موسیقی، میراثی جهانی/ چرا ایران هنوز به کنوانسیون‌های کپی‌رایت نپیوسته است؟

به گزارش اقتصاد آنلاین، در حالی که فضای دانشگاه تربیت مدرس میزبان گفت‌وگویی تخصصی درباره نقش موسیقی در صنایع خلاق بود، یکی از مهم‌ترین مسائل طرح‌شده در این پنل، خلأ حقوقی ناشی از نپیوستن ایران به کنوانسیون‌های جهانی کپی‌رایت مانند برن، ژنو و توافق‌نامه تریپس بود؛ خلائی که به گفته حجت‌الله مرادخانی، پژوهشگر حوزه صنایع خلاق، هر نوع برنامه‌ریزی برای توسعه اقتصاد موسیقی بدون آن بی‌معناست.

مرادخانی با اشاره به پیشینه موسیقایی ایران، از کشف قدیمی‌ترین سند ارکستر جهان در منطقه چغامیش خوزستان گفت؛ لوحی سفالی مربوط به هفت‌هزار سال پیش که نشان می‌دهد ایران از پیشگامان تاریخ موسیقی دنیاست. او با استناد به آمار یونسکو گفت: «از ۲۶ پرونده ثبت‌شده ایران در فهرست میراث جهانی ناملموس، ۱۶ مورد به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به موسیقی مربوط‌اند. اما با این ظرفیت کم‌نظیر، سهم ایران از بازار جهانی موسیقی نزدیک به صفر است.»

در ادامه، آقای فرزین، دیگر کارشناس حاضر در پنل، از زاویه‌ای اجتماعی‌تر به موضوع پرداخت. او با نقد وضعیت فعالیت‌های صنفی در جامعه موسیقی ایران، نبود همبستگی و مشارکت جمعی را مانعی بزرگ برای تحقق حقوق پدیدآورندگان دانست. فرزین گفت: «همه ما از حقوق مالکیت فکری می‌گوییم، اما هیچ‌وقت نمی‌پرسیم چرا هیچ‌کس برای تحقق آن اقدام عملی نمی‌کند؟ چرا هیچ‌نهاد صنفی‌ای در این حوزه قدرت مطالبه‌گری ندارد؟»

نکته دیگر که در این جلسه بارها تکرار شد، ناکارآمدی ساختارهای رسمی در پشتیبانی از توسعه فرهنگی و خلاق در ایران بود. کارشناسان حاضر با اشاره به تجربه ۲۰۰ ساله کشورهای غربی در شکل‌گیری نظام‌های کپی‌رایت، تأکید کردند که دولت ایران نه‌تنها به این تجربه‌ها بی‌توجه است بلکه با بی‌اعتمادی و مقاومت درونی، راه هرگونه پیوستن به ساختارهای بین‌المللی را مسدود کرده است.

در پایان این نشست، علی‌رغم زمان محدود و نبود هماهنگی در برنامه‌ریزی، حاضران بر لزوم تدوام چنین گفتگوهایی و تبدیل دغدغه‌های فردی به مطالبات جمعی تأکید کردند. به گفته برگزارکنندگان، امید می‌رود چنین جلساتی صرفاً به عنوان رویدادهای ویترینی باقی نماند و به هسته‌ای برای شکل‌گیری راهکارهای عملی و مطالبه‌گری ساختاری در حوزه موسیقی و مالکیت فکری تبدیل شود.