روسیه نمی‌خواهد روابط ایران با غرب عادی شود/روس‌ها سلاحی به ایران نمی‌دهند که بتواند با هم‌پیمانانش مقابله کند
نعمت‌الله ایزدی، دیپلمات و سفیر پیشین ایران در روسیه به اقتصادآنلاین گفت: روس‌ها می‌خواهند شخصیتی خوب و مثبت از خودشان در قبال آنچه پیش آمده نشان دهند. اما ما باید آگاه باشیم که واقعاً کار خاصی نمی‌توانند بکنند. وقتی می‌توانستند، نکردند؛ حالا که می‌دانند نمی‌توانند، رفتار‌هایی از خودشان نشان می‌دهند که شاید خیلی هم ریشه‌دار و واقعی نباشد. حتی می‌شود گفت نوعی رفتار عوام‌فریبانه در آن مشاهده می‌شود.
به گزارش اقتصادآنلاین، نمایندگی‌های ایران، روسیه و چین در سازمان ملل نامه‌ای درباره غیرمشروع بودن اسنپ‌بک و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران نوشته‌اند. در این نامه تاکید شده که پایان بازه ۱۰ ساله قطعنامه ۲۲۳۱ به معنای خاتمه رسیدگی شورای امنیت به موضوع هسته‌ای ایران است.
اما پرسش اینجاست که این دست اقدامات روسیه و چین و به روسیه چگونه باید ارزیابی شود؟ آیا روس‌ها به‌ناچار در تقابل با اروپا و آمریکا کنار ایران قرار گرفتند یا به شکلی راهبردی مواضع خود را تغییر داده‌اند؟
نعمت‌الله ایزدی، دیپلمات و سفیر پیشین ایران در روسیه در گفت‌وگو با اقتصادآنلاین به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
نامه مشترک نمایندگی‌های ایران، روسیه و چین در سازمان ملل را چطور ارزیابی می‌کنید؟ به‌نظرتان روس‌ها چه راهبردی را در قبال ایران دنبال می‌کنند؟
من فکر می‌کنم اقداماتی که روس‌ها انجام دادند، چه قطعنامه پیشنهادی برای جلوگیری از اسنپ‌بک، و چه امضای نامه مشترک با ایران و چین مبنی بر غیرقانونی بودن اسنپ‌بک، به نوعی فرار به جلو است تا مقداری اقدامات گذشته خود را جبران کنند. چراکه این قطعنامه‌ها، چه آنهایی که تحریمی بوده و چه قطعنامه ۲۲۳۱، با نقش‌آفرینی جدی روس‌ها در تهیه، تدوین و تصویب همراه بوده و آنها به عنوان عضو دائم شورای امنیت، همه را تأیید کرده‌اند.
از دید من، روسیه می‌دانست که در موضوع جلوگیری از اسنپ‌بک و پس از آن، کاری خاص نمی‌توانند از پیش ببرند. چون این موضوع چندان منطق حقوقی ندارد و بیشتر مبتنی بر منطق فشار سیاسی است. توجه کنید که حتی تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا از تحریم‌های سازمان ملل هم سنگین‌تر است؛ بنابراین روس‌ها می‌خواهند شخصیتی خوب و مثبت از خودشان در قبال آنچه پیش آمده نشان دهند. اما ما باید آگاه باشیم که واقعاً کار خاصی نمی‌توانند بکنند. وقتی می‌توانستند، نکردند؛ حالا که می‌دانند نمی‌توانند، رفتار‌هایی از خودشان نشان می‌دهند که شاید خیلی هم ریشه‌دار و واقعی نباشد. حتی می‌شود گفت نوعی رفتار عوام‌فریبانه در آن مشاهده می‌شود.
عوام‌فریبی در برابر افکار عمومی ایران یا حاکمیت؟
هم در قبال افکار عمومی ایران و هم در برابر حاکمیت. بالاخره افکار عمومی در ایران نگاه مثبتی به روسیه ندارد و روس‌ها بدشان نمی‌آید که به هر وسیله‌ای بتوانند این تصویر را ترمیم کنند. اما زمان این کار گذشته و بعید است بتوانند آب رفته را به جوی برگردانند. با این حال، تلاشی در این مسیر دارند.
