اقتصادآنلاین - محمد امین خدابخش؛ بازار سهام امروز نیز با افت نماگرهای بورس و فرابورس معاملات خود را به پایان رساند. این افت که با احتساب کاهش شاخص های یاد شده روزهای دوشنبه سه‌شنبه و چهارشنبه هفته اخیر چهارمین عقب‌نشینی پی‌درپی شاخص‌های بازار سهام بود پس از نزدیکی شاخص کل بورس تهران به سطح ۲۴۰ هزار واحد رخ داد.
با نگاهی به گذشته معاملات بازار سهام می توان دریافت که بورس تهران در ۴ ماه اخیر یعنی از ابتدای اسفند ۹۷ تا پایان خرداد ماه سال جاری با رشدی تقریباً ۵۰ درصدی روبرو بوده است. همین امر سبب شده تا بسیاری از سهامداران که در دوره یاد شده در این بازار سهامداری کردند با شاهد قرار گرفتن پست‌های خود در سطح مناسبی از سود باشند؛ عاملی که نقشی مهم در جهت نقد کردن بسیاری از معاملات در روزهای گذشته بازی کرده است.
با نگاهی به چند و چون داد و ستدها در بازار سهام طی روزهای اخیر می توان دریافت که جو منفی شکل گرفته در میان موجب شده تا ارزش معاملاتی روز های اخیر افت قابل توجه داشته باشد. با نگاهی به ارزش معاملات خود می توان دریافت که در بیشتر روزهای خرداد ماه ارزش معاملات بالای ۱۳۰۰ میلیارد میلیارد تومان بوده است، این حال این روند در روزهای پایانی سومین ماه سال شیمی کاهشی به خود گرفت به طوری که در روزهای ۲۸ و ۲۹ خرداد ماه شاهد ثبت ارقام ۱۰۹۶ میلیارد و هزار و ۱۸ میلیارد به عنوان ارزش معاملات خرد بورس تهران بودیم. امروز نیز این کاهش ادامه یافت و تا آنجا پیش رفت که ارزش معاملات خرد در نخستین روز تیرماه سال جاری به هفتصد و چهل و هشت میلیارد تومان رسید.
روند معاملات که در هفته‌های گذشته همواره با کوچکترین خبر مثبتی در مسیر رشد پیش می رفت و تقویت می‌شد، این روزها آنچنان بی توجه به داده‌های مثبت بازار است که به نظر می رسد تحت تاثیر عاملی مهم‌تر از آنچه که در روزهای عادی روند کلی معاملات را شکل می‌داد، قرار گرفته است. اما چرا بازار به این بدبینی گرفتار شده است؟ چرا عواملی مانند تمدید معافیت ایران از قرار گرفتن در لیست سیاه FATFT، تقسیم سود شرکت‌ها، آینده مناسب سودآوری در سال مالی جاری و چشم انداز مناسب بازارهای جهانی نتوانسته سهامداران را از فروش باز دارد؟
«نامک» مهمان تازه وارد هسته معاملات/ هدف از راه اندازی «سامانه مدیریت ریسک» چیست؟
چند روزی است که صحبت از مهمانی تازه وارد و موثر در روند معاملات بورس و فرابورس به میان آمده است. نامک که اغلب فعالان بازار آن را با نام «سامانه مدیریت ریسک» میشناسم راه اندازی شده تا ریسک فعالیت کارگزاری ها را کاهش دهد و بستری امن برای انجام مبادلات در بازار سهام ایجاد کند.
شرکت های کارگزاری که تا پیش از این همواره در خطر انجام سفارش های بدون پشتوانه از سوی برخی از معامله‌گران قرار داشتند با اتصال به نرم افزار معاملات و استعلام از سازمان بورس در خصوص خریدار و توانایی مالی آن از اواسط هفته گذشته ریسک انجام معاملات بدون پشتوانه را پشت سر گذاشته‌اند و وارد دوره جدید در معاملات شده‌اند؛ دورانی که در آن دیگر خبری از چیده شدن صف‌های خرید سنگین و صوری است و نه شرکت‌های کارگزاری به دلیل روابط بین فردی متحمل ضرر و زیان می شوند.
با این وجود هم ین سامانه مفید که قاعدتا نقشی سازنده در کلیت معاملات بازار دارد از بدو ورود فضای منفی را در معاملات ایجاد کرده و و برخی انتقادها را در خصوص کاهش رونق در معاملات سهام برانگیخته است. دلیل این امر را می‌توان در وقفه‌ای که راه اندازی «نامک» در معاملات با حجم بالا ایجاد کرده جست و جو کرد.
