بارورسازی ابرها از ۸ آبان ماه شروع شده است / زمان آغاز بارش‌ها مشخص شد

به گزارش اقتصادآنلاین، ایران، ششمین سال پیاپی خشکسالی را تجربه می‌کند و در این شرایط بحرانی، امیدها به راهکارهای نوین فنی دوخته شده است. در حالی که خشکسالی همچنان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی کشور محسوب می‌شود، تلاش‌ها برای مدیریت منابع آب از طریق روش‌های نوین شتاب گرفته است. سازمان توسعه و بهره‌برداری فناوری‌های نوین آبهای جوی رسماً اعلام کرد که عملیات بارورسازی ابرها از ۸ آبان ماه آغاز شده است. این اقدام، تلاشی است برای تقویت منابع آبی کشور در پی یک دوره طولانی کم‌بارشی. 

جزئیات آغاز عملیات بارورسازی ابرها

سرپرست سازمان توسعه و بهره‌برداری فناوری‌های نوین آبهای جوی، جوادیان‌زاده، در نشست‌های خبری اخیر تأیید کرد که فرایند فنی و آمادگی‌های لازم برای عملیات بارورسازی ابرها از هشتم آبان ماه آغاز شده است. این شروع، یک مرحله آماده‌سازی زیرساختی و فنی تلقی می‌شود، نه لزوماً شروع عملیات فیزیکی پخش مواد شیمیایی در جو.

منوط بودن عملیات بارورسازی ابرها به شرایط جوی مناسب

نکته‌ای که توسط مسئولان تأکید شده، وابستگی شدید این عملیات به وجود ابر مناسب است. جوادیان‌زاده تصریح کرد: "هنوز سامانه‌ای وارد کشور نشده تا بتوانیم ابرها را بارور کنیم و منتظر هستیم." این اظهارنظر حاکی از آن است که بارورسازی ابرها یک فرآیند فعال است که تنها در حضور ابرهای حاوی بلورهای یخ یا ابرهای سرد (Supercooled Clouds) قابل اجرا است. در صورت عدم وجود این شرایط، فعالیت‌های فنی سازمان بی‌نتیجه خواهد بود.

این تفاوت بین "شروع عملیات فنی" و "شروع بارش‌های محسوس" از اهمیت بالایی برخوردار است. در حالی که تجهیزات آماده عملیات هستند، نیاز به یک سیستم جوی حامل رطوبت و ابر برای تأثیرگذاری وجود دارد.

مناطق هدف اولیه و استراتژی توزیع

عملیات بارورسازی ابرها یک پروژه ملی است که در فاز اول، ۷ استان را هدف قرار داده است. آماده‌سازی‌ها و استقرار تجهیزات در این استان‌ها در حال انجام است.

• استان‌های درگیر در مرحله اولیه: تهران، کردستان، اصفهان و چهارمحال و بختیاری از جمله استان‌هایی هستند که مراحل اولیه طرح در آن‌ها آغاز شده است.

• تمرکز جغرافیایی: تمرکز اصلی عملیات بر روی استان‌های مرکزی و غربی کشور است که از نظر توپوگرافی (مناطق کوهستانی) و پتانسیل تشکیل ابر، شرایط مناسب‌تری برای اجرای موفقیت‌آمیز این طرح دارند. این مناطق به دلیل ارتفاعات، پتانسیل بالاتری برای ایجاد ابرهای اوروگرافیک دارند که برای بارورسازی مناسب‌ترند.

تأثیر علمی و بازدهی مورد انتظار بارورسازی ابرها

بارورسازی ابرها یک علم پیچیده است که هدف آن افزایش بارش از طریق افزایش تعداد هسته‌های میعان یا بلورهای یخ در ابرها است. بر اساس مطالعات علمی و تجارب بین‌المللی، بارورسازی ابرها در شرایط ایده‌آل و مناطق کوهستانی می‌تواند بین ۵ تا ۲۰ درصد موجب افزایش بارش شود. این افزایش درصد، به عوامل متعددی از جمله نوع ابر، غلظت مواد شیمیایی مورد استفاده (معمولاً یدید نقره) و شرایط محیطی بستگی دارد.

بودجه و زیرساخت‌های مورد نیاز طرح ملی بارورسازی ابرها

اجرای طرح ملی بارورسازی ابرها نیازمند سرمایه‌گذاری قابل توجه در زیرساخت‌ها و تجهیزات تخصصی است.

اعتبار تخصیص‌یافته: اعتبار طرح بارورسازی ابرها برای سال جاری ۵۰ میلیارد تومان تعیین شده است. این میزان بودجه برای پوشش تمامی مراحل عملیاتی، از خرید مواد اولیه تا پشتیبانی فنی و لجستیکی، در نظر گرفته شده است.

موارد مصرف بودجه: این بودجه عمدتاً صرف تأمین و تجهیز زیرساخت‌های لازم شده است:

1. خرید تجهیزات استاندارد: شامل ژنراتورهای مولد یدید نقره زمینی و تجهیزات مورد نیاز برای نصب آن‌ها در سایت‌های عملیاتی.