فکر می‌کنید اقدامات روسیه و احتمالا چین، دستاوردی هم خواهد داشت؟
من چندان امیدوار نیستم که بتوانند در این جهت موفق شوند یا اگر بحث تحریم‌ها جدی‌تر شود، بتوانند در برابر آن مقاومت کنند. هرچند باید گفت روابط ما با روس‌ها خیلی هم مشمول این تحریم‌ها نیست، چون حجم مبادلات آن‌قدر زیاد نیست که تحریم‌ها اثر جدی روی آن بگذارد. کشور‌هایی هستند که کار خودشان را می‌کنند، اعلامیه می‌دهند، اما به نظر من این رفتار روسیه نه زیبنده است و نه چندان معقول. این کار را باید پیش از این انجام می‌دادند.
اخیرا محمدجواد ظریف وزیر پیشین خارجه گفته که روسیه به لحاظ راهبردی خواهان عادی‌شدن روابط ایران با غرب نیست. به‌نظرتان این تحلیل چقدر منطبق بر واقعیت است؟
به نظر من حتماً همین‌طور است. روس‌ها احساس می‌کنند اگر روابط ما با غرب متعارف و معقول شود، جایگاه مناسبی در سیاست خارجی ایران نخواهند داشت.
شاید این تحلیل درستی از سوی آنها نباشد، چراکه ما روسیه را یک کشور همسایه می‌دانیم و در طول سال‌های پس از انقلاب همیشه نشان داده‌ایم که خواهان روابط خوب و مناسب با آن کشور هستیم. این رفتار روس‌ها بوده که گاهی ما را به عکس‌العمل واداشته است. مثل آنچه در جنگ ایران و عراق اتفاق افتاد یا در موضوعاتی مانند سوریه و خاورمیانه.
به نظر من، روس‌ها به جای نگرانی از رفتار ما، باید نگران رفتار خودشان باشند. ایران همچنان خواهان روابط خوب با روسیه است و باید تلاش کند از ظرفیت‌های موجود در این کشور به صورت متعارف، متعادل و متوازن استفاده کند.
اما اگر روس‌ها زیاده‌خواهی کنند و بهای روابط خوب با ما را تخریب روابط ما با غرب و دیگران بدانند، ایران نباید به این موضوع تن دهد و باید مصلحت خود را در نظر بگیرد. در اینجاست که تعارض میان دو طرف شکل می‌گیرد.
روسیه باید بداند که روابط خوب با ایران منوط به قطع روابط تهران با غرب و دیگران نیست. ایران هم باید به دنبال توازن در روابط خود باشد و به روس‌ها بفهماند که روسیه تنها گزینه مهم در سیاست خارجی کشور نیست. اگر چنین تفاهمی میان دو طرف ایجاد شود، زمینه برای بهره‌برداری از روابط مناسب میان دو کشور فراهم خواهد شد.
فکر می‌کنید روسیه در زمینه تجهیزات نظامی به ویژه سامانه‌های پدافندی و جنگنده‌های سوخو-۳۵ با ایران همکاری می‌کند؟
روسیه از زمان جنگ ایران و عراق نشان داد که سلاحی در اختیار ما قرار نخواهد داد که بتوانیم به وسیله آن با هم‌پیمانان روسیه مقابله کنیم. امروز هم به نظر می‌رسد همان شرایط برقرار است. روابط روسیه و اسرائیل بسیار پیشرفته است، و اینکه آنها بخواهند سلاحی در اختیار ایران قرار دهند که بتواند با آن با اسرائیل یا آمریکا مقابله کند، در ساختار فکری و استراتژیکشان جایی ندارد.
اگر هم سلاحی در اختیار ما قرار دهند، بیشتر در چارچوب مباحث اقتصادی و برای منافع خودشان است. روس‌ها سعی می‌کنند ظرفیتی ایجاد نکنند که ما بتوانیم توازن قوا را در منطقه تغییر دهیم. این راهبرد آنها در طول سالیان گذشته بوده و در دوران جنگ ایران و عراق هم به‌خوبی نشان دادند.
البته ایرادی ندارد که ایران در این زمینه تلاش کند و اگر ظرفیتی وجود دارد از آن بهره‌برداری کند، اما باید این ملاحظات را کاملاً در نظر داشته باشیم.