رقابت کامل چیست؟

اگرچه رقابت کامل به ندرت در بازارهای دنیای واقعی رخ می‌دهد، اما مدلی مفید را برای توضیح چگونگی تأثیرگذاری عرضه و تقاضا بر قیمت‌ها و رفتار افراد در اقتصادهای بازاری ارائه می‌دهد.

در شرایط رقابت کامل، خریداران و فروشندگان زیادی وجود دارند و قیمت‌ها منعکس کننده عرضه و تقاضا هستند. شرکت‌ها به اندازه کافی سود کسب می‌کنند تا تنها کسب‌وکار خود را حفظ کنند و نه بیشتر. اگر امکان کسب سود مازاد برای آن‌ها وجود داشت، شرکت‌های دیگر وارد بازار می‌شدند و سود آن‌ها را پایین می‌آوردند.

نکات کلیدی

• رقابت کامل نوع ایده آلی از ساختار بازاری است که در آن تمام تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان اطلاعات کامل و متقارن دارند و هیچ هزینه مبادله‌ای وجود ندارد.
• تعداد زیادی از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان در این نوع محیط با یکدیگر رقابت می‌کنند.
• رقابت کامل به لحاظ نظری مخالف بازار انحصاری است.
• از آنجایی که تمام بازارهای واقعی در خارج از چارچوب مدل رقابت کامل قرار می‌گیرند، هر کدام از آن‌ها را می‌توان به عنوان رقابت ناقص طبقه‌بندی کرد.
• نقطه مقابل رقابت کامل، رقابت ناقص است که زمانی ایجاد می‌شود که بازار اصول انتزاعی رقابت خالص یا کامل در نظریه نئوکلاسیک را نقض کند.

نحوه عملکرد رقابت کامل

رقابت کامل یک معیار یا نوع ایده آل است که می‌توان ساختارهای واقعی بازار را با آن مقایسه کرد. رقابت کامل به لحاظ نظری مخالف انحصار است که در آن تنها یک شرکت کالا یا خدماتی را عرضه می‌کند و می‌تواند هر قیمتی را که می‌خواهد برای آن‌ها اعمال کند، زیرا مصرف‌کنندگان هیچ جایگزینی ندارند و برای رقبای احتمالی نیز ورود به بازار دشوار است.

در یک مدل رقابت کامل، هیچ انحصاری وجود ندارد. این نوع ساختار تعدادی ویژگی کلیدی دارد که عبارتند از:

• تمام شرکت‌ها یک محصول یکسان را می‌فروشند (محصول یک کالای واحد یا همگن است).
• تمام شرکت‌ها قیمت‌پذیر هستند (آن‌ها نمی‌توانند بر قیمت بازاری محصولات خود تأثیر بگذارند).
• سهم بازاری تاثیری بر قیمت‌ها ندارد.
• خریداران اطلاعات کامل یا بدون نقصی (در گذشته، حال و آینده) در مورد محصول عرضه شده و قیمت‌های تعیین شده توسط هر شرکت دارند.
• منابع سرمایه و نیروی کار کاملاً متحرک هستند.
• شرکت‌ها می‌توانند بدون هزینه وارد بازار یا از آن خارج شوند.

این وضعیت را می‌توان با نوع واقع‌گرایانه‌تر آن یعنی رقابت ناقص مقایسه کرد که زمانی ایجاد می‌شود که یک بازار فرضی یا واقعی، اصول انتزاعی رقابت خالص یا کامل نئوکلاسیک را نقض می‌کند.

از آنجایی که تمام بازارهای واقعی خارج از چارچوب مدل رقابت کامل قرار دارند، هر کدام را می‌توان به عنوان رقابت ناقص طبقه‌بندی کرد. نظریه معاصر رقابت ناقص در مقابل رقابت کامل از سنت اندیشه اقتصادی پساکلاسیکی کمبریج سرچشمه می‌گیرد.

ویژگی‌های رقابت کامل

بازارهای کاملاً رقابتی با ویژگی‌های زیر تعریف می‌شوند:

بازار بزرگ و همگن

در یک بازار کاملا رقابتی تعداد زیادی خریدار و فروشنده وجود دارد. فروشندگان به جای شرکت‌های بزرگی که می‌توانند با تعدیل عرضه قیمت‌ها را کنترل کنند، شرکت‌های کوچک هستند. آن‌ها محصولاتی را با کمترین تفاوت در قابلیت‌ها، ویژگی ها و قیمت می‌فروشند. این ویژگی تضمین می‌کند که خریداران نمی‌توانند بین محصولات آن‌ها بر اساس ویژگی‌های فیزیکی مانند اندازه یا رنگ، یا ارزش‌های ناملموسی مانند نام تجاری تمایزی قائل شوند.

