چشم انداز قیمت نفت

هادی الویری تحصیلکرده کارشناسی مدیریت کسب و کار از دانشگاه کوئین مری لندن و کارشناسی ارشد فاینانس و انرژی از دانشگاه سیتی لندن است. وی همچنین حسابدار خبره جامعه حسابداران خبره انگلستان و ویلز(ICAEW) بوده و دارنده مدرک کامل تحلیلگری خبره مالی موسسه CFA آمریکا میباشد. هادی الویری پس از تکمیل تحصیلات دانشگاهی، در بخش مالی صنعت انرژی در لندن مشغول به کار بوده و در شرکت های Centrica و British Gas در حوزه پائین دستی و میان دستی کار کرده و به برخی شرکت های ایرانی در خصوص ساختار سازمانی و مدیریت عملکرد مشاوره داده است. هم اینک، وی در بخش مدیریت و تحلیلگری مالی و اقتصاد سنجی فرصت های سرمایه گذاری حوزه بالادستی نفت و گاز، در شرکت OMV مشغول به فعالیت است. هادی الویری از معدود متخصصانی است که در کنارمدارک تخصصی در حوزه مالی با تمرکز بر بازار نفت و گاز، تجربه حرفه ای در برخی از معتبرترین شرکت های چند ملیتی انرژی دنیا را کسب کرده و دیدگاهی حرفه ای و روشنگر به شرایط پیچیده بازار نفت دارد. الویری در گفتگو با اقتصاد آنلاین به شرح عوامل و حاشیه های کاهش قیمت نفت پرداخته که در ذیل می آید: • این روزها خبر های خوبی از بازار نفت به گوش نمیرسد. چرا قیمت نفت اینقدر سقوط کرده؟ برای فهم دلایل سقوط قیمت باید به دو عامل موثر بر آن یعنی تغییرات عرضه و تقاضا در حدود دو سال گذشته نگاه کنیم. در سمت تقاضا، مهمترین عامل، تغییرات در ساختار اقتصادی چین - و به طبع آن کاهش تقاضا برای انرژی از جمله نفت - بوده. رشد صنایع سنگین و زیرساختی چین از سال ۲۰۰۰ منجر به رشد تقاضا و قیمت نفت شد اما در سال های اخیر، اقتصاد چین به سمت بخش های خدماتی و مصرف گرایی رفته و در نتیجه آهنگ رشد تقاضای نفت کاهش یافته. در سمت عرضه، سرمایه گذاری های گسترده در طول سال های گذشته که با قیمت نفت بالای ۱۰۰ دلار توجیه پذیر بود، باعث افزایش سطح تولید در مناطق مختلف دنیا شده است. مثلا در طول پنج سال گذشته، تولید نفت در آمریکا از حدود ۵ میلیون بشکه در روز به بالاتر از ۹ میلیون بشکه در روز رسیده است. با توجه به روند افزایشی تولید و کند شدن رشد تقاضا، از حدود ۲ سال پیش بازار نفت با مازاد عرضه روبروست. برآیند کاهش رشد تقاضا از یک طرف و افزایش سطح تولید از طرف دیگر منجر به کاهش طولانی مدت قیمت نفت شده است. • شما به مازاد عرضه بر تقاضا اشاره کردید. در چنین شرایطی بازار چطور به تعادل میرسد؟ در حال حاضر بازار نفت دنیا با بیش از یک میلیون بشکه در روز مازاد عرضه بر تقاضا روبروست که این مازاد ذخیره میشود. در دو سال گذشته و از ابتدای شروع مازاد عرضه بر تقاضا، معادل حدود ۷۰۰ میلیون بشکه نفت به ذخایر اضافه شده، که البته ۴۰۰ میلیون بشکه آن نفت خام و مابقی فرآورده های نفتی است. انتظار میرود با روند فعلی عرضه و تقاضا، ذخایر نفتی تا شش ماه نخست سال ۲۰۱۶ به حدود یک میلیارد بشکه برسد. البته بخشی از این ها، ذخایر استراتژیک کشورها هستند که برای مصرف در شرایط اضطراری اخلال در عرضه اندوخته میشوند و اغلب به صورت نفت خام هستند. رشد این نوع ذخایر توجیه سیاسی و استراتژیک داشته و تاثیر ناچیزی بر قیمت نفت دارند. بخش مهم دیگر، ذخایر تجاری نفت هستند. از ۲ سال پیش، بازارهای نفت در آنچه به اصطلاح