اقتصادآنلاین ـ پرستو بهرامی راد؛ پرونده احیای برجام روند نامشخصی را طی می‌کند. در حقیقت بلاتکلیف‌تر از هر زمانی میان تهران و واشنگتن باقی مانده است.
رحمان قهرمانپور، کارشناس مسائل بین‌الملل در مورد اظهارات اخیر مقامات تهران و واشنگتن که در تناقض با یکدیگر است، گفت: به دلیل شرایطی که در روابط دو طرف بوجود آمده، به نظر می‌رسد بخشی از اظهارنظرها نوعی تلاش دیپلماتیک برای اثرگذاری بر طرف مقابل است. به همین دلیل در چنین شرایطی تشخیص واقعیت امری سخت است. به عنوان مثال ما هنوز نمی‌دانیم بحث انتقال پول بلوکه شده ایران از کره جنوبی تمام شده است یا خیر؟ در این باره خبرهای ضد و نقیضی می‌رسد، بنابراین در این شرایط باید با احتیاط تحلیل کرد.
وی در ادامه توضیح داد: یعنی آمریکایی‌ها و ایرانی‌ها سعی می‌کنند با توجه به شرایط موجود اثری بر طرف مقابل بگذارند. بنابراین ممکن است بخشی از حرف‌هایی که زده می‌شود در قالب این مسئله باشد.
قهرمانپور در خصوص تاثیرگذاری دو موضوع اتفاقات اخیر داخلی ایران و طرح مسئله فروش پهپاد از سوی ایران به روسیه بیان کرد: مسئله هسته‌ای در سیاست جزء مسائلی است که استراتژیک، سخت یا حساس تلقی می‌شود. موضوعات سیاست‌های استراتژیک یا حساس خیلی متاثر از روندهای روزمره نیستند. برای مثال در زمان اوج تنش میان آمریکا و شوروی، دو کشور چندین توافق کنترل تسلیحاتی و پیمان امضاء کرده بودند. معمولاً موضوعاتی مانند هسته‌ای جزء موضوعات استراتژیک کشورها است. بنابراین دولت‌ها سعی می‌کنند این موضوعات را جدا از اتفاقات کوتاه مدت و روزمره، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند یا به عبارت ساده‌تر برخورد دولت‌ها با این موضوعات تابع معادلات کلان خواهد بود.
وی در ادامه تصریح کرد: یعنی هر طرف موقعیت کلان طرف مقابل را بررسی می‌کند. موضوعاتی با سطح پایین‌تر، نمی‌تواند روی موضوعات حساسی مثل هسته‌ای تاثیر بگذارد. مگر اینکه این اتفاقات و روندهای معمولی چنان دامنه‌دار بشود که در بلند مدت تاثیر عمیقی بر قدرت کشورها داشته باشد. یعنی آمریکا با برجام براساس محاسبات کلان استراتژیک و بلند مدت برخورد می‌کند تا اتفاقات کوتاه مدت.
این کارشناس بین‌الملل مطرح کرد: براساس موضوعاتی که مقامات آمریکایی اعلام کردند و مخصوصاً اظهارات ویلیام برنز، رییس CIA به نظر می‌رسد ارزیابی آمریکایی‌ها این است که ایران در حال ضعیف‌تر شدن است؛ بر همین اساس آنها منتظر شرایطی هستند که بیشترین امتیاز را از ایران بگیرند و کمترین امتیاز را بدهند. به همین دلیل به نظر من آنها عجله‌ای برای توافق ندارند و مسئله آنها انتخابات نوامبر نیست، البته انتخابات نوامبر هم بیتاثیر نیست.
قهرمانپور توضیح داد: دموکراتها در ۳ الی ۴ هفته گذشته شتاب خوبی گرفته بودند و تلقی آنها این بود که اگر مسئله برجام را وارد انتخابات کنند، تضعیف می‌شوند؛ ولی در یک هفته اخیر وضع آنها بدتر شده است. در هفته اخیر مسئله تورم و جرم و جنایت مطرح شده که هر دو به نفع جمهوری‌خواهان است. انتخابات نوامبر را از الان می‌توان حدس زد که مجلس نمایندگان دست جمهوری‌خواهان می‌افتد و سنا هم ممکن است یا بین دموکراتها و جمهوری‌خواهان تقسیم شود یا به نفع جمهوری خواهان رقم بخورد. یعنی فارغ از نتیجه انتخابات نوامبر، به نظر می‌رسد تحلیل بلند مدت کاخ سفید این است که ضرورتی ندارد آمریکا امتیاز بیشتری به ایران بدهد و ایران در حال ضعیف شدن است. به نظرم آنها تمایلی برای دادن امتیاز به ایران ندارند، اما معنای این حرف من مخالفت آنها با توافق نیست و این دو موضوع متفاوت از هم هستند.