وجود جمعیت زیادی از خریداران و فروشندگان تضمین می‌کند که عرضه و تقاضا در این بازار ثابت باقی بماند. به این ترتیب، خریداران می‌توانند به راحتی محصولات تولید شده توسط یک شرکت را با شرکت دیگری جایگزین کنند.

در دسترس بودن اطلاعات کامل

اطلاعات مربوط به اکوسیستم یک صنعت و رقابت در آن یک مزیت قابل توجه است. به عنوان مثال، دانش در مورد منبع‌یابی قطعات و قیمت‌گذاری تامین کنندگان می‌تواند منجر به موفقیت یا شکست برخی شرکت‌ها در بازار شود.

در برخی از صنایع دانش و پژوهش‌محور مانند داروسازی و فناوری، اطلاعات مربوط به اختراعات و ابتکارات تحقیقاتی رقبا می‌تواند به شرکت‌ها کمک کند تا استراتژی‌های رقابتی خاصی را توسعه دهند و خندقی در اطراف محصولات خود ایجاد کنند.

مهم

در دسترس بودن اطلاعات رایگان و کامل در یک بازار کاملاً رقابتی تضمین می‌کند که هر بنگاهی بتواند کالاها یا خدمات خود را دقیقاً با همان نرخ و با تکنیک‌های تولید مشابه شرکت‌های دیگر در بازار تولید کند.

عدم وجود کنترل

دولت‌ها با اعمال مقررات و کنترل قیمت، نقش حیاتی در شکل گیری بازار محصولات دارند. آن‌ها می‌توانند ورود و خروج شرکت‌ها به بازار را با تنظیم قوانینی برای عملکرد آن‌ها در بازار کنترل کنند. برای مثال، صنعت داروسازی باید از فهرستی از قوانین مربوط به توسعه، تولید و فروش داروها پیروی کند.

این قوانین به نوبه خود، مستلزم سرمایه‌گذاری های کلان در قالب کارکنانی مانند وکلا و پرسنل تضمین کیفیت و زیرساخت ها مانند ماشین‌آلات تولید دارو هستند. هزینه‌های تجمعی روی هم انباشته می‌شوند و عرضه دارو به بازار را برای شرکت‌ها بسیار پرهزینه می‌سازند.

در مقایسه، صنعت فناوری با نظارت به نسبت کمتری در مقایسه با همتای دارویی خود عمل می‌کند. بنابراین، کارآفرینان در این صنعت می‌توانند بنگاه‌هایی را با سرمایه کمتر و حتی صفر راه‌اندازی کنند و این امر راه‌اندازی شرکت در این صنعت را برای افراد آسان می‌کند.

چنین کنترل هایی در یک بازار کاملاً رقابتی وجود ندارند. ورود و خروج بنگاه‌ها در چنین بازارهایی تنظیم نشده است و این امر آن‌ها را آزاد می‌کند تا بدون محدودیت نیروی کار و دارایی‌های سرمایه‌ای را خرج و تولید خود را متناسب با تقاضای بازار تنظیم کنند.

حمل و نقل ارزان و کارآمد

حمل و نقل ارزان و کارآمد یکی دیگر از ویژگی‌های رقابت کامل است. در این نوع بازار، شرکت‌ها هزینه‌های قابل توجهی را برای حمل و نقل کالاها متحمل نمی‌شوند. این ویژگی به کاهش قیمت محصول و کاهش تاخیر در حمل و نقل کالا کمک می‌کند.

نظریه در مقابل واقعیت رقابت کامل

رقابت در دنیای واقعی با این نوع ایده‌آل آن در درجه اول به دلیل تمایز روش‌های تولید، بازاریابی و فروش متفاوت است. به‌عنوان مثال، صاحب یک فروشگاه کوچک محصولات ارگانیک می‌تواند به شدت در مورد غلات تغذیه شده به گاوهایی که از کود آن‌ها برای پرورش سویای غیر GMO استفاده شده است، تبلیغ کند و در نتیجه محصول خود را از رقبا متمایز سازد. این ویژگی همان چیزی است که به آن تمایز گفته می‌شود.

