تاریخ انقضای ویتامین و مکمل ها چقدر اهمیت دارد؟

قرص های ویتامین هم تاریخ انقضا دارن؟

به گزارش اقتصاد آنلاین، آیا تا به‌حال پیش آمده که یک بطری شیر بخرید، به بهترین تاریخ مصرف روی آن نگاهی بیندازید و با خودتان بیندیشید که مصرف آن دقیقا تا کی برای شما خطری ایجاد نمی‌کند؟ شاید فکر کنید که پاسخ این سوال، روشن بوده و همان تاریخ درج‌شده روی بسته‌بندی است اما اگر کمی پرس‌وجو کنید، افراد بسیاری به شما خواهند گفت که تاریخ درج‌شده فقط یک توصیه است و شما حداقل یک هفته دیگر نیز برای مصرف آن فرصت دارید.

قیمت و خرید مکمل بدنسازی

اما در مورد بهترین تاریخ مصرف درج‌شده روی مکمل‌هایی که خریداری می کنید، چطور؟ آیا باید نگران باشید که اگر یک مکمل را پس از سپری شدن تاریخ انقضایش مصرف کنید، مریض می‌شوید یا اینکه محصول مورد نظرتان به اندازه قبل، موثر نخواهد بود؟ آیا بهترین تاریخ مصرف برای شما مفهومی گنگ است؟

همانطور که ممکن است حدس زده باشید، پاسخ این سوال اصلا ساده نیست. پس اجازه دهید قبل از هر چیز در مورد اصطلاح بهترین تاریخ مصرف توضیح دهیم.

قوانین مربوط به تاریخ‌های انقضای روی مکمل‌ها

ممکن است تعجب کنید که سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) که مسئول کنترل مکمل‌های رژیمی است، درواقع تولیدکنندگان را به درج تاریخ‌های انقضا (یا عمر مفید یا بهترین تاریخ مصرف روی مکمل‌ها) ملزم نمی‌کند. دلیل آنکه FDA به این نتیجه رسید این بود که در آن زمان هیچ توافق علمی برای اجرای یک قانون همگانی که همه مکمل‌ها را شامل شود، وجود نداشته و ندارد.

به عبارت دیگر مثلا تعیین یک عمر مفید مشخص برای یک پودر پروتئین یا مکمل گیاهی، اقدامی نامعتبر و غیرعلمی است، چون یک عمر مفید واحد برای تمام کاربردهای ممکن وجود ندارد. بنابراین  FDA تصمیم گرفت که درج تاریخ انقضا روی مکمل‌ها را الزامی نکند.

بنابراین درج تاریخ انقضا روی مکمل‌ها به خود شرکت‌های سازنده بستگی دارد. اما قبل از آنکه فرض کنید هیچ تاریخ انقضایی برای مکمل‌های رژیمی، اعتبار لازم را ندارد، دوباره فکر کنید. چه یک شرکت، عمر مفید محصولش را روی آن درج کند و چه این کار را انجام ندهد، همچنان در قبال شما به‌عنوان مصرف‌کننده، تعهدات بسیار روشنی دارد.

اگر یک محصول بدون درج عمر مفید یا تاریخ انقضا به بازار عرضه شود، آنگاه مقررات FDA بسیار روشن است: آن محصول صرفنظر از زمانی که خریداری می‌شود، باید تمام ویژگی‌های هویتی، خلوص، قدرت و ترکیب مطرح‌شده در بازاریابی را دارا باشد. یا اگر بهترین تاریخ مصرف یا تاریخ مشابهی روی محصول درج شده یا به هر نحوی توسط شرکت سازنده ارائه شده باشد، آنگاه آن شرکت باید داده‌های معتبری برای حمایت از هویت، خلوص، قدرت و ترکیب آن محصول تا آن تاریخ داشته باشد.

به‌عبارت دیگر باید به شما به‌عنوان مصرف کننده، ضمانت داده شود که:

آنچه روی برچسب محصول درج شده، دقیقا در محصول وجود دارد.

بجز مواد تشکیل‌دهنده ذکرشده روی برچسب، مواد دیگری در محصول وجود ندارد.

اجزای فعال ذکرشده روی برچسب یا ارائه‌شده توسط شرکت در ۱۰۰٪ مواقع در هر وعده از محصول وجود دارد (در برخی شرایط یک استثناء ۸۰ درصدی به‌کار می‌رود).

