قوانین کشور در حوزه موسیقی ناکارآمد و پراشکال است

به گزاش اقتصاد آنلاین، در حالی‌که موسیقی در جهان به ابزاری برای اشتغال‌زایی، خلق ثروت و توسعه فرهنگی بدل شده، معاون حقوق مالکیت فکری وزارت دادگستری ایران در مراسم روز جهانی مالکیت فکری سال ۲۰۲۵ صراحتاً اعلام کرد که قوانین کشور در حوزه موسیقی و حقوق پدیدآورندگان هنری ناکارآمد و پراشکال است. دکتر احمد محسن‌زاده، که سال‌ها سابقه مدیریت در حوزه مالکیت فکری دارد، گفت: «ما در حوزه حقوق ادبی و هنری هنوز به هیچ‌یک از کنوانسیون‌های بین‌المللی نپیوسته‌ایم و خلأ جدی قانونی داریم.»

قوانین کهنه، میراث در خطر

او با اشاره به تصویب موافقت‌نامه‌های بین‌المللی در حوزه مالکیت صنعتی مانند وین و استراسبورگ، اذعان کرد که در حوزه موسیقی و هنرهای بومی، این سطح از پیشرفت وجود ندارد. محسن‌زاده گفت: «لایحه جامع حقوق مالکیت ادبی و هنری مدت‌هاست در انتظار تصویب مانده. این لایحه نسبت به قانون مصوب سال ۱۳۴۸ بسیار کامل‌تر است، ولی به‌دلیل نواقص، هنوز در صحن مجلس متوقف است.»

وی تأکید کرد که معاهده مراکش، به‌عنوان اولین گام در الحاق ایران به معاهدات بین‌المللی حوزه ادبی و هنری، در دستور کار مجلس قرار گرفته، اما کشور همچنان در تدوین قوانین روزآمد عقب مانده است.

شعر حافظ و غزل شمس، سند هویت موسیقایی ایران

در بخش‌هایی از سخنرانی‌اش، دکتر محسن‌زاده با لحنی شاعرانه، جایگاه والای موسیقی را در فرهنگ ایرانی یادآور شد: «ما میراث‌دار شعرایی هستیم که تمام شعرهایشان موسیقی است. دیوان شمس، غزلیات حافظ، و اشعار معاصر، همه ما را به اندیشه و تعالی روح فرا می‌خوانند.» او گفت: «در سفرهایی که به خارج داشتم، تفاوت موسیقی ایرانی با موسیقی غربی کاملاً مشهود بود. آنجا موسیقی فقط ریتم تند است، اینجا تفکر، معنا و احساس درهم تنیده است.»

این مقام قضایی با نقل اشعار مولانا، حافظ و علامه حسن‌زاده آملی، تأکید کرد که موسیقی اصیل ایرانی با تار دل انسان سروکار دارد و در دوران معاصر نیز باید با ابزار حقوقی از آن صیانت شود.

موسیقی محلی؛ قربانی بی‌قانونی

دکتر محسن‌زاده هشدار داد که بسیاری از آثار موسیقی محلی، فولکلوریک و سنتی کشور به‌دلیل نبود سازوکار مشخص ثبت، در معرض فراموشی یا سرقت قرار دارند. وی گفت: «در حقوق مالکیت ادبی هنری، ثبت شرط حمایت نیست، اما نبود مستندسازی منجر به اختلافات فراوان در دادگاه‌ها شده است. تا وقتی که مدیر بودم، هزاران اثر را ثبت کردیم، اما هنوز هم بسیاری از صاحبان آثار، انگیزه کافی برای ثبت ندارند.»

او یکی دیگر از چالش‌های بزرگ این حوزه را استفاده تجاری بدون مجوز از آثار موسیقی توسط شرکت‌های بزرگ دانست و افزود: «قوانین فعلی ما برای حمایت از آثار محلی و دارندگان آن‌ها پاسخگو نیست. ما نیازمند نظام حقوقی خاصی هستیم که در عین حفاظت از حقوق مادی و معنوی پدیدآورندگان، امکان استفاده عمومی برای ترویج فرهنگ عامه را نیز فراهم کند.»

آینده موسیقی در گرو اصلاح ساختار حقوقی

معاون حقوق مالکیت فکری قوه قضاییه از آغاز تدوین پیش‌نویس لایحه حمایت از فرهنگ عامه خبر داد و گفت: «در این لایحه تلاش می‌کنیم حقوق دارندگان آثار، استفاده‌کنندگان عمومی و نهادهای حافظ میراث فرهنگی در توازن باشند. نه آن‌قدر محافظه‌کار باشیم که نابینایان هم نتوانند از آثار بهره ببرند، و نه آن‌قدر بی‌ضابطه که حقوق خالقان آثار پایمال شود.»

او از پارک‌های علم و فناوری به‌عنوان حلقه واسطی بین هنر، فناوری و حقوق نام برد و گفت: «این پارک‌ها می‌توانند با توسعه فناوری‌های نوین، زمینه ثبت دیجیتال آثار، تجاری‌سازی میراث فرهنگی و توانمندسازی هنرمندان محلی را فراهم کنند.»

موسیقی، زبان تاریخ یک ملت

در پایان این سخنرانی پرشور، دکتر محسن‌زاده بار دیگر بر اهمیت نقش موسیقی در هویت ملی ایران تأکید کرد و گفت: «موسیقی تنها یک هنر نیست، بلکه تنفس تاریخ و روح یک ملت است. وظیفه ماست که با حمایت هوشمندانه و قانونمند، این امانت گران‌سنگ را از گذشته به آینده بسپاریم.»