2. اجاره پهپادها و هواپیماها: برای عملیات‌های تزریق مواد در ارتفاعات بالاتر یا در مناطقی که دسترسی زمینی دشوار است، استفاده از هواپیماهای مناسب برای تزریق مواد شیمیایی ضروری است.

چشم‌انداز بارش‌های طبیعی: نقش مدل ECMWF در تعیین زمان بارش‌ها

با وجود پیشرفت‌های فنی در بارورسازی ابرها، بخش اصلی امید به بارش‌های مؤثر در هفته‌های آتی همچنان به سامانه‌های جوی طبیعی وابسته است. در شرایط فعلی خشکسالی، شناسایی زمان ورود این سامانه‌ها حیاتی است. تحلیل مدل‌های عددی پیش‌بینی جوی، به ویژه مدل اروپایی ECMWF، تصویر واضح‌تری از تحولات فشار و رطوبت در روزهای آینده ارائه می‌دهد.

تحلیل مدل ECMWF / زمان بارش در آبان

مدل ECMWF که به دقت بالای خود در پیش‌بینی‌های میان‌مدت معروف است، تغییرات مهمی را در الگوی فشار جو حاکم بر منطقه خاورمیانه پیش‌بینی می‌کند که می‌تواند منجر به بارندگی در ایران شود:

۱. تضعیف پرفشار مستقر: پیش‌بینی می‌شود که از روز شنبه ۲۴ آبان، سلول پرفشار حاکم بر خاورمیانه که سدی در برابر نفوذ رطوبت‌های اقیانوسی بوده است، شروع به تضعیف نماید. تضعیف پرفشارها امکان ورود سامانه‌های کم‌فشار را فراهم می‌سازد.

۲. ورود سلول کم‌ارتفاع تراز میانی جو (Low Pressure Cell): همزمان با تضعیف پرفشار، یک سلول کم‌ارتفاع تراز میانی جو از سمت غرب به منطقه نفوذ خواهد کرد. این کم‌فشار، نیروی محرک اصلی سامانه‌های بارشی آتی خواهد بود.

۳. جابجایی رطوبت (Vapor Advection): این کم‌فشار نقش کلیدی در تغییر مسیر جریان‌های رطوبتی دارد. انتظار می‌رود توده‌های مرطوب از دریای سرخ و شمال دریای عرب (جریان‌های بسیار مرطوب) به سمت غرب ایران و عراق هدایت شوند. این پدیده تحت عنوان علمی "vapor advection" شناخته می‌شود و منبع اصلی تأمین رطوبت برای بارش‌های آتی خواهد بود.

۴. ناحیه همگرایی (Encounter Zone) بر فراز زاگرس: مهم‌ترین بخش این تحلیل، پیش‌بینی ناحیه همگرایی است. برخورد این جریان‌های گرم و مرطوب جنوبی با هوای سرد و خشک‌تر شمالی که در ارتفاعات کوه‌های زاگرس مستقر است، یک ناحیه همگرایی قدرتمند تشکیل می‌دهد. این همگرایی، عامل اصلی ناپایداری‌های جوی مؤثر و در نتیجه بارش‌های قابل توجه خواهد بود.

نقشه راه بارش‌ها: از ۲۴ آبان تا پایان هفته آینده

بر اساس تحلیل مدل ECMWF و هم‌زمانی آن با شروع فعالیت‌های سازمان توسعه فناوری‌های نوین آبهای جوی، زمان آغاز بارش‌های مؤثر و گسترده‌تر در کشور به شرح زیر پیش‌بینی می‌شود:

• مناطق غربی و زاگرس شمالی: این مناطق اولین نقاطی خواهند بود که بارش‌های قابل توجهی را تجربه می‌کنند. این بارش‌ها به دلیل ماهیت ناگهانی توده‌های مرطوب، ممکن است به صورت رگباری همراه با رعد و برق شدید رخ دهد.

• مناطق مرکزی: استان‌هایی مانند اصفهان و چهارمحال و بختیاری، که هدف اصلی بارورسازی نیز هستند، در اواسط هفته آینده شاهد ورود قوی‌تر این توده‌های مرطوب خواهند بود که در صورت ترکیب با عملیات بارورسازی، می‌توانند نتایج بهتری به همراه داشته باشند.

با وجود آغاز کار فنی و آماده‌سازی زیرساخت‌های بارورسازی ابرها از ۸ آبان ماه، بارش‌های نویدبخش طبیعی که می‌توانند به مقابله با خشکسالی کمک کنند، به احتمال قوی از ۲۴ آبان ماه با تضعیف پرفشار حاکم و نفوذ رطوبت دریایی بر اساس تحلیل مدل‌های معتبر جوی آغاز خواهند شد. تخصیص ۵۰ میلیارد تومان بودجه به این طرح نشان‌دهنده جدیت دولت در استفاده از فناوری‌های نوین است، اما موفقیت نهایی در گرو ورود سامانه‌های جوی مناسب است.