عربستان از درآمدهای بادآورده نفتی خود چگونه استفاده می کند؟/ تغییر زندگی مردمانی که از گهواره تا گور وابسته به حمایت دولت بودند!

اقتصاد آنلاین - عاطفه حسینی؛ به گزارش فایننشال تایمز، زنان عربستانی معتقدند، با وجود اصلاحات گسترده و رونق قیمت نفت که عربستان سعودی را به سریع‌ترین رشد اقتصادی جهان در سال جاری رساند، وضعیت آنان تغییر چندانی نکرده و یا حتی بدتر هم شده است. به گفته این گروه از زنان تلاش‌های دولت برای افزایش اشتغال در عربستان و به ویژه اشتغال زنان قابل ستایش بوده، اما کافی نبوده و ظرفیت بوجود آمده برای زنان به سرعت تکمیل شده است.

عربستان تحت حاکمیت ولیعهد محمد بن سلمان شاهد وقوع اصلاحات سریعی است. ریاض می‌خواهد اقتصاد کشور را تا سال ۲۰۳۰ اصلاح کند تا وابستگی این کشور به نفت را کم کند و بخش خصوصی را گسترش و یارانه‌هایی را که مردم به طور سنتی به آن متکی بوده‌اند را کاهش دهد.

از سوی دیگر ولیعهد با خطر از دست دادن حمایت جوانان سعودی که خواهان شغل و خانه هستند، به عنوان پایگاه حمایتی خود روبه‌رو است. خطر بزرگ برای ولیعهد جوان سعودی این است که افراد فقیرتر و با تحصیلات کمتر، به ویژه آنهایی که خارج از شهرهای بزرگ زندگی می‌کنند در رقابت برای یافتن مشاغلی با درآمد بالا در شهرهای بزرگ بیشتر است، عقب بمانند.

بنابراین پیش‌بینی می‌شود که نتیجه چنین اصلاحات اقتصادی برای سعودی‌هایی که از گهواره تا گور از حمایت دولت در قالب مشاغل دولتی و یارانه‌ها استفاده می‌کردند، این باشد که به‌طور فزاینده‌ای برای به دست آوردن مشاغلی در بخش خصوصی به رقابت با یکدیگر بپردازند. به گفته صنم وکیل، معاون مدیر خاورمیانه و شمال آفریقای چتم هاوس، این اصلاحات منجر به ایجاد تعادل مجدد قرارداد اجتماعی می‌شود و یک ابتکار ضروری است، اما باید در نظر گرفت در راه انجام چنین اصلاحاتی فشارها و دردهایی به مردم تحمیل خواهد شد.

در عربستان امروزی اصلاحات اقتصادی با اصلاحات اجتماعی همراه بوده است، از جمله آزادی‌های مخصوص به زنان مانند حق رانندگی، سیاست‌هایی که سبب شده است بن سلمان در میان پایگاه حمایتی خود یعنی جوانان و زنان سعودی مورد تمجید قرار بگیرد. با این وجود نمی‌توان از اقدامات دیگر او مانند سرکوب منتقدان، از جمله روزنامه‌نگاران و وبلاگ‌نویسان چشم پوشی کرد. اخیراً نیز یک دانشجوی دکترا و مادر دو فرزند به دلیل توییت‌های انتقادی خود حکم چندین دهه زندان را دریافت کرده است.

اصلاحات اقتصادی بر بسیاری از مردم تأثیر گذاشته است. برای مثال دولت مالیات بر ارزش افزوده را در سال ۲۰۱۸ معرفی و در طول همه‌گیری ویروس کرونا آن را سه برابر کرده و به ۱۵ درصد رساند، یارانه برق و سوخت را نیز کاهش داد و به این ترتیب هزینه‌های زندگی افزایش یافت.

از سوی دیگر، نرخ بیکاری در سال جاری به ۱۰.۱ درصد کاهش یافته که کمترین میزان از سال ۲۰۰۸ است. بیکاری جوانان در سه ماهه اول سال جاری ۱۵ درصد بود. در سال گذشته بیش از ۴۰۰ هزار شهروند وارد بازار کار شدند زیرا سیاست دولت، پیوستن شهروندان بیشتری به بخش خصوصی است. مشارکت زنان به عنوان نیروی کار در مشاغل مختلف نیز به بالاترین حد خود یعنی ۳۵ درصد رسیده است.

به گفته کارن یانگ، پژوهشگر ارشد در مرکز سیاست انرژی جهانی دانشگاه کلمبیا، بسیاری تحت تاثیر تحولات در عربستان قرار گرفته‌اند و موضوع توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال و تشویق سرمایه‌گذاری در سراسر کشور به نوعی تبدیل به امضای ولیعهد شده و این بدان معناست که همه شهروندان باید به نحوی در آن حضور داشته باشند.

