چک باطله چیست؟

این چک پس از استفاده یا پرداخت شدن «باطل» می‌شود تا نتوان از آن چک دوباره استفاده کرد.شخصی که چک را نوشته است نیز می‌تواند قبل از واریز یا نقد شدن آن، با آگاه ساختن بانک صادرکننده، آن را باطل و در نتیجه باطل سازد.

نکات کلیدی
چک باطله چکی است که پس از واریز یا وصول تسویه شود و درنتیجه برای معاملات بعدی باطل و بی‌مصرف شود.
یک چک باطله نشان می‌دهد که فرآیند تسویه‌ی آن کامل شده است، بنابراین چک‌های باطله می‌توانند به‌عنوان مدرکی از پرداخت استفاده شوند.
نویسنده‌ی یک چک نیز می‌تواند آن را پیش از وصول، با هشدار دادن به بانک صادرکننده، باطل کند.

آشنایی با چک‌های باطله

یک چک باطله مراحل تسویه‌ی چک را طی کرده و پرداخت شده است. این چک پس از برداشت وجه از بانکی که چک از آن نوشته شده باشد، یا پردازنده، باطل می‌شود. گیرنده شخصی است که چک برای او نوشته می‌شود و بانک گیرنده وجه سپرده را دریافت می‌کند. فرآیند باطل یک چک شامل موارد زیر می‌شود:
گیرنده، یا شخصی که چک برای او نوشته می‌شود، پشت چک را امضا می‌کند.
چک به حساب بانکی شخص گیرنده واریز می‌شود.
بانک گیرنده به بانک پردازنده اطلاع می‌دهد و تراکنش از طریق نظام بانک فدرال رزرو انجام می‌شود.
بانک پردازنده (یا بانکی که چک از آن نوشته شده است) درصورت وجود وجوه کافی در حساب پرداخت‌کننده، وجوه را به بانک گیرنده پرداخت می‌کند.
بانک گیرنده وجه نقد را سپرده‌گذاری می‌کند یا وجوه موجود در سپرده را «قابل» برداشت می‌سازد.
امروزه تقریباً تمام چک‌ها از طریق نظام بانکداری فدرال رزرو، به‌صورت الکترونیکی، تسویه می‌شوند، حتی در مواردی که سپرده یک چک کاغذی باشد. فرآیند واریز و تسویه‌ی چک همچنان انجام می‌شود، اما چک کاغذی تقریباً هرگز از محل واریز خارج نمی‌شود.
درعوض، یک اسکنر خاص یک تصویر دیجیتالی از پشت و روی چک ایجاد می‌کند و آن را به بانک دیگر ارسال می‌کند. سرانجام زمانی که چک تسویه می‌شود و از حساب پرداخت‌کننده یا شخصی که آن را نوشته است برداشت می‌شود، باطله تلقی می‌شود. به‌طور خلاصه، چک باطله بدین معناست که فرآیند تسویه‌ی آن به‌پایان رسیده است و نمی‌توان از آن چک مجدداً استفاده کرد. درنتیجه، چک‌های باطله را می‌توان به‌عنوان مدرکی از پرداخت استفاده کرد.

نحوه‌ی دسترسی مشتری به چک‌های باطله

به‌طور سنتی، چک‌های باطله همراه با صورت‌های ماهانه به دارندگان حساب چک بازگردانده می‌شدند. اکنون این امر به‌ندرت صورت می‌گیرد و اکثر چک‌نویس‌ها رونوشت‌هایی اسکن‌شده از چک‌های باطله‌ی خود را دریافت می‌کنند، و بانک‌ها نیز نسخه‌هایی دیجیتالی را برای نگهداری ایجاد می‌کنند.
در بیشتر موارد، مشتریانی که از بهترین بانک‌های آنلاین استفاده می‌کنند، می‌توانند از طریق شبکه به نسخه‌هایی از چک‌های باطله‌ی خود نیز دسترسی داشته باشند. درحالی‌که بسیاری از بانک‌ها برای نسخه‌های کاغذی چک‌های باطله هزینه‌ای دریافت می‌کنند، مشتریان معمولاً می‌توانند نسخه‌هایی را از داخل تارنمای بانک به‌صورت رایگان چاپ کنند.