دو معیار اول (محصولات همگن و قیمت‌پذیر بودن) دور از واقعیت هستند. بااین حال، برای دو معیار دوم (اطلاعات و تحرک)، تحول جهانی فناوری‌ها و تجارت در حال بهبود انعطاف‌پذیری اطلاعات و منابع است. در حالی که واقعیت با این مدل نظری فاصله زیادی دارد، اما این مدل به دلیل توانایی خود در توضیح بسیاری از رفتارهای زندگی واقعی هم‌چنان مفید است.

واقعیت سریع

شرکت‌ها به دنبال ایجاد ارزش برند از طریق بازاریابی حول تمایز خود هستند. به این ترتیب، آن‌ها برای به دست آوردن قدرت قیمت گذاری و سهم بازار تبلیغ می‌کنند.

موانع ورود، رقابت کامل را ممنوع می‌کند

بسیاری از صنایع نیز موانع قابل توجهی برای ورود دارند مانند هزینه‌های بالای راه‌اندازی (همانطور که در صنعت خودروسازی مشاهده می‌شود) یا مقررات سخت‌گیرانه دولتی (همانطور که در صنعت آب و برق مشاهده می‌شود) که توانایی شرکت‌ها را برای ورود به چنین صنایعی و خروج از آن‌ها محدود می‌کند. هم‌چنین، اگرچه آگاهی مصرف‌کنندگان با عصر اطلاعات افزایش یافته است، هم‌چنان تعداد صنایعی که در آن‌ها خریدار از تمام محصولات و قیمت‌های موجود آگاه باشد، بسیار اندک است.

موانع مهمی وجود دارد که مانع از شکل‌گیری رقابت کامل در اقتصاد می‌شوند. صنعت کشاورزی احتمالاً نزدیک‌ترین صنعت به رقابت کامل است، زیرا از بسیاری از تولیدکنندگان کوچک تشکیل شده است که عملاً توانایی تغییر قیمت فروش محصولات خود را ندارند.

خریداران تجاری کالاهای کشاورزی عموماً بسیار آگاه هستند و اگرچه برای ورود به حوزه تولیدات کشاورزی برخی موانع وجود دارد، ورود به این بازار به عنوان یک تولیدکننده چندان دشوار نیست.

مزایا و معایب رقابت کامل

رقابت کامل یک چارچوب ایده آل برای اقتصاد بازاری است. این نظریه در حالی که مدل مناسبی برای نحوه عملکرد یک اقتصاد ارائه می‌کند، همیشه دقیق نیست و انحرافات قابل توجهی با اقتصاد دنیای واقعی دارد. مانند سایر مدل‌ها، ارزش چارچوب رقابت کامل نیز تنها تا آنجا دقیق است که شرایط واقعی را منعکس می‌کند.

یکی از ویژگی های قابل توجه رقابت کامل، حاشیه سود پایین است. از آنجایی که تمام مصرف‌کنندگان به محصولات یکسان دسترسی دارند، طبیعتاً به سمت پایین‌ترین قیمت‌ها جذب می‌شوند. شرکت‌ها نمی توانند با دریافت ارزش افزوده برای محصولات و خدمات با کیفیت بالاتر، خود را متمایز کنند. به‌عنوان مثال، برای شرکتی مانند اپل (AAPL) حضور در یک بازار کاملاً رقابتی غیرممکن خواهد بود زیرا گوشی‌های هوشمند آن گران‌تر از گوشی‌های رقبای آن هستند.

ویژگی دیگر عدم وجود نوآوری است. چشم‌انداز تصاحب سهم بازار بیشتر و متمایز ساختن خود از رقبا، انگیزه‌ای به شرکت‌ها اعطا می‌کند تا برای نوآوری و تولید محصولات بهتر تلاش کنند. اما در رقابت کامل هیچ شرکتی دارای سهم بازاری غالب نیست، به این معنی که سودآوری بلندمدت عملیات آن‌ها صفر خواهد بود.

یکی دیگر از معایب رقابت کامل عدم وجود صرفه‌جویی‌های ناشی از مقیاس است. محدود شدن به حاشیه سود صفر به این معنی است که شرکت‌ها پول نقد کمتری برای سرمایه‌گذاری در گسترش قابلیت‌های تولیدی خود خواهند داشت. گسترش قابلیت‌های تولید به طور بالقوه می‌تواند هزینه‌های مصرف‌کنندگان را کاهش و حاشیه سود کسب و کارها را افزایش دهد. اما حضور چندین شرکت کوچک که بازار را با یک محصول یکسان اشباع می‌کنند، از این امر جلوگیری و تضمین می‌کند که میانگین اندازه شرکت‌ها کوچک باقی بماند.