استفاده از محصول در هر زمان، قبل از به پایان رسیدن تاریخ انقضایش (یا در صورت عدم درج تاریخ انقضا در تمامی اوقات) بی‌خطر است.

بدیهی است که سرمایه‌گذاری در زمینه تست عمر مفید محصولات یک شرکت به نفع آن شرکت است، چرا که مسئولیت قانونی بلندمدت آن شرکت را محدود به تاریخی معین می‌کند، درست است؟ متاسفانه با تجربه‌ای که در زمینه تغذیه ورزشی دارم، باید بگویم که فقط حدود ۱۰ درصد از شرکت‌ها چنین سرمایه‌گذاری تحلیلی را انجام می‌دهند.

ایمنی در مقابل قدرت

تمام محصولات غذایی درنهایت منقضی می‌شوند و مصرف آنها به‌طور بالقوه می تواند خطرناک باشد. این مسئله نه تنها نوشیدنی‌ها و غذاهای متداول را در برمی‌گیرد بلکه شامل تمام زیرمجموعه‌های مختلف ازجمله مکمل‌های غذایی، شیرخشک نوزاد و مواد غذایی دارویی حاوی ارگانیسم‌های میکروبیولوژیکی خاص نیز می‌شود؛ چنین محصولاتی عاری از باکتری نیستند.

اما همه باکتری‌ها هم مضر نیستند. مکمل‌های پروبیوتیک، نمونه‌هایی از باکتری‌های خوب هستند. ای‌کولای، استاف، سالمونلا و لیستریا، تنها برخی از میکروب هایی هستند که شما نمی‌خواهید درون مواد غذایی (و پودرها، مایعات و قرص‌ها) مصرفی‌تان وجود داشته باشند.

بسته به خواص فیزیکی منحصربفرد یک محصول و شرایط نگهداری آن، گاهی سطوح ایمن از شمارش کلنی کل، مخمرها و قارچ‌ها، کلی‌فرم‌های کل یا سایر میکروها و میکوتوکسین‌ها می‌توانند رشد کنند و به مرور زمان به سطوح خطرناکی افزایش یابند. علاوه بر تعیین اینکه چه زمانی یک محصول ممکن است به دلیل رشد میکروبیولوژیکی برای مصرف خطرناک باشد، محصولات می‌توانند به مرور زمان، قدرت‌شان (اثربخشی و توانایی) را نیز ازدست بدهند.

در اینجا چند توصیه برای چند محصول ارائه می‌دهیم:

پروتئین بارها: برخی از محصولات بخصوص آنهایی که رطوبت بیشتری دارند، بیشتر احتمال دارد که با کهنه‌ شدن، خطرناک شوند. به این دلیل، پروتئین بارها قطعا جزء مواردی هستند که باید آنها را تا یا قبل از بهترین تاریخ مصرف درج شده روی آنها مصرف کنید.

ویتامین‌ها: خطر کاهش اثر بخشی ویتامین ها بیش از فاسد شدن آنهاست. به‌عنوان مثال ویتامین C یک آنتی‌اکسیدان است. اگر یک شرکت محصولی حاوی ویتامین C با ۱۰۰٪ مقدار  درج شده روی برچسب حقایق تغذیه ای تولید کند، تحقیقات علمی نشان می‌دهد که مقدار واقعی ویتامین C موجود، بلافاصله پس از تولید، به‌طرز قابل‌توجهی بالاتر از مقدار ویتامین C فعال موجود در ۱۲، ۲۴، ۳۶ ماه و … خواهد بود. این امر به‌طور کلی در مورد تمام ویتامین‌ها و بسیاری از مکمل‌های بیواکتیو مشتق‌شده از گیاهان نیز صدق می‌کند.

روغن ماهی: اکسیداسیون در مورد اسیدهای چرب، بسیار مشکل‌ساز است و به همین دلیل است که بسیاری از مکمل‌های روغن ماهی به‌منظور طولانی کردن عمر مفید ماده تشکیل‌دهنده فعال اصلی – اسیدهای چرب ضروری – در فرمول‌شان، ویتامین E یا سایر آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی مانند عصاره رزماری دارند. از مکمل‌های روغن ماهی پس از تاریخ انقضایشان استفاده نکنید.

