سقف کوتاه پیک‌های موتوری در تهران
بهنام بیست‌ویک یا دو سال بیشتر سن ندارد. از ۱۶ سالگی سوار موتور می‌شود و تقریبا تمام کوچه‌پس‌کوچه‌های جنوب تهران را فوت آب است. چون جعبه مخصوص حمل غذا را پشت موتور نصب کرده همیشه کمی جلوتر می‌نشیند. معمولا هم تند می‌راند. گاز که می‌دهد شانه‌هایش را به سمت جلو خم می‌کند و سرش را جلوتر از بدن نگه می‌دارد.
به گزارش اقتصادآنلاین؛ نادر نینوایی در شرق نوشت: این فرم نشستن روی موتور آن‌قدر در بدنش فرو رفته که حتی هنگام راه‌رفتن و ایستادن هم همین حالت را می‌توان در بدنش تشخیص داد.
اوضاع درآمد چطور است؟
- (موهایش را با دست رو به بالا سیخ کرده و شروع به صحبت می‌کند) داداش پیک موتوری درآمدش بد نیست. صبح 12 تا چهارونیم دم رستورانم؛ ماهی یک‌ونیم می‌دن. زرنگ باشی ساعت آزادتم واسه خودت کارکنی ماهی سه تومن می‌مومنه.
بیمه هستی؟
- نه بابا. کی پیک موتوری رو بیمه می‌کنه؟ گشتیم نبود نگرد نیست.
با وجود آنکه از سال 74 که نخستین پیک موتوری در تهران شروع به فعالیت کرد تا به امروز چندین شرکت پیک موتوری در کشور به وجود آمده و تقریبا رستورانی در سطح کشور نیست که حداقل یک پیک موتوری نداشته باشد، اما سازمان تأمین اجتماعی پیک موتوری را شغل ثابت ارزیابی نکرده و آن را مشمول بیمه اجباری نمی‌داند.
براساس قانون مشاغلی بیمه اجباری به آنهایی تعلق می‌گیرد که دارای ساعت کار مشخص، حقوق مشخص و قرارداد مشخص بین کارگر و کارفرما باشند، اما پیک‌های موتوری با وجود سختی و خطرات کاری فراوانی که دارند در این تعریف قانونی نمی‌گنجند.
روزی چند ساعت کار می‌کنی؟
- والا معمولا 10 ساعت. فعلا کار ثابتم همینه.
می‌خواهی همیشه این کار را ادامه بدهی؟
- هیشکی نمی‌خواد پیک موتوری بشه. ولی فعلا مجبورم. بابام چند سال پیش مرد؛ دوتا خواهر دارم که خونه‌اند و بردار بزرگ‌ترم هم بی‌کاره. مجبورم پیک وایسم. وگرنه پیک که کار نیست. زمستون‌ها بارونه اول رو که بزنه سرسره‌بازی میشه. همه موتورها می‌زنند توی در و دیوار.
- بعضی روزها انقدر سرد میشه که یه کامیون که می‌بینم می‌چسبونم پشتش که کمتر بهم باد بخوره. سفت بزنه رو ترمز کوبیدم پشتش، ولی انقدر سرد میشه که به ریسکش می‌ارزه (پوزخند می‌زند).
همین پارسال «حمید براوو»، رفیقم که اینجا با هم کار می‌کردیم، زد به یه 206، چهار ماه رو تخت بیمارستان بود، الانم با پای لنگ بازم پشت موتور کار می‌کنه؛ فعلا رفته سرویس.
پیک‌های موتوری مشمول بیمه نمی‌شوند و به‌دلیل درآمد کم این شغل و نیز هزینه بالای بیمه آزاد توان استفاده از بیمه آزاد را هم ندارند؛ در نتیجه اولین تصادف باعث می‌شود نه‌تنها درآمد و شغل خود را از دست بدهند، بلکه تأمین هزینه‌های درمانشان نیز به چالشی جدی تبدیل شود.
بهنام دستش را در جیب شلوار جینش فرو کرده و پاکت سیگاری را درآورده و تعارف می‌کند. مؤدبانه درخواستش را رد می‌کنم. به‌سختی از داخل پاکت نیمه له‌شده یک نخ سیگار درمی‌آ‌ورد و آتش می‌کند.
- حاجی یه شب‌هایی بوده که وقتی ماشین‌ها از کنارم رد می‌شدند و آب کنار جاده بهم می‌پاشید از همون آب یخ انگار گرم می‌شدم؛ یعنی انقدر هوا سرد بود. اینهارو توی روزنامت بنویس بخونند جوون‌ها؛ یه وقت پیک نشن.
بغضش را قورت داده و ادامه می‌دهد:
-تهران که کار کنی مجبوری همه‌جا سرویس ببری. از اتوبان باید بری، از تونل باید بری.