مزایا و معایب رقابت کامل

مزایا

• چارچوبی مناسب برای مدل‌سازی فعالیت بازار ارائه می‌دهد.
• نشان می‌دهد که چگونه تولیدکنندگان برای ارائه قیمت‌های پایین‌تر تشویق می‌شوند.

منفی

• مدل رقابت کامل همیشه منعکس‌کننده شرایط بازار واقعی نیست.
• این مدل تفاوت‌های جغرافیایی یا تغییرات بین محصولات را در نظر نمی‌گیرد.
• این مدل چگونگی کسب سود تولیدکنندگان از صرفه‌جویی‌های ناشی از مقیاس را توضیح نمی‌دهد.

آیا شرکت‌ها از رقابت کامل سود می‌برند؟

در بازارهای کاملاً رقابتی، کسب سود ممکن است برای دوره‌های کوتاه مدت امکان پذیر باشد. اما پویایی بازار اثرات سود مثبت یا منفی را از بین می‌برد و آن‌ها را به سمت تعادل می‌کشاند. از آنجایی که عدم تقارن اطلاعاتی در بازار وجود ندارد، سایر شرکت‌ها به سرعت تولید خود را افزایش یا هزینه‌های تولید خود را کاهش می‌دهند تا با شرکتی که سود کرده است برابری کنند.

متوسط درآمد و درآمد نهایی شرکت‌ها در یک بازار کاملاً رقابتی برابر با قیمت محصول برای خریدار است. در نتیجه، تعادل بازار کاملاً رقابتی که قبلاً مختل شده بود، بازیابی خواهد شد. در بلندمدت، تعدیل عرضه و تقاضا تضمین می‌کند که تمام سود یا زیان در چنین بازارهایی به سمت صفر برود.

رقابت کامل در مقابل انحصار

نقطه مقابل رقابت کامل انحصار است، جایی که در آن یک شرکت واحد عرضه یک محصول خاص را کنترل می‌کند. در شرایط انحصاری، اگر قیمت خیلی بالا باشد، مصرف‌کنندگان نمی‌توانند به جای دیگری بروند. آن‌ها فقط می‌توانند تصمیم بگیرند که محصول را نخرند.

این وضعیت بدان معناست که به جای تعیین قیمت‌ها بر اساس عرضه و تقاضا، شرکت‌های انحصاری به سادگی می‌توانند قیمتی را تعیین کنند که سود آن‌ها را بیشینه سازد. برخی از انواع شرکت‌ها انحصار طبیعی در نظر گرفته می شوند، زیرا از مزیت پیشتازی قابل توجهی برخوردارند که رقبا را از ورود به بازار منصرف می‌کند. سایر انحصارات ممکن است از طریق اقدامات دولت یا کارتل‌هایی مانند اوپک ایجاد شوند.

نمونه‌هایی از رقابت کامل

همانطور که قبلا ذکر شد، رقابت کامل یک ساختار نظری است و در واقع وجود ندارد. به این ترتیب، یافتن نمونه‌های واقعی از رقابت کامل دشوار است، اما انواع مختلفی از آن را در امور روزمره جامعه می‌توان مشاهده کرد.

تولید

وضعیت بازار کشاورزی را در نظر بگیرید، مکانی که مملو از تعداد زیادی فروشندگان و خریداران کوچک است. معمولاً تفاوت کمی بین محصولات و قیمت آن‌ها در بازار یک کشاورز و بازار کشاورز دیگر وجود دارد. نحوه رشد محصول مهم نیست (مگر اینکه به عنوان محصولات ارگانیک طبقه‌بندی شوند) و تفاوت بسیار کمی در نحوه بسته‌بندی یا مارک آن‌ها وجود دارد. بنابراین، حتی اگر یکی از مزارع تولید کننده کالا برای بازار کسب‌وکار خود را تعطیل کند، تفاوتی در میانگین قیمت ایجاد نمی‌کند.

