. انگیزه اصلی همان قیمت‌گذاری بالا و سودی است که از فروش این دارو به دست می‌آمد. اگر این دارو با قیمت بالا قیمت‌گذاری نمی‌شد و مسئولان به ٢٠درصد سود قانع می‌شدند و دارو را حدود دو‌میلیون تومان قیمت‌گذاری می‌کردند، دیگر کسی اجازه قاچاق پیدا نمی‌کرد و دارو در شرایط درستی وارد کشور می‌شد.
بررسی‌های شما نشان داد که این دارو به دلیل قرار گرفتن در شرایط نامناسب بیماران را دچار نابینایی کرد؟
بله؛ این دارو در شرایط دمایی درستی قرار نگرفته بود و افزایش دما منجر به از دست رفتن فرمولاسیون آن شد، اگر این دارو در شرایط خوبی نگهداری می‌شد، این اتفاق نمی‌افتاد.
شرکت وارد‌کننده هنوز به فعالیتش ادامه می‌دهد؟
بله متاسفانه. درحالی‌که مقصر اصلی شرکت وارد‌کننده است که با سازمان غذا و دارو لابی کرده، باید سراغ مسئولان وقت سازمان غذا و دارو و کمیسیون ماده ٢٠ رفت.
دیده بان شفافیت در این زمینه شکایتی کرده؟
بله؛ ما به دادگاه شکایت کردیم، همین شرکتی که درباره‌اش صحبت می‌کنیم، سوءاستفاده‌های دیگری هم از این دارو کرده که در حد جنایت است. ما در این زمینه شکایت‌های دیگری هم کردیم و قرار است اعلام سراسری کنیم.
پرونده درحال حاضر در کجا بررسی میشود؟
در دادسرای جرایم پزشکی. به‌طور کلی، شکایت ما به سوء جریان در سازمان غذا و داروست، دادستان تهران پرونده را بررسی کرده و حالا هم پرونده در شعبه ١٥ بازرسی در جریان است. ما در رشته اقتصاد درس خوانده‌ایم، اما در بررسی‌هایی که کردیم متوجه شدیم حتی در زمینه تزریق این دارو هم ایراداتی وجود داشته که لازم است سازمان نظام پزشکی به موضوع ورود پیدا کند، این‌که چرا دارو به هر دو چشم بیمار تزریق شده؟ اگر در یک چشم تزریق می‌شد، مشخص می‌شد که دارو مشکل دارد و دیگر در چشم دوم، تزریق اتفاق نمی‌افتاد. حداقل با این کار، یک چشم بیمار نجات پیدا می‌کرد. جزییات این موضوع را باید متخصصان چشم پزشکی عنوان کنند.
تکلیف بیماران آسیب‌‌دیده چه شد؟ شکایت کردند؟
بله؛ همان زمان شکایت کردند؛ اما موضوع رها شد، اگر رها نمی‌شد، دیگر کسی جرأت نداشت با این واردات، سلامتی کسی را به خطر بیندازد.
این دارو چرا تزریق شد؟
این را باید از متخصصان چشم بپرسید اما مصرف اصلی داروی اوستین برای درمان سرطان است؛ اما درمان ثانویه‌اش در چشم‌پزشکی است.
اولین خبر درباره این موضوع زمستان سال ٩٣ منتشر شد، حالا تابستان ٩٨ است؛ شما چرا دیر اقدام کردید؟
ما چهار سال است که در حوزه دارو کار می‌کنیم؛ دو سال پیش درباره این موضوع به دادستان شکایت کردیم، جزییات آن هم در سامانه دیده‌بان شفافیت عنوان شده است و ما موضوع را با عنوان سوء جریان در سازمان غذا و دارو رصد کردیم.
موضوع را از خود سازمان غذا و دارو یا وزارت بهداشت پیگیری کردید؟
بله؛ اما وزارت بهداشت فقط رد می‌کرد، می‌گفتند درست نیست. اما ما فقط حرف نزدیم، ما سند داریم و شکایت کردیم. چه میشود که این شرکت متخلف با وجود همه این اتفاق‌ها هنوز فعال است؟
چون هنوز حکم قطعی داده نشده است؛ اما این شرکت یکی از شرکت‌هایی است که بیشترین ارز دولتی را برای واردات دارو گرفته و تخلفات ارزی زیادی دارد که در حال بررسی است. دستگاه قضائی بر روی این شرکت حساس شده است. اگر برخورد درستی با تخلفات این شرکت می‌شد، دیگر این شرکت جرأت نمی‌کرد در عرصه دارو با پرروگری داروهایش را گران‌تر بفروشد و تخلفات این‌چنینی کند.
