اقتصادآنلاین - نیلوفرمحبی؛ قیمت نفت برنت در معاملات روز جمعه بازار جهانی افزایش یافت اما شاخص نفت آمریکا با کاهش روبرو شد. به باور تحلیلگران این روزها از یکسو اختلالات عرضه ناشی از بحران میان روسیه و اوکراین و از سوی دیگرچشم انداز افزایش صادرات نفت ایران در پی مذاکرات، بازار را بیش از پیش متاثر کرده است.
نگرانی‌ها نسبت به اختلالات احتمالی عرضه ناشی از حضور نظامی روسیه در مرزهای اوکراین، افت قیمتها در هفته گذشته را محدود کرد. چرا که غرب، روسیه را، که تولیدکننده بزرگ نفت و گاز است، تهدید کرده و گفته در صورت حمله نظامی به اوکراین با تحریمهای جدیدی روبرو خواهد شد.
رییس جمهور آمریکادرحالی اعلام کرده «واشنگتن آماده است با تحریمهای فلج کننده اقتصادی به حمله روسیه پاسخ دهد» که این کشور یکی از صادرکنندگان بزرگ فرآورده‌های نفتی به این کشور است. در نتیجه حالا بعضی از تولیدکنندگان بنزین آمریکا که به واردات نفت روسیه متکی بوده اند، در بحبوحه تشدید تنشها در اروپای شرقی، به دنبال یافتن جایگزین هستند.
همزمان زمزمه‌هایی درباره حضور دوباره ایران در بازار نفت جهان، در میان اعضای اوپک‌پلاس شنیده می‌شود.
یک منبع آگاه اوپک پلاس اخیرا با بیان این که توافق برای احیای برجام نزدیک به نظر می‌رسد، گفته:«احتمال زیادی وجود دارد که اوپک ایران را با توافق محدودیت عرضه تطبیق دهد زیرا گزینه دیگری وجود ندارد».
منبع آگاه دیگری نیز به رویترز گفته: « با رفع تحریمها، ایران تولید نفت خود را مطابق با توانمندی تاسیسات و منافعش افزایش خواهد داد تا درآمد نفتی از دست رفته خود را جبران کند. به نظر من، اوپک پلاس یک سهمیه برای تولید نفت ایران تعیین خواهد کرد اما این سهمیه به تدریج اعمال می شود و ایران با اندکی چانه زنی برای نشان دادن حمایت از اوپک، این سهمیه را خواهد پذیرفت».
در این میان منبعی آگاه از تفکر روسیه نیز ماجرا را اینطور تحلیل کرده است:«برای آمریکا، رفع تحریمها علیه ایران برای کمک به پایین آوردن قیمتهای نفت با توجه به فشار داخلی که دولت بایدن به دلیل رشد تورم با آن روبرو شده است، منطقی به نظر می‌رسد. آمریکا ممکن است این مسئله را بررسی کند که عرضه ایران تاثیر هر گونه جنگ میان روسیه و اوکراین بر بازارهای جهانی نفت را تعدیل خواهد کرد. آمریکا مطمئنا تحریمها علیه ایران را خواهد برداشت زیرا آنها تصمیم گرفته‌اند روسیه را با توجه به تنشهای جاری پیرامون اوکراین، تحت فشار بیشتری قرار دهند».
ایران میتواند افسار قیمت نفت را بکشد؟
حسن مرادی، کارشناس حوزه انرژی، در گفت‌وگو با اقتصادآنلاین، وضعیت فعلی بازار نفت را اینطور تحلیل می‌کند: تنش بین اوکراین و روسیه در مراحل جدی است و با این که روسیه اعلام می‌کند قصد حمله ندارد، طرف غربی به این تنش دامن می‌زند. تا وقتی این تنش ادامه دارد، قیمت نفت هم بالا میرود، همانطور که حالا هم در حال نزدیک شدن به مرز 100دلار است.