سوپرمارکت‌ها

در مورد دو سوپرمارکت رقیبی که راهروهای خود را با محصولات یک مجموعه واحد از شرکت‌ها پر می‌کنند نیز ممکن است وضعیت مشابهی وجود داشته باشد. باز هم، تفاوت چندانی بین محصولات هر دو سوپرمارکت وجود ندارد و قیمت آن‌ها تقریباً یکسان است. نمونه دیگری از رقابت کامل، بازار محصولات بدون برند است که دارای نسخه‌های ارزان تر از محصولات شناخته شده هستند.

محصولات بدون برند

قیمت نهایی این محصولات معمولاً مشابه هم است و تفاوت چندانی بین آن‌ها وجود ندارد. اگر یکی از شرکت‌های تولید کننده چنین محصولی از کار بیفتد، با یکی دیگر جایگزین می‌شود.

فناوری

توسعه بازارهای جدید در صنعت فناوری نیز تا حدی شبیه رقابت کامل است. به‌عنوان مثال، در روزهای اولیه پیدایش شبکه‌های رسانه‌های اجتماعی، تعداد تارنماهای مختلفی که خدمات مشابهی را ارائه می‌دادند، به شدت افزایش یافت. برخی از نمونه‌های این تارنماها عبارت بودند از Sixdegrees.com، Blackplanet.com و Asianave.com. هیچ کدام از آن‌ها سهم بازار غالبی نداشتند و عضویت در آن‌ها عمدتا رایگان بود. آن‌ها فروشندگان این بازار را تشکیل می‌دادند در حالی که مصرف‌کنندگان چنین تارنماهایی که عمدتاً جوانان بودند خریداران بازار به حساب می‌آمدند.

هزینه‌های راه‌اندازی کسب‌وکار در این فضا برای شرکت‌ها بسیار کم بود، یعنی شرکت‌های نوپا و شرکت‌های دیگر آزادانه می‌توانستند وارد این بازارها و از آن‌ها خارج شوند. فناوری‌هایی مانند PHP و جاوا تا حد زیادی منبع‌باز بودند و در دسترس همگان قرار داشتند. هزینه‌های سرمایه‌ای در قالب املاک و زیرساخت‌ها نیز برای این شرکت‌ها ضروری نبودند. به‌یاد داشته باشید که مارک زاکربرگ عملا فیس بوک را از خوابگاه دانشکده خود تأسیس کرد.

رقابت کامل چیست؟

در نظریه اقتصادی، رقابت کامل زمانی رخ می‌دهد که تمام شرکت‌ها محصولات یکسانی را بفروشند، سهم بازاری بر قیمت تأثیری نداشته باشد، شرکت‌ها بتوانند بدون موانع به بازار وارد یا از آن خارج شوند، خریداران اطلاعات کامل یا بدون نقصی داشته باشند و شرکت‌ها نتوانند قیمت‌ها را تعیین کنند. به‌عبارت دیگر، بازار رقابت کامل بازاری است که کاملاً تحت تأثیر نیروهای بازاری قرار دارد. این وضعیت برخلاف رقابت ناقص است که بازتاب دقیق‌تری از ساختار بازاری فعلی است.

نمونه‌ای از رقابت کامل چیست؟

بازار کشاورزان را در نظر بگیرید که در آن هر فروشنده یک نوع مربای یکسان را می فروشد. تفاوت کمی بین هر یک از محصولات آن‌ها وجود دارد، زیرا آن‌ها از یک دستور تهیه غذا استفاده می‌کنند و هر کدام از آن‌ها را با قیمتی برابر می‌فروشند. درعین حال، تعداد فروشندگان اندک است و آزادانه می‌توانند بدون هیچ مانعی در بازار شرکت کنند. خریداران در این مورد نیز از دستور تهیه غذای محصول و هر گونه اطلاعات دیگری که مربوط به کالا است، کاملاً آگاه خواهند بود.

تفاوت بین رقابت کامل و رقابت ناقص در چیست؟

در حالی که رقابت کامل یک ساختار بازاری ایده آل است که در آن محصولات برابر و یکسان فروخته می‌شوند، رقابت ناقص را می‌توان در انحصارها و نمونه‌های واقعی رقابت یافت. به‌عنوان مثال، رقابت ناقص شامل رقابت شرکت‌ها بر سر سهم بازاری، موانع بالای ورود و عدم اطلاعات کامل خریداران از یک محصول یا خدمات خاص می‌شود. بااین حال، رقابت ناقص برخلاف رقابت کامل انگیزه‌ای را برای نوآوری و تولید محصولات بهتر، علاوه بر افزایش حاشیه سود به دلیل تأثیر عرضه و تقاضا ایجاد می‌کند.