فراموشی تفریحات و سرگرمی برای ایرانی‌ها / کاهش ۶۰ درصدی سهم تفریحات در دو دهه گذشته

به گزارش اقتصاد آنلاین، با یک حساب سر انگشتی، می‌توان به افزایش هزینه‌های زندگی و کفاف ندادن درآمد برای پوشش آن‌ها پی برد. در این بین، کمتر پیش می‌آید خانواده‌ها بتوانند در یک ماه به سینما و تئاتر رفته و یا هر هفته به رستوران‌ها و مراکز تفریحی بروند. در واقع هزینه‌های اساسی زندگی مانند، مسکن و خوراک و پوشاک به قدری سرسام‌آوراند که فرصت را برای داشتن مخارج دیگری مانند تفریحات در زندگی را از خانواده‌ها گرفته‌اند. سوالی که پیش می‌آید این است که یک خانواده ایرانی چه میزان برای تفریح خود هزینه می‌کند؟

با بررسی آمار و ارقام می‌توان مشاهده کرد که در سال‌های اخیر، با توجه به مشکلات عدیده اقتصادی کشور و وجود تورم‌های مزمن، مخارج خانواده‌ها روندی افزایشی داشته است. همگام با رشد نرخ تورم، مخارج خوراکی و غیر خوراکی خانوارها افزایش می‌یابد. در این بین برخی از مخارج غیرخوراکی مانند مسکن و انرژی، جز نیازهای اساسی افراد است و قابل حذف از سبد خانوار نیست. اما برخی از هزینه‌های غیرخوراکی مانند هزینه تفریحات، سرگرمی‌ها و خدمات فرهنگی در حال کمرنگ‎‌تر شدن از سبد خانوار هستند.

هزینه‌های تفریحات، سرگرمی و خدمات فرهنگی خانوارها شامل گروه‌های تجهیزات سمعی، بصری، عکاسی و فیلمبرداری، انواع لوازم بازی و اسباب بازی، لوازم ورزشی و تفریحی، انواع گیاهان و گل‌ها، دامپزشکی و سایر خدمات برای حیوانات خانگی، هزینه بلیط استخر، باشگاه، شهربازی، سینما، تئاتر، کنسرت، موزه و .... هزینه کتاب‌های درسی و غیر درسی و روزنامه، هزینه لوازم التحریر و نقاشی و سایر موارد می‌باشند.

کاهش ۶۰ درصدی سهم تفریحات در دو دهه گذشته

براساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۱، سهم هزینه‌های خوراکی و دخانیات خانواده‌های ایرانی ۲۷.۵ درصد بوده که شامل مواد غذایی قند، حبوبات، میوه، لبنیات، نان، نوشابه، ادویه‌ها، گوشت و دخانیات است. سهم هزینه‌های غیر خوراکی در سبد هزینه خانوار ایرانی ۷۲.۵ درصد بوده که بیشتر این هزینه‌ها صرف مسکن، انرژی، بهداشت و درمان، حمل و نقل، پوشاک، لوازم و خدمات خانوار، کالاها و سایر خدمات و تفریحات و سرگرمی و خدمات فرهنگی شده است. اما سهم هزینه تفریحات و سرگرمی در سبد هزینه خانوار شهری ۱.۶ درصد است که کمترین هزینه را در میان سایر هزینه‌ها به خود اختصاص داده است. سهم ۱.۳ درصدی هزینه تفریحات و سرگرمی در سبد خانوار روستایی نیز کمترین هزینه را به خود اختصاص داده است.

سهم هزینه مربوط به گروه تفریحات و سرگرمی در سال ۱۳۸۰، حدود ۴ درصد بوده و در سال ۱۳۸۵ سهم این گروه کاهش یافته و به ۲.۸ درصد رسیده است. این روند در سال ۱۳۹۰ نیز کاهشی بوده و سهم گروه تفریحات به ۲.۷ درصد از سبد هزینه خانوار شهری رسید. از سال ۱۳۹۵ الی ۱۳۹۷، سهم ۳ درصدی هزینه تفریحات و سرگرمی روندی ثابت را در سبد هزینه خانوار طی کرد. در نهایت، سهم ۲ درصدی هزینه تفریحات و سرگرمی از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ به سهم ۱.۶ درصدی در سال ۱۴۰۱ کاهش یافت. سهم تفریحات و سرگرمی نسبت به ۲۲ سال گذشته کاهشی ۶۰ درصدی داشته است.