او می‌افزاید: البته همزمان مذاکرات نیز ظاهرا به سمت رسیدن به یک نقطه عطف میرود. این موضوع میتواند آثار تنش اوکراین و روسیه را کاهش بدهد البته همه چیز بستگی به نتیجه این مذاکرات دارد. همه منتظر هستند تا ببینید دود سفیدی از دودکش وین بالا می‌آید یا نه؟
این کارشناس در پاسخ به این سوال که آیا تولید و عرضه ایران در اندازه‌ای هست که بتواند قیمتهای بازار را تحت تاثیر قرار دهد؟ می‌گوید: پیش‌بینی من این بود که افزایش تولید ایران حداقل برای سال میلادی جاری بیش از یک میلیون بشکه نخواهد بود. یعنی ما در بهترین حالت در مجموع بتوانیم به مرز دو میلیون بشکه برسیم. این مقدار نمی‌تواند به اندازه بحران اوکراین در بازار نقش‌آفرینی کند و افسار رشد قیمت را بکشد و تاثیر آن خیلی زیاد نیست.
مرادی ادامه می‌دهد: با این حال روند تولید نفت ایران میتواند افزایشی باشد و ایران احتمالا به سرعت سهمیه نفتی خود در اوپک را بازیابی کند. برای همین هم برخی کارشناسان معتقدند با بازیابی سهمیه ایران در اوپک بالانس قیمت نفت میتواند در سطح جهان تاثیراتی داشته باشد.
او درباره نقش‌آفرینی نفت ایران در بازار جهانی، در صورت تحریم روسیه نیز عنوان می‌کند: حتی اگر آمریکا روسیه را تحریم کند هم ضربه‌ای مانند آنچه ایران خورد، نمی‌خورد. روسیه با توجه به این که بازمانده ابرقدرت شرق است مثل چین به برخی تحریمها توجهی نمی‌کند. حنای تحریم برای روسیه رنگی ندارد.
بازگشت سه مشتری بزرگ ایران
در چنین شرایطی در بازار نفت و درحالی که برخی کارشناسان داخلی پیشنهاد تمرکز بیشترکشور روی بازارهای چین، کره، ژاپن، یونان، ایتالیا و برخی از کشورهای اروپای غربی را مطرح می‌کنند، ازقضا در چند روز گذشته سروکله برخی مشتریان قدیمی ایران هم دوباره پیدا شده است.
با توجه به اخبار برخی رسانه‌ها درباره چشم انداز توافق هسته‌ای جدید ایران، کره جنوبی که سابق بر این یکی از بزرگترین مشتریان نفتی ایران در آسیا بود، روز چهارشنبه اعلام کرده مذاکراتی برای ازسرگیری واردات نفت ایران و آزاد کردن پول ایران داشته است.
یک منبع آگاه در گفت‌وگو با رویترز گفته: «یک پالایشگاه بزرگ کره ای به نظاره تحولات در مذاکرات هسته ای نشسته است؛ زیرا نفت ایران از نظر هزینه رقابتی بوده و پالایش آن در مقایسه با گریدهای نفتی دیگر مانند نفت مکزیک راحت‌تر است. تا هنگامی که دو کشور تصمیم بگیرند تجارت نفت را ازسربگیرند، ما می توانیم نفت از ایران خریداری کنیم. از آنجا که ما سابق بر این نفت ایران را خریداری می‌کردیم، نیازی نداریم نفت ایران را در تاسیسات خود امتحان کنیم».
همزمان با این موضوع، رییس هیات مدیره پالایشگاه ژاپنی انئوس هم روز پنج‌شنبه اعلام کرد این پالایشگاه در حال بررسی ازسرگیری واردات نفت ایران در صورت توافق طرفین مذاکرات برای احیای توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ است. تسوتومو سوگیموری به خبرنگاران گفت: «اگر توافق هسته ای حاصل شود، فقط حدود دو تا سه ماه زمان می برد تا واردات نفت از ایران ازسرگرفته شود»
در این میان یک منبع پالایشگاهی هندی هم اعلام کرده که یک پالایشگر در هند، به عنوان دومین مشتری بزرگ نفت ایران در گذشته، سرگرم مذاکره با ایران برای تامین نفت است و تنها منتظر شفافیت بیشتر پیرامون توافق هسته‌ای است.
