اقتصادآنلاین-مریم علیزاده؛ در هفته گذشته معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش با اعلام خبر افزایش ظرفیت پالایشی کشور به مرز دو میلیون و 150 هزار بشکه در روز، نوید رشد این عدد تا محدوده دو میلیون و 500 هزار بشکه تا پایان سال را داد. وی همچنین ظرفیت پالایشی کشور را در ابتدای سال 96 را به میزان یک میلیون و ۵۵۰ هزار بشکه در روز اعلام کرد.
این در حالی است که نگاهی کوتاه به اعداد منتشر شده در ترازنامه هیدروکربوری کشور و آمارنامه که آخرین نسخه آن مربوط به آمار سال ۱۳۹۵ است، در خصوص متوسط خوراک پالایشگاه های کشور بیانگر این مطلب است در سال 92 و هم زمان با اوج گیری تحریم ها علیه ایران، ظرفیت خوراک پالایشگاه های کشور به عدد یک میلیون و 859 بشکه در روز رسید. یعنی تقریبا 290 هزار بشکه کمتر از امروز که به اوج خود رسیده است. البته باید این موضوع را نیز در نظر بگیریم که در فاصله این سال‌ها، پالایشگاه ستاره خلیج فارس با ظرفیت 360 هزار بشکه در روز به بهره برداری رسیده و می بایست ارقام فعلی بالاتر از دو میلیون 150 هزار بشکه باشد.
بررسی آمارهای قبل و بعد از سال 92، به روشن شدن برخی نکات مبهم ظرفیت پالایش نفت و همچنین انگیزه خام فروشی نفت کمک می کند.
با توجه به عدم انتشار ترازنامه هیدروکربوری و آمارنامه مصرف فرآورده های نفتی انرژی زا از سال ۱۳۹۵ تا کنون اعداد مربوط به سالهای ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ بر اساس اظهارات معاون وزیر نفت است.
یکی از مهم ترین نکات جالب توجه نمودار فوق، قرینه بودن آن حول محور تحریم در سال ۱۳۹۲ است. به این معنا که ظرفیت پالایشی کشور دقیقا با شروع تحریم ها افزایش یافته و با دور شدن سایه تحریم، کاهش یافته است (سال های بین 90 تا 94). برای مثال در سال 96، با کاهش ظرفیت 300 هزار بشکه ای پالایشگاه ها نسبت به سال 92 مواجه بودیم. این بدان معناست که عملا پالایشگاهی به وسعت ستاره خلیج فارس با ظرفیت 360 هزار بشکه، از مدار خارج شود.
از این رو همانطور که مشاهده می شود ظرفیت پالایشی کشور در سال 89 و همزمان با شروع تحریم ها علیه ایران، سر به افزایش گذاشته و این موضوع در سال 92 و هم زمان با اوج گیری تحریم فروش نفت ایران به بیشترین رقم رسیده است. اما مجددا از سال 93 و با به ثمر نشستن برجام، ظرفیت پالایشی کشور رو به کاهش گذاشته که به شیب تند در سال 96 تنها یک میلیون و 550 هزار بشکه در روز خوراک به پالایشگاه ها داده می شد. این یعنی فروش نفت خام در این مدت به اوج خود رسیده است.
صادق آبادی دلیل افزایش ظرفیت خوراک پالایشگاه ها در دوران تحریم را عدم فروش نفت در بازارهای جهانی و تبدیل آن به فرآورده های با ارزش تر در داخل کشور دانست. در مورد استراتژی افزایش ظرفیت پالایشگاهی در دوران تحریم، استدلال کاملا مورد قبول است اما موضوع بحث برانگیز، کاهش ظرفیت پالایشگاهی در زمان غیرتحریم ست. چرا باید در زمانی که تحریم نیستیم، نفت خامی را که ارزش افزوده پایین تری نسبت به فرآورده های پالایشی را صادر کنیم؟
در این باره امیری خامکانی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی به خبرنگار اقتصادآنلاین گفت: آمار منتشر شده درباره ظرفیت پالایشی کشور بسیار جالب است چراکه وقتی ادعا می کنیم تحریم ها را به فرصت تبدیل کنیم، در واقع می توانیم. اینجاست که با جلوگیری از خام فروشی نفت، ارزش افزوده بیشتری بدست می آید. اما باید توجه داشته باشیم، زمانی که تنگناها برداشته می شود، نباید به عقب برگرشته و خام فروشی نفت را توسعه دهیم.
وی افزود: درست است که باید سهم از بازار نفت را در اوپک و میان مشتریان سنتی خود حفظ کنیم اما این ها توجیه نمی شود که ما در داخل کشور توسعه پالایشگاهی نداشته باشیم. به عقیده امیری اگر می خواهیم هم مشتری نفت خام خود را حفظ کنیم و هم ظرفیت پالایشگاهی کشور را افزایش دهیم باید تولید نفت خام را افزایش دهیم.