کانتنگو (Cantango) نامیده میشود قرار دارند یعنی قیمت نفت تحویل آینده ی دور، روی بازار آتی، از قیمت تحویل امروز یا آینده نزدیک گران تر است. این ساختار قیمتی فرصتی برای تجارت سود ده ایجاد میکند که نفت ارزان را امروز خریده، ذخیره کرده و در بازار آتی - مثلا ۳ یا ۶ ماه - آینده میفروشند. در نوع دیگری از ذخایر نفت خام، پالایشگاه ها نیز فرصت را غنیمت شمرده و در بازار ارزان نفت فعلی ذخایر عملیاتی خود را افزایش میدهند. • در شرایط کنونی، اوپک چقدر میتواند در مدیریت قیمت نقش داشته باشد؟ اوپک با توجه به اینکه حدود ۴۰% از تولید نفت دنیا را در اختیار دارد و اکثر این ظرفیت تولید، متمرکز در چند کشور است، توانایی تاثیر گذاری بر قیمت جهانی را از طریق تغییر حجم تولید دارد. علاوه بر سهم حجم تولید جهانی، شیوه تصمیم گیری اوپک درباره حجم تولید بر اساس اتخاذ سیاست خاصی است که میتواند ناگهان میلیون ها بشکه به بازار اضافه یا از آن کم کند. در حالی که برای بسیاری از تولید کنندگان، تصمیم گیری درباره حجم تولید تابع ملاحظات صرفه اقتصادی بوده و تصمیم گیری برای تغییر حجم تولید نیز به طور پراکنده و غیر هماهنگ اتفاق می افتد. به همین دلایل اوپک از قدرت قابل توجهی در تاثیرگذاری بر قیمت جهانی برخوردار است. • با توجه به بهره مندی از این قدرت تاثیرگذاری، چرا اوپک با کاهش سطح تولید به افزایش قیمت کمک نمیکند؟ کشورهای عضو اوپک بدون تردید از ارزان بودن قیمت نفت آسیب می‌بینند. با این حال، از آغاز سقوط قیمت در سال ۲۰۱۴ اوپک و به خصوص کشورهای قدرتمند آن، نه تنها تولیدشان را کم نکرده اند، بلکه حتی اندکی افزایش هم مشاهده شده است. رقابت فعلی بین عرضه کنندگان در سراسر دنیا بر سر سهم بازار است و هیچ یک از اعضا حاضر نیست با کاهش تولید جا برای سایر تولیدکنندگان باز کند. باور عمومی اعضای قدرتمند اوپک این است که با تداوم قیمت پایین نفت، به مرور تولید کنندگان با هزینه بالا ورشکست شده و در دراز مدت با افزایش قیمت، سهم بیشتری از بازار در اختیار تولید کنندگان اوپک خواهد ماند. البته خود این کشورها در کوتاه مدت از کاهش درآمد رنج میبرند، ولی منفعت دراز مدت این استراتژی را به بهای سختی امروز ترجیح میدهند. • با این اوضاع، چه عواملی در میان مدت قیمت نفت را تعیین خواهند کرد؟ در ۶ تا ۱۲ ماه آینده، صادرات نفت ایران رشد خواهد داشت و از آن جهت که میزان و زمان این رشد دقیقا مشخص نیست و بازه گسترده ای را پوشش داده و گمانه زنی درباره آن زیاد است، یکی از مهم ترین عوامل تاثیر گذار بر قیمت خواهد بود. علاوه بر این، با وجود تنش های اخیر میان اعضای اوپک، ریسک سیاسی بالا بوده که میتواند منجر به جنگ قیمتی برای بدست آوردن بازار شده و باعث کاهش قیمت در کوتاه مدت شود. در مناطق دیگر دنیا مانند آمریکا، دریای شمال و روسیه احتمالا حجم تولید به دلیل گرانی هزینه، کاهش پیدا خواهد کرد که این عامل در میان مدت به افزایش قیمت کمک خواهد کرد. البته وجود حدود ۵۰۰ میلیون بشکه نفت در ذخایر تجاری دنیا، بر قیمت نفت فشار آورده و از افزایش ناگهانی در کوتاه مدت جلوگیری میکند. در سمت تقاضا، شکننده بودن شرایط اقتصادی و افت ارزش بازار سهام در کشورهای مختلف نشانگر بی رمق بودن افزایش تقاضا برای نفت در ماه های آتی است.