یعنی این شرکت خودش مستقیما دارو را قاچاق و وارد کشور کرده و سپس آن را به داخل چرخه توزیع و مصرف رسانده است؟
شرکت مورد نظر دارو را به شکل غیرقانونی وارد و با تقلب آنها را وارد نظام دارویی کشور می‌کرد؛ متاسفانه لیبل ساختگی هم به آن زده شد که مانند دیگر تخلفات سامانه تی‌تک (سامانه پشتیبانی سازمان غذا و دارو) تخلف بوده است. این لیبل‌ها، پزشکان و مسئولان بیمارستان را اغفال کرده و منجر به استفاده از این دارو شده است. مبنای بسیاری از تخلف‌ها در حوزه دارو در سامانه تی‌تک اتفاق می‌افتد. در این سامانه شما می‌توانید کد دارو را به سامانه بدهید و این سامانه مشخصات دارو و تاریخ تولید و انقضایش را اعلام می‌کند، این اتفاق برای داروی اوستین هم افتاد اما سامانه دستکاری شده بود؛ یعنی داروهای غیرقانونی و قاچاق به عنوان قانونی و اصیل معرفی شدند. متاسفانه دراین زمینه دستگاه‌های نظارتی قصور کرده‌اند، باید مشخص شود که چه کسی این برچسب‌ها را زده است و این برچسب‌ها متعلق به کدام کالا بوده است.
به نظر می‌رسد در جریان این تخلف یک کار تیمی صورت گرفته است؟
بله؛ نه‌تنها ما به این موضوع رسیدیم که ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی دولت و سازمان بازرسی کشور هم به این نتیجه رسیده است؛ یکی از علل اصلی تخلفات دارویی در کشور همین سامانه تی‌تک است. اگر برخورد درستی با تخلفات این شرکت می‌شد، اینها جرأت نداشتند در عرصه دارو با پرروگری هر چه تمام‌تر هم داروهایشان را گران‌تر بفروشند و هم پرفورمه‌های گران و جعلی، وارد کشور کنند و ارز را از کشور خارج کنند. زمانی اینها تا ١٢ برابر نسبت به خارج قیمت به ایران می‌دادند با پرفورمه‌های ساختگی و حالا به ٤١ برابر در برخی از این داروها رسیده است. یعنی ٤١ برابر بیشتر ارز از کشور خارج می‌کنند؛ ارزی که با خون دل برای کشور به دست می‌آید، به نظر می‌رسد وظیفه دستگاه‌های اطلاعاتی و دستگاه قضاست که با این تخلف‌ها برخورد کند.
از سوی دادگاه حکمی در زمینه این پرونده داده نشده است؟
هنوز حکمی داده نشده و در دست بررسی است؛ دو شکایت دیگر هم از طریق دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی تشکیل شده، یک گروه قبل از‌سال ٩٨، در این قضایا دستگیر شده‌اند و یک‌سری از عوامل این شرکت‌ها بودند در سازمان غذا و دارو که گرفتن ارز را تسهیل می‌کردند، گروهی از این افراد در یک ماه اخیر دستگیر شدند.
اینها همان افرادی هستند که وزیر بهداشت هم خبرش را اعلام کرده بود؟
بله؛ ممکن است که ما ایراداتی بر عملکرد وزارت بهداشت داشته باشیم اما در این بخشی که وزارت بهداشت فعال شده، کمکشان می‌کنیم تا بتوانیم با متخلفان برخورد کنیم.
مزایده «اوستین» دردساز شد
مهدی مدرس‌زاده- متخصص چشم
اوستین یکی از داروهای متداول بیماری‌های شبکیه چشم است. این دارو برای درمان آثار دیابت بر شبکیه چشم، آثار سنی شبکیه و انسداد عروق شبکیه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو هم مانند بسیاری از جراحی‌ها احتمال عفونت را دارد. اگرچه این احتمال یک درهزار است ولی در دوره‌ای این دارو مشکل‌ساز شد؛ دوره‌ای که وزارت بهداشت و درمان خرید اوستین را به مزایده گذاشت. یعنی هر شرکتی قیمت پایین‌تری پیشنهاد دهد، برنده مزایده است، برای همین شرکت‌هایی که هیچ تخصصی در زمینه بهداشتی نداشتند، وارد این کار شدند؛ شرکت‌هایی که تخصص بازرگانی داشتند و مثلا جزو واردکنندگان لاستیک بودند، اوستین وارد کردند و برای به‌صرفه‌بودن از شرکت‌های اصلی این دارو را تهیه نکردند و شاید از شرکت‌های هندی یا چینی خرید کردند. به همین دلیل در آن بازه زمانی اوستین عفونت‌های چشمی را به وجود آورد. این دارو یکی از مفیدترین داروهای چشمی است و تنها در تهران هزاران تزریق صورت می‌گیرد، البته با درنظرگرفتن تمام جوانب بهداشتی و استریل. اوستین درحال حاضر از سوییس وارد میشود. اگرچه تولید داخلی این دارو هم وجود دارد و مطالعات گسترده‌ای در این زمینه صورت گرفته و به زودی وارد بازار میشود. تفاوت داروی داخلی و خارجی در قیمت آن است درحالی که کیفیت داروی داخلی هم مورد تأیید است. داروی داخلی درحال حاضر یک‌میلیون و ٤٠٠هزار تومان قیمت دارد، درحالی که تولید داخلی‌اش ٨٠٠هزار تومان قیمت دارد. تزریق اوستین که یکی از مفیدترین درمان‌هاست، برای رسیدن به درمان قطعی گاهی باید از یک تا ٢٠ یا ٣٠بار تکرار شود تا نتیجه مطلوب از آن به دست بیاید. اگرچه در بعضی از مشکلات چشمی تزریق مادام‌العمری این دارو تجویز میشود. در بیمارانی که به دفعات باید از این دارو استفاده کنند، تزریق‌ها به صورت ماهانه است.