نمونه‌ای از چک باطله

فرض کنید لی برای دیوید چکی نوشته است. دیوید چک را به بانک خود می‌برد و آن را سپرده‌گذاری می‌کند. بانک ممکن است به‌صورت خودکار مبلغ چک را به حساب دیوید واریز کند یا تسویه‌ی آن سپرده را به‌تأخیر بیاندازد. بانک دیوید ممکن است بخشی از وجوه را تا زمانی که بانک لی درحال تسویه‌ی چک است، در اختیار دیوید قرار دهد. بانک دیوید چک را به‌صورت الکترونیکی به بانک لی ارسال می‌کند. بانک لی مبلغ چک را در حساب لی بدهکار می‌کند، وجوه را به بانک دیوید می‌فرستد و چک را به‌عنوان باطله مهر می‌کند.

نکته‌ی مهم: چک باطله بدین معناست که فرآیند تسویه‌ی آن پایان یافته است و نمی‌توان از چک دوباره استفاده کرد. درنتیجه، چک‌های باطله را می‌توان به‌عنوان مدرکی از پرداخت استفاده کرد.

مقایسه‌ی چک‌های باطله با چک‌های برگشتی

درحالی‌که چک باطله مورد تأیید بانک قرار می‌گیرد، یک چک برگشتی، چکی است که از سوی بانک پرداخت‌کننده تسویه نشده است و درنتیجه وجوه آن در اختیار گیرنده یا سپرده‌گذار قرار نمی‌گیرد. چند دلیل برای قلمداد کردن یک چک به‌عنوان برگشتی وجود دارد که رایج‌ترین آن کمبود وجوه کافی در حساب پرداخت‌کننده است.
با این حال، چک را می‌توان بنا به دلایل دیگری نیز برگشت داد، ازجمله:
تاریخ نگارش چک بیشتر از شش ماه گذشته باشد.
حساب پرداخت‌کننده بسته باشد.
شخصی که چک را نوشته است دارای اختیار امضا برای نوشتن چک برای حساب نباشد.
دستور توقف پرداخت برروی چک گذاشته شده باشد.
اگر شخصی چکی را بنویسد و پول کافی برای پوشش آن در حساب نباشد، بانک می‌تواند چک را به گیرنده برگشت دهد. معمولاً بانک دریافت‌کننده بابت این کار کارمزدی از شخص دریافت‌کننده دریافت می‌کند و بانک پرداخت‌کننده بابت نوشتن چکی که درنهایت به‌دلیل کافی نبودن وجوه برگشت خورده است، کارمزدی را از حساب پرداخت‌کننده دریافت می‌کند.

چگونه می‌توان یک چک را باطل کرد؟

اگر قبل از وصول چکی که آن را نوشته‌اید، نیاز به ابطال آن داشته باشید، چند انتخاب خواهید داشت. اگر هنوز چک را در اختیار دارید، می‌توانید روی چک با حروف بزرگ بنویسید «باطل». اگر دیگر چک را در اختیار ندارید، می‌توانید با بانک خود تماس بگیرید و خواستار توقف پرداخت شوید. برخی از بانک‌ها درخواست توقف پرداخت را از طریق تلفن می‌پذیرند، درحالی‌که برخی دیگر به اطلاعیه‌ی کتبی نیاز خواهند داشت. حتماً شماره‌ی حساب و کد رهگیری و همچنین شماره و مبلغ چک را نیز وارد کنید.

چگونه می‌توان یک چک باطله دریافت کرد؟

هنگامی‌که به یک کپی از چک باطل شده نیاز دارید، با بانک یا اتحادیه‌ی اعتباری خود تماس بگیرید. اگر به بانکداری همراه دسترسی دارید، ممکن است بتوانید وارد حساب خود شوید، چک را در میان تراکنش‌های خود جستجو کنید و یک نسخه از آن را چاپ یا مشاهده کنید. همچنین ممکن است شما فتوکپی چک‌های باطله‌ی خود را به‌همراه صورتحساب بانکی ماهانه‌ی خود دریافت کنید، یا ممکن است نیاز باشد که نسخه‌ای از آن را مستقیماً از بانک خود درخواست کنید. برخی از بانک‌ها برای کپی چک‌های باطله هزینه‌ای را دریافت می‌کنند.

تفاوت بین چک تسویه‌شده و چک باطله چیست؟

چک تسویه‌شده بدین معناست که وجوه با موفقیت تسویه یا از حساب پرداخت‌کننده به حساب گیرنده منتقل شده‌اند. پس از اینکه یک چک تسویه می‌شود، برای جلوگیری از استفاده‌ی مجدد از آن، باطل می‌شود.