اقتصادآنلاین _ پرستو بهرامی راد؛ ۵ اسفند ماه سالگرد یکسالی شروع جنگ اوکراین نیز گذشت. این در حالی است که هنوز پایانی برای این جنگ ترسیم نشده است. برای بررسی شرایط این جنگ در سالگرد یکسالگی‌اش و اتفاقات چند هفته اخیر در موضوع جنگ اوکراین اقتصادآنلاین با حسن بهشتی پور، کارشناس مسائل روسیه به گفتگو پرداخته است.
سرانجام جنگ اوکراین چه خواهد بود؟
بهشتی‌پور: این جنگ در سال ۲۰۲۳ همچنان ادامه خواهد داشت. متاسفانه این جنگ ابعاد بین‌المللی پیدا کرده و شرایط ویژه‌ای را بوجود آورده که روسها با اینکه ۴ استان شرق اوکراین را اشغال و ضمیمه خاک خودشان کردند، حاضر نیستند که کوتاه بیایند. حداقل به این هم قانع نیستند که عملیات را رسماً متوقف کنند. شاید اوکراین هم توقف را نپذیرد، ولی کمک می‌کند که زمینه‌ای برای مذاکرات و گفتگو فراهم شود. چون این جنگ جز خسارت برای اوکراینی‌ها، روسها و اروپایی‌ها چیز دیگری نداشته و امنیت انرژی و غذایی در سطح بین‌المللی را با چالش جدی مواجهه کرده و کلاً نظام بین‌الملل را با چالش روبرو کرده است. حداقل به نظر می‌رسد برای یکسال آینده این جنگ ادامه خواهد داشت. البته امیدوارم این اتفاق رخ ندهد.
چین از طرح صلحی برای جنگ اوکراین صحبت کرده و اوکراین هم تا حدودی با این طرح موافق به نظر می‌رسد، نظر شما در این خصوص چیست؟
بهشتی‌پور: چین به اندازه کافی نفوذ ندارد که بتواند جلوی جنگ را بگیرد یا روسیه را متقاعد کند که جنگ را متوقف کند. چون همه چیز دست روسها است. از سوی دیگر اوکراینی‌ها گفتند تا زمانی که خاک کشورمان اشغال است، ما همچنان ادامه می‌دهیم. اما اگر روسیه ابتکار ساده‌ای انجام دهد و حداقل یک طرفه جنگ را متوقف کند، فضا خیلی برای اینکه گفتگویی شکل بگیرد، مساعد می‌شود و به سمت یک راه‌حل با میانجی‌گری چین یا کشورهایی مثل ترکیه و ایران که واقعا پایان جنگ به نفع آنها است، می‌رود.
در مورد ویدیو‌های منتشر شده در فضای مجازی که ادعا می‌شود اوکراینی‌ها از سلاح‌های ایرانی استفاده می‌کنند نظر شما چیست؟
بهشتی‌پور: من نمی‌دانم ایران سلاحی در اختیار اوکراین قرار داده یا نداده است؟ اگر ایران سلاح در اختیار اوکراین قرار داده، یعنی این موضع توازن بخشی در سیاست ایران است که نشان می‌دهد، ایران سیاست مستقل خودش را دارد و به دنبال این نیست که همه تخم‌مرغ‌هایش را در سبد روسیه بگذارد. البته باید این خبر را دقیق ببینیم که آیا تایید می‌شود یا خیر؟ ولی رای ایران در مجمع عمومی سازمان ملل که چند روز پیش یک رای‌گیری خیلی مهم انجام شد که تجاوزگری روسیه محکوم شود، دارای اهمیت است. ۱۴۱ کشور به آن قطعنامه رای مثبت دادند و ایران، چین و هند رای ممتنع دادند. البته کشورهای دیگر نیز رای ممتنع دادند، ولی این سه کشور به نظر من قابل توجه بودند که رای ممتنع دادند. این سه کشور نشان دادند که نمی‌خواهند از سیاست‌های یک طرفه روسیه در اوکراین حمایت کنند؛ بلکه به دنبال این هستند که به نحوی اوکراین را متقاعد کنند که دست از عضویت در ناتو بردارد و بیش از این روسیه را تحریک نکند و از طرف دیگر مذاکرات شروع شود و برای پایان جنگ کمک کنند که این جنگ هر چه سریع‌تر پایان پیدا کند.