به باور مرادی به ترتیب اهمیت هند، کره‌جنوبی و ژاپن هر سه از مشتریان خوب و سنتی ما بوده‌اند و بازگشت آنان قطعا میتواند افق جدیدی در مذاکرات پس از برجام بازکند. او می‌گوید: حرکاتی که در این کشورها آغاز شده میتواند برای اقتصاد ایران گشاینده باشد.
نامهربانی همین مشتریان قدیمی در دوران تحریم
اما آخرین سابقه مراوده ما با این مشتریان سنتی چیست؟
ژاپن واردات نفت ایران را در ماه مه سال ۲۰۱۹ پس از این که آمریکا معافیت ۱۸۰ روزه از تحریمها را تمدید نکرد، متوقف کرد. طبق آمار وزارت اقتصاد، تجارت و صنعت ژاپن، واردات نفت ژاپن از ایران در سال ۲۰۱۹ به ۱۷.۱ میلیون بشکه رسید که ۶۳.۲ درصد در مقایسه با ۴۶.۵۱ میلیون بشکه در سال ۲۰۱۸ کاهش داشت.
کره جنوبی هم قبل از تحریمهای آمریکا در سال ۲۰۱۸ بالغ بر ۱۸.۵ میلیون بشکه در ماه از ایران وارد می‌کرد. پس از اعمال تحریمها در مرداد ۹۷ هم، کره‌ای‌ها از معافیت ۱۸۰ روزه برخوردار شدند و در این مدت هم روزانه نزدیک به ۳۵۰ هزار بشکه نفت و میعانات گازی از ایران خریداری کردند، اما با وجود گذشت بیش از ۳ سال هنوز هزینه خرید این فراورده‌ها را پرداخت نکرده‌اند.
کره‌ای‌ها مدت‌هاست می‌گویند مشغول رایزنی با آمریکایی‌ها هستند تا راهکاری برای پرداخت پول به ایرانی‌ها پیدا کنند. گذشت سه سال از وعده‌های دائمی و امروز و فردا کردن کره در حالی که ایران بارها برای بازپس‌گیری این پول اقدام کرده، نشان می‌دهد یا آنها از توان و قدرت لازم برای متقاعدکردن آمریکا برخوردار نیستند یا در صداقتشان تردیدهای جدی وجود دارد.
درباره هند نیز خبر استفاده این کشور از موقعیت سخت ایران در شرایط تحریمی چند ماه پیش بشدت خبرساز شد. زمانی که دبیر انجمن برنج کشور اعلام کرد که به‌دلیل اعمال تحریمها ما در ازای نفتی که به هندوستان می‌دهیم چاره‌ای جز این نداریم که برنج از این کشور وارد کنیم و از آنجایی‌که ما فقط میتوانیم برنجشان را وارد کنیم این کشور محصولات بی‌کیفیت خود را برای می‌فرستد.
البته کمی پیش از این هم خبر توقف صادرات رسمی نفت ایران به هند منتشر شد آن هم درحالی که در مقامات هندی گفته بودندتلاش خواهند کرد تا موافقت آمریکا برای تمدید معافیت ایران را دریافت کنند
با این حال مرادی معتقد است این کشورها به رغم اینکه در خدمت نظرات آمریکا هستند، نیم نگاهی هم به منافع ملی‌شان دارند. او توضیح می‌دهد: منافع ملی کشوری مثل کره کره ایجاب می‌کند که بازار عظیم ایران را از دست ندهد. بنابراین کره با وجود تلاش برای خوش‌رقصی پیش چشم آمریکا به راحتی از بازار ایران چشم نمی‌پوشد.