مواد معدنی: مصرف مکمل‌های معدنی مانند روی یا منیزیم در تمام طول عمر انسان مفید است. تا زمانی که آنها مکمل معدنی خالص باشند، نگرانی چندانی در مورد کاهش اثر بخشی شان تا پیش از تاریخ انقضا وجود ندارد. هرچه مواد تشکیل‌دهنده بیشتری در یک مکمل معدنی وجود داشته باشد، این مورد کمتر درباره آنها صدق می‌کند.

اگر تاریخ انقضای مکمل ما گذشته باشد، باید چکار کنیم؟

یکی از موارد مهمی که باید به آن بپردازیم، پروتئین است، چون ماده بسیار محبوبی است و تقریبا همه ما یک قوطی پودر پروتئین تاریخ‌گذشته در خانه‌مان داریم که نمی‌دانیم باید با آن چکار کنیم!

اگرچه استثنائاتی در مورد لزوم تست هر محصول جدید توسط شرکت سازنده وجود دارد اما می‌توان فرض کرد شرکت‌هایی که بهترین تاریخ مصرف را روی محصولات‌شان درج می‌کنند، برای حمایت از دوام آن مکمل حداقل تا آن تاریخ، مدارکی در اختیار دارند. به‌عبارت دیگر اگر هیچ‌گونه تاریخ انقضایی روی محصول وجود نداشته باشد، آنگاه شرکت باید مستندات علمی لازم را در اختیار داشته باشد که نشان دهد محصولش – فارغ از زمان خریداری – دارای مشخصات درج‌شده روی برچسب بوده و حداقل، مصرف آن بی‌خطر است.

اگر یک مکمل یا پودر پروتئین دارید که تاریخ انقضایش گذشته یا مدت‌هاست که در کمد خاک می‌خورد، باید چکار کنید؟

اولا تمام ضمانت‌هایی که در مورد اثربخشی یک محصول داده می‌شود، در صورتی که بسته یا بطری آن قبلا بازشده باشد و تاریخ انقضای آن نیز گذشته باشد، از اعتبار ساقط است. به‌عنوان یک قاعده کلی، هیچ دلیلی ندارد که یک مکمل تازه‌خریداری‌شده که به صورت هوشمندانه ای به شکل پودر یا قرص (قرص‌ روکش‌دار، سافت‌ژل و قرص معمولی) فرمول بندی شده تا حداقل ۹۰ روز بعد از اولین باز شدن، قدرتش را حفظ نکند و مصرفش بی‌خطر نباشد.

اما یک هشدار در این زمینه وجود دارد. محصول موردنظر تا زمانی اثربخش و بی‌خطر خواهد بود که شما:

آن را در یک محل خشک و خنک با دمای کنترل‌شده یا در یخچال نگهداری کنید.

همیشه با دست‌های کاملا تمیز و شسته‌شده یا با دستکش از محصول استفاده کنید. حتی وقتی از پیمانه استفاده می‌کنید، باید دست‌هایتان تمیز باشند.

محصول را در معرض نور مستقیم خورشید، حرارت یا رطوبت قرار ندهید.

پس از هر بار استفاده بلافاصله درب ظرف را محکم ببندید.

محصول را در معرض آلاینده‌ها یا ذرات مضر قرار ندهید.

مورد آخر به توضیح ویژه نیاز دارد. بعد از لمس کردن مرغ خام به پودر پروتئین‌تان دست نزنید. مکمل‌هایتان را نزدیک توالت، سطل زباله یا جایی که مواد شیمیایی سمی، نگهداری یا اسپری می‌شوند، قرار ندهید.

اگر متوجه شدید که هنوز یک مکمل یا پودر پروتئین بازنشده دارید که تاریخ انقضایش گذشته یا چیزی به‌عنوان بهترین تاریخ مصرف روی آن وجود ندارد و نمی‌دانید که آن محصول کهنه شده یا نه، کارهای زیر را انجام دهید:

با شرکت سازنده تماس بگیرید. این کار، دشوار به‌نظر می‌رسد اما آن را انجام دهید! از شرکت بخواهید که یک ضمانت‌نامه کتبی از اثربخشی و ایمنی محصول را تا حداکثر تعداد سال‌هایی که داده‌های شرکت پشتیبانی می‌کند، به شما ارائه دهد. حتما لات نامبر محصول را در دسترس داشته باشید تا بتوانید آن را در صورت لزوم به نماینده خدمات مشتری ارائه دهید. بعید است که شرکت‌ها گواهی‌نامه‌های آنالیزشان را در اختیار شما قرار دهند اما اگر به ایمنی و قدرت محصول‌شان مطمئن باشند، آنگاه دلیلی ندارد که یک ضمانت‌نامه کتبی را با کمال میل به شما ارائه ندهند.