این سامانه به دلیل ساز و کار احتیاطی که برای کاهش ریسک معاملات دارد، موجب شده تا معاملات برای اشخاص حقوقی به سرعت و سهولت قبل انجام نشود. از آنجایی که این با راه‌اندازی این سامانه دیگر هیچ خریدار حقوقی نمی تواند بدون اعتبار و تنها از طریق اعتبار کارگزاری اقدام به خریداری سهام کند. از این رو مدت زمانی که دریافت اعتبار از سوی خریداران در سامانه نامک به طول می انجامد موجب شده تا سرمایه‌گذاران نتوانند به سرعت وارد چرخه معاملات سهام شوند. چنین رویدادی نقش منفی بر سر راه ورود پول از سوی بازیگران پر قدرت را در روزهای گذشته داشته و باعث شده تا تسری فضای منفی ایجاد شده بر ذهنیت سهامداران خرد هم اثر بگذارد.
با نگاهی به ساز و کار این سامانه می‌توان اینطور گفت که «نامک» می‌تواند در صورت عدم بهره به کارگیری درست دو مشکل ایجاد کند. یکی تاخیر ایجاد شده از زمان استعلام دریافت اعتبار تا خرید سهام توسط کارگزاری که فرایند خرید و فروش را برای مشتری با عدم اطمینان مواجه می‌کند و دوم ارتباط دائم و متقابل نامک با هسته معاملات.
با توجه به پیشینه‌ای که از هسته معاملات در ذهن داریم به نظر می‌رسد که بازار و فعالان آن که در ماه‌های اخیر بارها شاهد اختلالات قابل توجهی در هسته معاملات بوده‌اند، حالا ممکن است با افزایش بار اضافی در روزهای شلوغ معاملات با مشکلات بیشتری رو به رو شود. در واقع به نظر می‌رسد که اگر چه این سامانه به واقعی‌تر شدن و کم خطرتر شدن معاملات برای بخشی از فعالان بازار یعنی کارگزاری‌ها منجر شده در طرف مقابل ممکن است که بر دشواری سرمایه گذاری توسط حقوقی‌ها بیافزاید.
«نامک» دلیل یا محرک/ قیمتها تا بی نهایت بالا نمی‌روند
اگرچه می‌توان با راه‌اندازی «نامک» و برشمردن نقایص و کاستی‌هایی که دارد تمامی مشکلات را به گردن این سامانه انداخت و از توضیح دلایل دیگر پرهیز کرد. با این حال با نگاهی عمیق‌تر به «سامانه مدیریت ریسک» به نظر می‌رسد که انداختن تمامی مشکلات بر دوش آن آنچنان گمان می‌رود در تبیین مسئله مفید نخواهد بود.
با نگاهی موشکافانه به تمامی دوره های رشد و رکود بازار می توان دریافت همانطور که در زمان پایین بودن قیمتها هر خبر مثبتی ولو کوچک به محرکی جدی برای رشد قیمت تبدیل می‌شود، پس از یک دوره طولانی از رشد قیمتها نیز فعالان بازار خود را آماده می کنند تا با شنیدن هر خبر منفی هرچند که کم اهمیت باشد فرار را بر قرار ترجیح دهند و معاملات خود را به راحتی نقد کنند.
اتفاقی که این روزها در قالب کاهش ارزش معاملات خرد در بورس و فرابورس شاهد آن هستیم در واقع نه به دلیل راه اندازی یک سامانه جدید و اخبار بعضا سیاسی منفی است، بلکه سود سرشاری است که در چهار ماه گذشته بسیاری از سرمایه گذاران به آن دست یافته‌اند.
در واقع اگر در چنین شرایطی سهامداران بخواهند پس از کسب سود حدودا ۵۰ درصدی دست به دست به شناسایی سود بزنند، بعید نخواهد بود که از هر خبر کوچکی برای خروج از معاملات باز خود استفاده کنند. مخصوصا وقتی که بازده کسب شده همزمان با ضعف معاملات در بازارهای موازی همچون طلا، سکه و ارز رخ داده باشد.
با فرض چنین رویکردی دور از انتظار نخواهد بود که در روزهای آتی شاهد بروز رکود نسبی در معاملات سهام باشیم. بالاخص که ارزش بورس تهران و در کل بازار سهام در شرایطی قرار دارند که تا کنون آن را تجربه نکرده‌اند و همین امر می‌تواند بازار را برای یک افت جزئی از جنس استراحت آماده‌تر کند.