همچنین سهم تفریحات، سرگرمی، و خدمات فرهنگی در سبد هزینه‌های خانوارهای روستایی، از ۳ درصد در سال ۱۳۹۵، به ۱.۳ درصد در سال ۱۴۰۱ رسیده است.

تورم چطور باعث محو شدن تفریحات خانوار شد؟

با وجود متوسط نرخ تورم ۱۲.۶ درصدی در دهه ۸۰ الی اواسط دهه ۹۰، می‌توان مشاهده کرد سهم تفریحات به طور میانگین ۳.۱ درصد است. اما در سال‌های انتهایی دهه ۹۰، به واسطه تشدید شرایط تورمی، درآمد خانواده‌ها کفاف هزینه‌های آن‌ها را نمی‌داد و خانوارها در تلاش برای جایگزینی هزینه‌های ضروری‌تر مانند مسکن و سوخت به جای تفریحات بودند.

میانگین نرخ تورم از سال‌های انتهایی دهه ۹۰ الی ۱۴۰۱، به ۴۲.۴ درصد رسید. بنابراین با افزایش تورم، هزینه‌هایی که ایرانیان برای تفریحات کرده‌اند روندی نزولی داشته است. تأثیر نرخ تورم بر کاهش سهم تفریحات از سبد هزینه‌های خانوار، از سال ۱۳۹۷ به بعد به طور واضح قابل مشاهده است.

سهم تفریحات از کل هزینه‌های خانوار در دهک‌ها به چه صورت است؟

یکی از راه‌هایی که بتوان مشخص کرد کدام خانواده‌های ایرانی بیشترین و کمترین هزینه را صرف تفریحات و سرگرمی و خدمات فرهنگی می‌کنند، تقسیم بندی خانوارها براساس دهک‌های هزینه‌ای است. همان طور که مشخص است دهک‌هایی با درآمد و هزینه پایین‌تر به نسبت دهک‌های بالاتر هزینه کمتری را صرف تفریحات خود می‌کنند.

دهک هزینه‌ای اول، به عنوان کم‌هزینه‌ترین گروه در جامعه، در سال ۱۴۰۱ حدود  ۲۱۱ هزار تومان را برای تفریحات خود هزینه کرده است. دهک هزینه‌ای دوم در سال گذشته حدود ۵۰۰ هزار تومان صرف تفریحات خود نموده است. در سال گذشته دهک هزینه‌ای سوم در کل حدود ۷۸۰ هزار تومان، دهک هزینه‌ای چهارم حدود ۹۴۰ هزار تومان، دهک هزینه‌ای پنجم حدود ۱ میلیون و ۳۱۸ هزار تومان، دهک هزینه‌ای ششم حدود ۱ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان، دهک هزینه‌ای هفتم حدود ۱ میلیون و ۹۲۳ هزار تومان و دهک هزینه‌ای هشتم حدود ۲ میلیون و ۵۳۸ هزار تومان، دهک هزینه‌ای نهم حدود ۳ میلیون و ۷۳۰ هزار تومان، دهک هزینه‌ای دهم حدود ۸ میلیون و ۴۲۵ هزار تومان را صرف هزینه تفریحات خود کردند.

در واقع دهک هزینه‌ای اول به میزان ۰.۶ درصد از مجموع هزینه‌های سبد خانوار خود را صرف تفریحات نموده است. این در حالی است که دهک هزینه‌ای دهم به میزان ۲.۳ درصد از مجموع هزینه‌های سبد خانوار خود را صرف تفریحات کرده است. می توان گفت هزینه‌ای که دهک‌های هزینه‌ای دهم صرف تفریحات خود کردند حدود ۳۹.۸ برابر بیشتر از هزینه‌ی تفریحات دهک‌های هزینه‌ای اول است. سهم پایین هزینه تفریحات در دهک‌های پایین که هزینه و درآمد کمتری دارند، بیانگر محو شدن تفریحات از زندگی این گروه از افراد جامعه است.

خانوارهای شهری در کدام استان‌ها بیشتر برای تفریحات هزینه می‌کنند؟

بررسی و مقایسه آمار منتشر شده توسط مرکز آمار، نشان می‌دهد که هزینه تفریحی و سرگرمی در بین ۳۲  استان‌ کشور متفاوت است. خانوارهای شهری در استان بوشهر، با پرداخت هزینه ۳ میلیون و ۵۵۳ هزار تومانی، رکورددار بیشترین هزینه برای تفریحات در کشور هستند. هزینه‌های مربوط به تفریحات، سرگرمی، و خدمات فرهنگی، سهم ۲.۴ درصدی از کل هزینه‌های خانوارهای شهری در استان بوشهر دارد.