• و با تمام این رویداد ها که بعضا تاثیرات عکس بر هم دارند، سرانجام قیمت نفت در این مدت چقدر خواهد بود؟ سوال سختی است. با توجه به توضیحاتی که داده شد، در کوتاه و میان مدت، تغییرات در عرضه بیش از عوامل موثر بر تقاضا بر قیمت تاثیر خواهد گذاشت. با چشم انداز کنونی، انتظار میرود قیمت در ماه های آینده بین ۲۵ تا ۴۰ دلار نوسان داشته و تا حدود یک سال آینده به نزدیک ۵۵ دلار برسد. • شرایط فعلی بازار چه تاثیری بر صنعت نفت ایران خواهد گذاشت جدای از بحث اقتصادی کلان کشور و آسیب پذیری بودجه دولت در کوتاه مدت که متاثر از افت درآمدهای نفتی است، در خود صنعت نفت، پایین آمدن قیمت جهانی میتواند به عنوان فرصتی تلقی شده و در شرایطی که سرمایه گذاری در بسیاری از مناطق دنیا به دلیل بالا بودن هزینه تولید، صرفه اقتصادی ندارد، اما در ایران که هزینه تولید نفت بسیار ارزان تر از اکثر کشورهاست، صنعت نفت ایران میتواند میزبان سرمایه گذاران و شرکت های بین المللی نفتی باشد. البته این نیازمند بهبود فضا و شرایط سرمایه گذاری و کاهش ریسک های مرتبط است. گام های مثبتی هم در این راستا برداشته شده که یکی از مهم ترین آن ها ارائه قراردادهای جدید نفتی موسوم به IPC است که البته هنوز نیازمند کار کارشناسی بیشتر و ابهام زدایی می باشد. در زمینه افزایش بهره وری، کاهش کاغذ بازی سازمانی و زمینه های فساد اقتصادی احتمالی هم باید گام های جدی تری در جهت رشد و ترقی برداریم تا به شیوه های روز دنیا نزدیک شویم. در زمینه افزایش حجم فروش نفت و بازپس گیری بازار از دست رفته در سال های تحریم، باید صرف نظر از قیمت نفت، در صدد افزایش تولید و انعقاد قرارداد های لازم باشیم. قبل از اعمال تحریم ها، صادرات نفت خام روزانه ما به اتحادیه اروپا بیش از ۶۰۰ هزار بشکه در روز بود که در طول دوران تحریم، این حجم صادرات کاملا متوقف شد. خوشبختانه در مسیر احیای دوباره این بازار، قراردادهای فروش نفت خام با شرکت های توتال فرانسه و هلنیک یونان امضا شده و در آینده نه چندان دور، حتما به تعداد مشتریان نفت ایران بیش از این اضافه خواهد شد.