هند از زمان آغاز جنگ اوکراین با روسیه روابط خود را نگه داشته و اعلام شده نفت از مسکو خریداری کرده است و از سوی دیگر با اوکراین روابط خود را دارد، ایران چرا نتوانسته روابط خود را با دو کشور اینگونه حفظ کند و اوکراین ادعا می‌کند ایران به روسیه برای جنگ پهپاد فروخته است؟
بهشتی‌پور: اولاً قیاس مع‌الفارق است. امکانات هند کجا امکانات ایران کجا؟ یعنی درآمد ناخالص داخلی هند را با درآمد ناخالص داخلی ایران مقایسه کنید، پاسخ سوالتان را به طور دقیق می‌گیرید. هند زیرساخت‌های لازم را داشته که به این سرعت بتواند نیاز بازار را تامین کند. یعنی اگر امروز هم تحریم‌های ما را لغو کنند، ما نمی‌توانیم به اندازه ای که روسیه نفت به دنیا ارسال می‌کرده را ما تامین کنیم. در مورد گاز هم همین الان تحریم‌های ایران را بردارند، ایران در تامین مصرف داخلی گاز خودش نیز مانده و در فصل پاییز و زمستان ما وارد کننده هستیم. البته در بهار و تابستان به دلیل کاهش مصرف داخلی ما می‌توانیم صادرات گاز هم داشته باشیم. اما محدود و نه به آن میزانی که مثلاً روسیه صادر می‌کرده است و همین الان هم انجام می‌دهد، با اینکه تحریم است. بنابراین وقتی امکانات را مقایسه کنیم، شرایط را بهتر درک می‌کنیم. متاسفانه ما با هند اصلاً قابل مقایسه نیستیم. هند جز قدرت‌های اقتصادی در جهان است.
ما از لحاظ سیاسی به نفعمان است که موضع بی‌طرف مثبت در جنگ اوکراین داشته باشیم. یعنی ما سعی می‌کنیم که ضمن اینکه تهدید علیه روسیه را در اوکراین درک کنیم، (چون روسیه مرز مشترک بسیاری با اوکراین دارد و روسیه فوق‌العاده احساس تهدید می‌کند اگر اوکراین عضو ناتو بشود) اما این دلیلی نمی‌شود که تجاوز به کشور همسایه به رسمیت شناخته شود که خوشبختانه نشده است. همین رای ممتنع ایران در سازمان ملل نشانگر تایید تجاوز روسیه به اوکراین است، وگرنه مثل سوریه، کره شمالی و برخی کشورهای دیگر رای به نفع روسیه میداد. بنابراین از این جهت ایران تجاوزگری را تایید نکرده، ولی صحه بر روی این بود اگر یک کشوری از طرف همسایه‌اش احساس تهدید کرد نباید به خودش اجازه تجاوز نظامی بدهد و از آن بدتر استان‌های شرقی را اشغال بکند و ضمیمه خود بکند. بنابراین ایران در این قضیه درک درستی از این دارد که نباید از سیاست روسیه در اوکراین حمایت کند. در موضوع پهپادها گفته می‌شود این از قبل از جنگ در اختیار روسیه قرار داده شده، ولی در هر صورت به نظر می‌رسد ایران سیاست بی طرفی مثبت را از این جهت که خنثی نیست بلکه هوشمندانه تلاش می‌کند، تحولات را بتواند به نفع منافع ملی خودش رصد و استفاده بکند، نه اینکه خودش را درگیر یک جنگ جدید یا یک ماجراجویی جدید بکند. به نظرم ایران تا حدود زیادی سعی کرده این کار را انجام دهد.
در مورد سفر سرزده بایدن به اوکراین نظر شما چیست؟
بهشتی‌پور: اولاً سفر آقای بایدن را خیلی بزرگ نکنید. برای اینکه این سفر سرزده نبوده است. چون از پیش اعلام نمی‌کنند به این سفرها می‌گویند سر زده، وگرنه کلی تمهیدات برای این سفر از قبل انجام شده و حتی مشاور امنیت ملی بایدن رسماً اعلام کرد که به اطلاع روسیه هم رسانده اند که آقای بایدن به اوکراین سفر می‌کند. بنابراین سرزده بودن آن به خاطر این است که از قبل اعلام نشده و گرنه هم اوکراینی‌ها خبر داشتند که بایدن آنجا می‌رود. از سوی دیگر رسانه‌ها تبلیغات بیش از اندازه در مورد این سفر کردند. بایدن در سالگرد شروع این جنگ به صورت نمادین سعی داشت همبستگی خود را با اوکراینی‌ها نشان دهد و اعلام کند پشت اوکراین هستیم و تانک‌های پیشرفته آمریکایی در اختیارشان قرار دهند و همچنین چند تا اقلام نظامی را صراحتاً اعلام کردند که آمریکا در اختیار اوکراین قرار دادند. تا قبل از این رسماً سعی می‌کردند وارد نشوند، ولی به هر حال عملاً الان کمک‌هایی که می‌کنند یک جنگ نیابتی را علیه روسیه هدایت می‌کنند. البته باز هم تاکید می‌کنم خود روسیه مقصر بوده که این جنگ را شروع کرده است و همین الان هم می‌تواند پایان دهد و از گسترش جنگ جلوگیری کند. وقتی جنگ طولانی می‌شود معنایش این است که اوکراین باید خودش را تسلیم کند تا جنگ تمام شود. اوکراین با همه توان مقاومت می‌کند، اینکه به صرف اینکه سلاح به اوکراین داده می‌شود روسیه بگوید باید این جنگ طولانی شود، منطقی نیست. اگر واقعاً می‌خواهید جنگ تمام شود بهتر است، روسیه در این شرایط یک طرفه اعلام آتش بس کند، نه اینکه باز تهدید جدیدی را مطرح کند. بنابراین سفر آقای بایدن به اوکراین بیشتر نمادین و رسانه‌ای است و اعلام مواضع آمریکا است که سلاح‌های جدید را در اختیار اوکراین قرار می‌دهد.