وی گفت: آمریکا نمیگوید برجام تمام شده است، چون برای آنها هزینه دارد. کما اینکه ایران نیز اتمام مذاکرات را اعلام نمی‌کند. در عین حال آمریکا امتیازی را که ایران می‌خواهد، نمی‌دهد. یعنی در روند یک ساله به مرور از تمایل آمریکا به دادن امتیاز کمتر شده و این ناشی از ارزیابی آمریکایی‌ها از شرایط داخلی ایران است. در واقعیت نمی‌توان گفت دقیقاً کدام عامل نهایی و تعیین کننده در عدم توافق میان ایران و آمریکا بوده است. یعنی در یک سال گذشته زمان‌هایی آمریکا تمایل به توافق داشته، اما ایران امتناع کرده و زمان‌هایی ایران مایل به توافق بوده که آمریکا نپذیرفته است. بنابراین نمی‌توان گفت که در یک سال گذشته فقط آمریکا بی‌میل بوده یا تیم مذاکرات ایران نخواسته توافق صورت گیرد.
قهرمانپور معتقد است که دو طرف به توافق نیاز دارند و در این خصوص بیان کرد: محاسبات نشان می‌دهد هر دو طرف به توافق احتیاج دارند. آقای رییسی به توافق احتیاج دارد که یک افق امیدوارکننده در جامعه و اقتصاد مخصوصاً در شرایط فعلی ایجاد کند. از آن طرف آقای بایدن به توافق احتیاج دارد که بگوید دیپلماسی جواب می‌دهد. اما مسئله این است که هر دو طرف نمی‌خواهند امتیاز بیشتری بدهند و امتیاز کمتری بگیرند. این مسئله اصلی است که به نظر من مانع توافق می‌شود. ارزیابی دو طرف از قدرت یکدیگر فاصله زیادی دارد. اصطلاحاً گفته می‌شود توافق زمانی صورت میگیرد که دو طرف به نقطه بهینه برسند. در حقیقت به جایی برسند که احساس کنند دیگر بیشتر از آن نمی‌توانند امتیاز بگیرند.
وی در ادامه اظهار کرد: در واقع برجام، اسفند ۱۴۰۰ به نقطه بهینه رسید، اما به دلیل مسائلی که هنوز ابعادش مشخص نیست توافق شکل نگرفت. از فروردین ۱۴۰۰ تا الان نیز شاهد فاصله گرفتن دو طرف از آن نقطه بهینه توافق هستیم. بدون شک اتفاقات داخلی ایران باعث بی‌اعتمادی مقامات ایرانی به آمریکایی شده است. همچنین برداشت آمریکایی‌ها همانطور که ویلیام برنز بیان کرد، این است که اعتراضات در ایران نشانه خستگی مردم از فشارهای اقتصادی است و قدرت ایران در حال ضعیف شدن است، بنابراین ضرورتی ندارد آمریکا امتیاز بیشتری به ایران بدهد. لذا اگر بخواهم جمع‌بندی کنیم در اول هر دو متغیر مهم است، ولی با توجه به قدرت آمریکا، طبیعتاً وزن و تاثیرگذاری آمریکا در این معادلات بیشتر خواهد بود.
قهرمانپور در خصوص سرانجام مذاکرات برجامی گفت: واقعیت این است که اهمیت استراتژیک برجام برای ایران و آمریکا کمتر شده است و حتی اگر امروز هم برجام احیا شود در ایران و آمریکا کسی انتظار تحول عجیبی در روابط دو کشور ندارد. حتی از نظر اقتصادی تاثیر عمیقی بر روی اقتصاد ایران نخواهد داشت. برهمین اساس دو طرف عجله‌ای برای توافق ندارند و برجام دیگر آن اهمیت سابق را ندارد. کشورهای منطقه هم خیلی پیگیر احیای برجام نیستند.