اولین‌باری که با موتور رفتم توی تونل رسالت 16 سالم بود. حس می‌کردم این هواکش‌های تونل انقدر سفت می‌چرخند که الان منو می‌کشند توی خودشون. حالا دیگه برام عادی شده. انقدر از کوچه و خیابون و تونل رفتم که دیگه همه‌جا صدای سوت باد حرکت موتور توی گوشمه؛ چند بار رفتم دکتر ولی خوب نشد. حالا دیگه به وزوزش عادت کردم.
تحقیقات پزشکی نشان داده که دلایل رایج ایجاد وزوز گوش شامل قرارگرفتن شدید یا طولانی‌مدت در معرض صدا، آسیب‌دیدگی سروگردن و عفونت گوش است. طبیعی است که موتورسواران به‌دلیل آنکه همواره در معرض آلودگی‌های صدای شهری قرار دارند و نیز به علت وضعیت نامناسب سروگردن در هنگام رانندگی بیشتر از دیگران با این مشکل مواجهند. مشکلات سروگردن و گوش یکی از رایج‌ترین مشکلات پیک‌های موتوری است که البته عموما به دلیل مشکلات مالی و بیمه‌نبودن به‌راحتی از کنار آن می‌گذرند.
با دست به پلاک موتور بهنام اشاره می‌کنم.
چرا قفل را روی پلاک گذاشتی؟ پلاک دیده نشود، جریمه‌ات نمی‌کنند؟
-جریمه می‌کنند؛ می‌خوابونند. اما مجبورم. تهران اگه می‌خوای پیک کار کنی باید از همه جا بری، از ورود ممنوع، از پیاده‌رو از همه‌جا. پیک باید سریع بره، بنزینم کم بسوزونه که صرفه داشته باشه وگرنه نمی‌تونی درست کار کنی؛ دخل و خرجت نمی‌خونه.
براساس اعلام پلیس تخلفات عمده موتورسواران شامل حرکت در جهت مخالف در خیابان‌ها، حرکت در خطوط ویژه، حرکت در پیاده‌رو، عبور از چراغ قرمز، همراه‌نداشتن مدارک، نداشتن پلاک و مخدوش‌بودن پلاک بوده که تمام این تخلفات منجر به توقیف و انتقال موتورسیکلت‌ها به پارکینگ می‌شود.
با وجود این مقررات سفت و سخت اما هر روز بر تعداد موتورهایی که عموما به عنوان پیک فعالیت می‌کنند و این تخلفات را انجام می‌دهند، افزوده می‌شود.
بهنام تنها پیک موتوری نیست که در سایه نبود بیمه و قوانین حمایتی عمر خود را با فعالیت به عنوان پیک موتوری به دشواری می‌گذراند.
حامد جوان 28 ساله‌ای که ساکن یکی از محله‌های جنوب شرق تهران است نیز وضعیت مشابهی دارد.
- شش ساله پیک کار می‌کنم. درآمدش بهتر از خیلی کارهاست، اما سختی داره. خیلی همه سخته.
چند ماه پیش موتورم رو دزدیدند سه هفته طول کشید تا پیداش کردند. دزد با موتورم تصادف کرده بود. موتورم کامل داغون شده بود. شیرین یک ماه از کارکردن افتادم. الان دو ماه اجاره 700 تومانی‌ام عقب افتاده و مجبورم بیشتر کار کنم.
مجردی یا متأهل؟
- ازدواج کردم. یک دختر 8 ساله دارم.
شب تولد دخترم بود و رفته بودم کیک بخرم که موتورم رو دزدیدند.
- ببخشید من باید برم. دیرم شده.
سوار موتور می‌شود کلاه ایمنی رنگ‌ورو پریده‌اش را روی سرش گذاشته و در افق تاریک و پردود 20 متری افسریه گم می‌شود.
زیرسقف آسمان دودی تهران هزارها پیک موتوری با شرایطی مشابه و حتی سخت‌تر از بهنام و حامد کار می‌کنند. سهم آنها از زندگی نه بیمه تأمین اجتماعی بوده و نه دریافت خدمات رفاهی.
این پیک‌ها هر روز با تصادفات جاده‌ای با برخوردهای قانونی با دزدیده‌شدن موتورهایشان و با ده‌ها مشکل ریز و درشت دیگر دست‌به‌گریبان هستند اما قانون از سویی حمایت از فعالان در این حرفه را نادیده گرفته و کار آنها را به عنوان شغل نمی‌پذیرد و از سویی دیگر، جرایم سنگینی برای تخلفات آنها در نظر می‌گیرد. در چنین شرایطی که کفه ترازوی حقوق و تکالیف در مواجهه قانون با پیک‌های موتوری توازن ندارد، آسمان دودی تهران تنها سهم این قشر پرزحمت از خدمات اجتماعی و شهری است.