پس از آن، خانوارهای شهری در استان آذربایجان شرقی، با پرداخت هزینه ۳ میلیون و ۱۸۵ هزار تومانی، جایگاه دوم را در بیشترین هزینه برای تفریحات در کشور دارند. هزینه‌های مربوط به تفریحات، سرگرمی، و خدمات فرهنگی، سهم ۲.۷ درصدی از کل هزینه‌های خانوارهای شهری در استان آذربایجان شرقی دارد.

در ادامه، خانوارهای شهری در استان زنجان، با پرداخت هزینه ۳ میلیون و ۱۸۰ هزار تومانی، جایگاه سوم را در بیشترین هزینه برای تفریحات در کشور دارند. هزینه‌های مربوط به تفریحات، سرگرمی، و خدمات فرهنگی، سهم ۲.۲ درصدی از کل هزینه‌های خانوارهای شهری در استان زنجان دارد.

باید توجه داشت که بیشترین هزینه برای تفریحات، با سهم تفریحات از کل هزینه‌ها متفاوت است. چرا که میزان کل درآمد و میزان کل هزینه در استان‌های مختلف تفاوت دارد.

خانوارهای شهری در استان سمنان، با پرداخت هزینه ۴۳۰ هزار تومانی، کمترین میزان هزینه را برای تفریحات انجام می‌دهند. هزینه‌های مربوط به تفریحات، سرگرمی، و خدمات فرهنگی، سهم ۰.۵ درصدی از کل هزینه‌های خانوارهای شهری در استان سمنان دارد.

خانوارهای شهری در استان اردبیل، با پرداخت هزینه ۸۲۶ هزار تومانی، جایگاه دوم را در کمترین هزینه برای تفریحات در کشور دارند. هزینه‌های مربوط به تفریحات، سرگرمی، و خدمات فرهنگی، سهم ۰.۹ درصدی از کل هزینه‌های خانوارهای شهری در استان اردبیل دارد.

خانوارهای شهری در استان ایلام، با پرداخت هزینه ۹۵۵ هزار تومانی، جایگاه سوم را در کمترین هزینه برای تفریحات در کشور دارند. هزینه‌های مربوط به تفریحات، سرگرمی، و خدمات فرهنگی، سهم ۱.۰۴ درصدی از کل هزینه‌های خانوارهای شهری در استان ایلام دارد.

نمودار زیر هزینه تفریحات، سرگرمی و خدمات فرهنگی در سبد هزینه خانوار شهری در استان‌های مختلف کشور را در سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد.

نمودار زیر سهم تفریحات، سرگرمی و خدمات فرهنگی در سبد هزینه خانوار شهری در استان‌های مختلف کشور را در سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد.

خانوارهای روستایی در کدام استان‌ها بیشتر برای تفریحات هزینه می‌کنند؟

براساس آمار منتشر شده در مرکز آمار، هزینه تفریحی و سرگرمی خانوارهای روستایی در بین ۳۲  استان‌ کشور بررسی شده است. خانوارهای روستایی در استان بوشهر، با پرداخت هزینه ۱ میلیون و ۹۲۰ هزار تومانی، رکورددار بیشترین هزینه برای تفریحات در کشور هستند. هزینه‌های مربوط به تفریحات، سرگرمی، و خدمات فرهنگی، سهم ۱.۷۶ درصدی از کل هزینه‌های خانوارهای روستایی در استان بوشهر دارد.

خانوارهای روستایی در استان یزد، با پرداخت هزینه ۱ میلیون و ۷۲۷ هزار تومانی، جایگاه دوم را در بیشترین هزینه برای تفریحات در کشور دارند. هزینه‌های مربوط به تفریحات، سرگرمی، و خدمات فرهنگی، سهم ۱.۷۱ درصدی از کل هزینه‌های خانوارهای روستایی در استان یزد دارد.

خانوارهای روستایی در استان اصفهان، با پرداخت هزینه ۱ میلیون و ۵۷۳ هزار تومانی، جایگاه سوم را در بیشترین هزینه برای تفریحات در کشور دارند. هزینه‌های مربوط به تفریحات، سرگرمی، و خدمات فرهنگی، سهم ۱.۶۵ درصدی از کل هزینه‌های خانوارهای روستایی در استان اصفهان دارد.