صندوق بین‌المللی پول نیز اصلاحات اقتصادی در عربستان سعودی را ستایش کرده و این کشور را به تعدیل‌های مالیاتی بیشتر تشویق کرده است. البته این صندوق تاکید کرده است که پادشاهی این کشور همزمان با اصلاحات اقتصادی باید هزینه‌های اجتماعی هدفمند را افزایش دهد. اگرچه تولید ناخالص داخلی عربستان سعودی در سال ۲۰۲۱ و به علت همه‌گیری کرونا به ۳.۲ درصد رسید، اما پیش‌بینی می‌شود به لطف رونق بازار نفت، امسال به ۷.۶ درصد برسد.

در حالی که در عربستان سرمایه‌ها و افزایش درآمدهای نفتی همواره با افزایش هزینه‌های دولت همراه بوده است، اما این بار این کشور قصد دارد از درآمدهای بادآورده نفتی برای تقویت ذخایر و سرمایه‌گذاری در صندوق ثروت دولتی خود استفاده کند که بر تامین سرمایه پروژه‌های ده‌ها میلیارد دلاری در این کشور نظارت دارد. تورم امسال عربستان یکی از کمترین نرخ‌ها در کشورهای گروه ۲۰ بود و شاخص قیمت مصرف کننده در ماه گذشته به حدود ۳ درصد افزایش یافت.

براساس یک مقاله در حال کار که توسط مرکز توسعه بین‌المللی هاروارد منتشر شده است، سعودی‌هایی که صلاحیت‌ها و تجربه‌های لازم را دارند از سوی بازار کار تقاضای بالایی دارند، اما بسیاری از مشاغل دیگر در حدود حداقل دستمزد 40هزار ریال (۱۰۰۰ دلار) در ماه هستند. اگرچه این میزان درآمد بسیار بالاتر از دستمزدی است که به مهاجران در مشاغل مشابه پرداخت می‌شود، اما برخی از سعودی‌ها شکایت دارند که این میزان از دستمزد کافی نیست و برخی مجبورند دو شغل را به عهده بگیرند.

اثرات اصلاحات را می‌توان در هیل، یکی از شهرهای عربستان مشاهده کرد، جایی که ساختمان‌های جدید در اطراف این شهر ساخته شده‌اند زیرا سعودی‌ها خانه‌هایی را با وام‌های مسکن مورد حمایت دولت خریداری کردند که نرخ مالکیت خانه را از ۴۷ درصد در سال ۲۰۱۶ به بیش از ۶۰ درصد در سال جاری افزایش داده است.

چنین اصلاحاتی در شهر هیل موافقان و مخالفانی دارد؛ برای مثال احمد که یک راننده اوبر است و در حال پس انداز برای راه اندازی رستوران خود است، می‌گوید فرصت‌های زیادی وجود دارد و فقط باید مردم بخواهند تا کار کنند. در مقابل اما، در یک گردهمایی اجتماعی در هیل، یک سعودی محافظه‌کار نه از اصلاحات اجتماعی و نه از اصلاحات اقتصادی انجام شده در کشورش راضی است. او می‌پرسد: «پول‌ها در کشوری که هم سه چهارم نفت جهان و هم صنعت گردشگری دارد، کجا می‌رود؟» این محافظه‌کار که نمی‌خواهد نام واقعی‌اش منتشر شود، می‌گوید: «من یک سعودی را استخدام می‌کنم و حداقل ۳۰هزار ریال به او می‌دهم. اما قرار است او با این مبلغ ناچیز چه کار کند؟ چگونه می‌تواند با آن زندگی کند؟ این اصلاحات به گونه‌ای است که قوی‌ها، ضعیف‌ها را می‌خورند.»

مقامات دولتی عربستان همواره گفته‌اند که آگاه هستند، برخی از مردم در بعضی از مناطق کشور ممکن است عقب بمانند و فشار زیادی را متحمل شوند. در همین راستا دولت عربستان وعده داده است که با سیاست‌هایی از جمله پروژه‌های توسعه منطقه‌ای، آموزش حرفه‌ای و حمایت از خانواده‌ها برای راه‌اندازی مشاغل، شکاف‌ها را پر کند و فشارهای اقتصادی ناشی از اصلاحات را کاهش دادند. همچنین دولت برنامه خود تحت عنوان سعودی‌سازی که استخدام سعودی‌ها را در تعداد فزاینده‌ای از بخش‌ها اعمال می‌کند، گسترش خواهد داد.

دربار سلطنتی عربستان همچنین در ماه ژوئن حدود ۲.۸ میلیارد دلار به صورت مستقیم به افرادی که در تامین اجتماعی ثبت نام کرده بودند در قالب برنامه درآمد پایه، پرداخت کرده است. به گفته یک مقام مسئول، صدها میلیارد ریال از سوی دولت و بخش خصوصی به مناطق سرمایه گذاری اختصاص یافته است. این میزان شامل ۶۰ میلیارد ریال برای منطقه شمالی است که شهر هیل نیز در آن قرار دارد.