سخنرانی سالانه پوتین را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بهشتی‌پور: سخنرانی پوتین بسیار سخنرانی مهمی بود. این سخنرانی درست تحلیل نشده است. پوتین اعلام کرده پیمان بسیار مهم خلع سلاح هسته‌ای را به حالت تعلیق در می‌آورد و این موضوع اجرا شد، خیلی موضوع مهمی است. تهدید امنیت بین المللی است. بعضی در ایران فکر می‌کنند شاخ و شانه کشیدن علیه آمریکا خیلی خوب است و به نفع ایران است. در حالی که این قرارداد را آقای اوباما و رییس جمهوری قبلی روسیه در پراگ امضا کردند و این پیمان بسیار مهم بود. یعنی با امضای این پیمان دو طرف متعهد شدند که تعداد کلاهک‌های هسته‌ای به ۱۵۰۰ کلاهک کاهش پیدا کردند. البته جزییات دیگری دارد که مهمترین آن این موضوع است. این یعنی قدرت هسته‌ای آمریکا و روسیه محدود شود. با این قرارداد شوروی و آمریکا به تدریج سلاح‌هایشان را کاهش دادند و از ۱۱ هزار کلاهک هسته‌ای به ۱۵۰۰ کلاهک رساند، این قرارداد یک موفقیت برای بشریت است و تهدید در جامعه بشری کمتر شده است. این را ما باید درست درک و تحلیل کنیم. پس وقتی می آیند به حالت تعلیق در می آورند یعنی دو مرتبه بمب‌های هسته‌ای و کلاهک هسته‌ای و موشک‌های جدید تولید می‌شود و این تهدید علیه بشریت است و این فقط تهدید علیه اوکراین نیست. زمانی شوروی و آمریکا با مجموعه سلاح هسته‌ای که داشتند می‌توانستند کره زمین را ۱۵ بار منهدم کنند و با پیمان‌‌های مختلف کاهش دادند.
حالا ما باید خوشحال باشیم که پوتین اعلام کرده این قرارداد را به حالت تعلیق درآورده و و روسیه علیه آمریکا صحبت کرده است؟ واقعاً به افکار عمومی داخل خودمان چه می‌گوییم؟! بنابراین صحبت‌های پوتین ابعاد دیگری و نکات بسیار مهمی دارد که ما باید درست تحلیل کنیم.
خلاصه اینکه آقای پوتین همچنان بر طبل جنگ می‌کوبد یعنی همچنان می‌گوید همه تقصیرها گردن آمریکاست که جنگ را ایجاد کرده و ما را وارد جنگ کرده است. یکی نیست بگوید آمریکا که دستور حمله را نداده است. روسیه می‌گوید ما داریم حمله پیشگیرانه انجام می‌دهیم، ولی از سه ماه قبل از شروع جنگ آمریکایی‌ها می‌گفتند که روسیه خودش را آماده جنگ می‌کند که به اوکراین حمله کند. روسیه بارها این موضوع را تکذیب می‌کرد و می‌گفت این دروغ بافی ایالات متحده است. اگر قرار بود آمریکا پیش‌دستانه حمله کند، چرا اعلام می‌کرد روسیه می‌خواهد حمله کند؟ و در آخر چه کشوری حمله کرد؟ این روسیه بود که به اوکراین حمله کرد. مشکل ما این است که مبنای صحبتها را به صورت دقیق تحلیل نمی‌کنیم، بلکه شعاری برخورد می‌کنیم و برداشت‌ها غلط می‌شود. روند روسیه یک تهدید امنیت ملی برای کل جهان محسوب می‌شود.