خانوارهای روستایی در استان سیستان و بلوچستان، با پرداخت هزینه ۲۳۳ هزار تومانی، کمترین میزان هزینه را برای تفریحات انجام می‌دهند. هزینه‌های مربوط به تفریحات، سرگرمی، و خدمات فرهنگی، سهم ۰.۵ درصدی از کل هزینه‌های خانوارهای روستایی در استان سیستان و بلوچستان دارد.

خانوارهای روستایی در استان خراسان جنوبی، با پرداخت هزینه ۳۸۸ هزار تومانی، جایگاه دوم را در کمترین هزینه برای تفریحات در کشور دارند. هزینه‌های مربوط به تفریحات، سرگرمی، و خدمات فرهنگی، سهم ۰.۷ درصدی از کل هزینه‌های خانوارهای روستایی در استان خراسان جنوبی دارد.

خانوارهای روستایی در استان قزوین، با پرداخت هزینه ۶۲۴ هزار تومانی، جایگاه سوم را در کمترین هزینه برای تفریحات در کشور دارند. هزینه‌های مربوط به تفریحات، سرگرمی، و خدمات فرهنگی، سهم ۰.۷ درصدی از کل هزینه‌های خانوارهای روستایی در استان قزوین دارد.

نمودار زیر هزینه تفریحات، سرگرمی و خدمات فرهنگی در سبد هزینه خانوار روستایی در استان‌های مختلف کشور را در سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد.

نمودار زیر سهم تفریحات، سرگرمی و خدمات فرهنگی در سبد هزینه خانوار روستایی در استان‌های مختلف کشور را در سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد.

کدام مشاغل بیشترین هزینه را برای تفریحات می‌پردازند؟

براساس ارقام منتشر شده در مرکز آمار، در بین گروه‌های شغلی مختلف در خانوارهای شهری می‌توان میزان هزینه مربوط به تفریحات و سرگرمی‌ها هر یک آن‌ها را محاسبه نمود. بدین ترتیب، نمودار زیر میزان هزینه‌های متوسط پرداختی گروه‌های شغلی مختلف برای تفریحات، سرگرمی و خدمات فرهنگی را نشان می‌دهد. خانوارهای گروه‌های قانون‌گذاران، مقامات عالی رتبه و مدیران با پرداخت هزینه متوسط ۹ میلیون و ۱۶۱ هزار تومانی بیشترین هزینه برای تفریحات و سرگرمی را در بین گروه‌های مختلف شغلی در سال ۱۴۰۱را پرداخت کردند.

بعد از آن خانوارهای گروه متخصصان علمی و فنی با پرداخت هزینه متوسط ۵ میلیون و ۸۶۳ هزار تومانی در سال ۱۴۰۱ رتبه دوم در پرداخت بیشترین هزینه برای تفریحات و سرگرمی را در بین گروه‌های شغلی بدست آوردند.

خانوارهای گروه کارمندان امور اداری و دفتری به طور میانگین درسال ۱۴۰۱ به میزان ۵ میلیون و ۵۲ هزار تومان برای گروه تفریحات، سرگرمی و خدمات فرهنگی هزینه کرده‌اند.

همچنین خانوارهای گروه کارگران ساده، به طور میانگین درسال ۱۴۰۱ به میزان ۱ میلیون و ۳۹۰ هزار تومان برای تفریحات و سرگرمی هزینه کرده‌اند که کمترین هزینه در بین سایر گروه‌های شغلی می‌باشد.

 از بین سایر گروه‌ها، خانوارهای گروه کارکنان ماهرکشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری به طور میانگین درسال ۱۴۰۱ به میزان ۱ میلیون و ۷۵۵ هزار تومان برای تفریحات و سرگرمی خود هزینه کرده‌اند و جایگاه دوم در پرداخت کمترین هزینه برای تفریحات را در بین گروه‌های شغلی مختلف را دارند.

گروه صنعتگران و کارکنان مشاغل مربوط با پرداخت هزینه متوسط ۱ میلیون و ۸۹۴ هزار تومانی در سال ۱۴۰۱ برای تفریحات خود به رتبه سوم در پرداخت کمترین هزینه برای تفریحات در بین گروه‌های شغلی مختلف رسیدند.