درنای سیبری؛ سمبل برکت فریدونکنار
«امید»، این تنهاترین پرنده جهان بار دیگر به ایران بازگشت. در روزگاری که امیدها یک‌به‌یک از سبدها پرمی‌کشید، آخرین درنای غرب سیبری پرگشود و سردترین نقطه زمین را از «سیبری» به شوق تالاب «فریدونکنار» رها کرد تا بال‌های سپیدش را در آب‌های گرم‌تر ایران جمع کند.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از همشهری، همزمان بنیاد جهانی درناهای سیبری که مقر آن در ایالت ویسکانسین در آمریکاست، روز 6آبان‌ماه خبر از دل کندن امید از زادگاهش و آغاز مهاجرت تک‌درنای باقیمانده گله غربی سیبری داد. این پرنده 4سال است «آرزو» جفت خود را از دست داده است، اما برای سیزدهمین سال پیاپی، از تالاب‌های «نارزوم» قزاقستان به ذخیره‌گاه «آستراخان» روسیه در دهانه رود ولگا رسیده و پس از دور زدن دریای خزر و گذر از آسمان کشور آذربایجان، در تالاب حفاظت‌شده فریدونکنار سفر اساطیری خود را به پایان رسانده است.
مهاجرت 5هزار کیلومتری امید به ایران، نخستین‌بار در پاییز سال86 شروع شد و تا سال88 این تنهاترین پرنده بلندپرواز حال حاضر کریدور مهاجرتی جهان، با والدین خود این مسیر را پیمود و پس از آنکه نقشه راه را در ذهن خود حک کرد، هر بار در میانه‌های پاییز خود را به تالاب فریدونکنار رساند.
امید 160سانتی‌متر قد دارد. در طول مسیر و زمانی که بال‌هایش را می‌گشاید بیش از 2متر از فضای آسمان را می‌گیرد و طرفداران محیط‌زیست در ایران هفته‌های آخر مهرماه و اوایل آبان‌ماه، چشم به آسمان دارند تا پرنده سپید امید را با شاه‌پرهای سیاهرنگ و آن پاهای سرخ و منقار سیاه درصورت قرمزرنگ تالاب‌های شرق مازندران در فریدونکنار ببینند.
امید 8سال با جفت خود «آرزو» به این تالاب مهاجرت کرد، اما از سال95 آرزو دیگر با امید همراه نشد تا تنهاترین پرنده مهاجر، این مسیر طولانی را به‌تنهایی پرواز کند. عمر مهاجرتی امید، هرسال در فاصله ماه‌های آبان تا اوایل اسفندماه در فریدونکنار، می‌گذرد و پس از آن با آغاز بهار به موطن اصلی خود در غرب سیبری بازمی‌گردد.
سن تخمینی امید براساس تخمین پرنده‌شناس‌ها، 33سال است، اما این پرنده در بهترین شرایط زیستی می‌تواند تا 70سال زنده بماند؛ یعنی اگر شرایط فراهم باشد امید، 37سال دیگر زنده می‌ماند. امید، این تنهاترین پرنده بازمانده از گله غربی درناهای سیبری، وفادار به خطه مازندران شده است و هرسال به‌تنهایی در مناطق تالاب فریدونکنار و مناطق جنگلی ازباران و سرخرود تردد و در این مناطق تغذیه می‌کند. حالا دیگر شکارچیان محلی و مردم فریدونکنار هم میهمان تنهای ایران را محترم شمرده‌اند و آن را نماد و برکت تالاب شهرت داده‌اند.
بنیاد جهانی درناهای سیبری که مهاجرت سالانه امید را رصد می‌کند، درباره این تنهاترین پرنده مهاجر می‌نویسد: «سال‌هاست که این درنای سیبری به مناطقی در فریدونکنار ایران، شهری کوچک در نزدیکی دریای خزر بازمی‌گردد. مردم محلی او را امید نام داده‌اند. اهالی منطقه در نزدیکی محل زیستگاهش، برای او برنج می‌ریزند و او را سمبل برکت می‌دانند؛ چراکه با آمدن امید، مرغابی‌های مهاجر به منطقه وارد می‌شوند و صید مرغابی به معیشت مردم فریدونکنار کمک می‌کند.»
امید، این آخرین بازمانده درناهای غربی سیبری که در مسیر انقراض قرار دارد، گونه‌ای کمیاب است که حتی نوسانات شدید دمای هوا نیز نقشی در توقف مهاجرت او ندارد و امید در دمای منفی 25 تا 30درجه نیز قادر به پرواز است. امید، این درنای سیبری اما تنها برای دستیابی به ذخیره غذای تضمین شده به ایران مهاجرت می‌کند.
شرایط درناهای سیبری
درنای سیبری به‌مدت 70سال از ایران دور بود تا آنکه یک پرنده‌شناس روسی به نام «زارودنی» نیم‌قرن پیش توانست نخستین حضور این گونه در ایران را گزارش کند. مرحوم محمدعلی آشتیانی، کارشناس محیط‌زیست نیز به گفته اسماعیل کهرم، پرنده‌شناس، همان سال توانست در برنامه سرشماری نیمه زمستانی پرندگان ایران، تعدادی درنای سیبری را در شمال کشور مشاهده کند. بدین‌ترتیب نخستین نسل درناهای مهاجر سیبری پس از 70سال دوری از ایران در سال۱۳۵۳ رویت شدند. والدین امید هم در همان نسل قرار داشتند. جمعیت درناهای غرب سیبری، از بیش از ۲۰۰قطعه در سال۱۹۳۰ به 2قطعه در سالیان اخیر و پس از مرگ آرزو، جفت امید حالا به یک قطعه رسیده است. با مرگ امید اما گله غربی درناهای سیبری نیز منقرض می‌شود.
گله شرقی درناهای سیبری اما شرایط متفاوتی دارند. جمعیت شرقی درنای سیبری که مهاجرت زمستانه را از غرب سیبری در ایالت خودمختار «یاکوتیا» روسیه به سمت دریاچه «پویانگ» در چین ادامه می‌دهد، هنوز امیدوار‌کننده است و در سال‌جاری این جمعیت بیش از 4هزار قطعه برآورد شد.
طی 2دهه اخیر تلاش‌های زیادی برای تکثیر گله غربی درناهای سیبری در ایران و روسیه صورت گرفته، اما هنوز پروژه تکثیر این گونه به‌طور کامل متوقف نشده است؛ چون جوجه‌های پرورشی رهاسازی شده، قادر به همراهی با درناهای وحشی در زمان مهاجرت معکوس نیستند. مهاجرت‌های طولانی، وقایع طبیعی و غیرطبیعی در مسیر مهاجرت، نرخ پایین جوجه‌آوری، مکانیسم‌های پیچیده تولیدمثل در این پرنده، سن بالای بلوغ، عدم‌تخمگذاری و آشیانه‌سازی سالانه و نیاز به زیستگاه ویژه و اختصاصی در جمعیت غربی درنای سیبری از عوامل اصلی کاهش طبیعی این گونه است و وجود امید، این تنهاترین پرنده مهاجر، برای ماندگاری این گونه از این منظر اهمیت زیادی دارد.