اگر در گارانتی مکتوب شما شرایط خاصی برای نگهداری و مصرف محصول وجود داشت، تعجب نکنید.

بیش‌ازحد پیچیده است؟ کافی است این درخت تصمیم‌گیری را دنبال کنید.

درخت تصمیم‌گیری درباره انقضای مکمل

برای روشن شدن مطلب باید بگوییم همواره فرض بر این است که مکمل موردنظر، باز نشده است. اگر باز شده باشد، آنگاه همه مسئولیت ها با خودتان است.

بهترین تاریخ مصرف، گذشته است؟ اگر نه، محصول بی‌خطر است. اگر چنین است، با مسئولیت خودتان می توانید آن را مصرف کنید. اگر هیچ‌گونه تاریخی وجود ندارد، آنگاه محصول را باز کرده و آن را بررسی کنید.

آیا محصول از نظر رنگ، میزان روان بودن و … مطابق با انتظار شما یا مانند یک نمونه تازه است؟ اگر نه، مسئولیت مصرف آن به عهده خودتان است. اگر بله، آنگاه مقداری از محصول را روی یک سطح تمیز، سفید یا استیل ضدزنگ بریزید (اگر لازم است، کپسول را باز کنید) و بافت آن را بررسی نمایید.

آیا بافت/غلظت محصول، همانی است که از یک نمونه تازه، انتظار دارید؟ اگر نه، آن را با مسئولیت خودتان مصرف کنید. اگر بله، بوی آن را چک کنید.

آیا بوی محصول، همانی است که از یک نمونه تازه، انتظار دارید؟ اگر نه، مسئولیت مصرف آن به عهده خودتان است. اگر بله، طعم آن را چک کنید.

آیا طعم محصول، همانی است که از یک نمونه تازه، انتظار دارید؟ اگر بله، مصرف آن بی‌خطر است. اگر نه، آن را با مسئولیت خودتان مصرف کنید.

علم آزمایش عمر مفید محصول

قابل‌ قبول‌ترین روش برای تعیین عمر مفید یک محصول، قرار دادن چندین مجموعه نمونه از آن در اتاقک‌های پایداری و تست هر مجموعه در فواصل زمانی مختلف است. به‌طور معمول، این شامل استفاده از متدهای کنفرانس بین‌المللی هماهنگ‌سازی نیازمندی‌های فنی برای ثبت داروها برای استفاده انسان (ICH) است که در مورد محصولات و دارو های جدید به‌کار می‌رود.

اتاقک‌های پایداری، بسیار شبیه سردکننده‌های نوشیدنی ایستاده‌ای هستند که آنها را در باشگاه یا فروشگاه‌های بزرگ می‌بینید؛ آنها درجه حرارت و رطوبت را در ۲۴ ساعت شبانه روز، ۷ روز هفته و ۳۶۵ روز سال کنترل می‌کنند. یک محصول در نقاط زمانی مختلف، از لحظه تولید و در طول مدت تست پایداری، آزمایش می‌شود: محیطی، تسریع‌شده و متوسط.

محیطی مانند شرایط ذخیره‌سازی نرمال است که در آن، یک سال پایداری تحت شرایط محیطی، معادل یک سال عمر مفید روی برچسب محصول است. تسریع‌شده، گرما و رطوبت را به‌طرز چشمگیری افزایش می‌دهد؛ به‌طوری که ۳ ماه تحت شرایط تسریع‌یافته، معادل یک سال عمر مفید است. متوسط، همان است که به‌نظر می‌رسد؛ یک حد فاصل بین محیطی و تسریع‌شده که در آن، ۶ ماه پایداری معادل عمر مفید یک‌ساله است.

اگر تاریخی روی محصول شما وجود دارد، به این معناست که شخص دیگری مطمئنا این کار را انجام داده است و این یعنی یک مورد از نگرانی‌های شما کاسته می‌شود. اما اگر نگرانید، از چشم، بینی، عقل سلیم‌تان و درخت تصمیم‌گیری استفاده کنید و اگر همچنان شک داشتید، آن را دور بیندازید!