اقتصادآنلاین - شیما احمدی؛ در کنار خطوط ممتد و خاکی جاده پر سر و صدای چنای به بنگلارو، سه ساختمان عظیم و ناشناس قرار دارند. در داخل، به دور از هیایوی ترافیک، یک مرکز با فناوری پیشرفته وجود دارد که توسط فاکس‌کان، یک تولیدکننده تایوانی اداره می‌شود. پگاترون، یکی دیگر از شرکت‌های فناوری تایوانی، با فاصله کمی دورتر از فاکس‌کان، کارخانه بزرگ جدیدی را برای خود ساخته است. سالکامپ که یک سازنده ابزار فنلاندی است، یکی از کارخانه‌های خود را در فاصله‌ای نه چندان دور راه‌اندازی کرده است. دورتر از غرب، یک پردیس ۵۰۰ هکتاری وجود دارد که توسط تاتا، یک شرکت هندی اداره می‌شود. وجه مشترک این تاسیسات به شدت محافظت‌شده مشتری آنها است: یک شرکت آمریکایی پر زحمت و مخفی که از نظر محلی به عنوان "شرکت میوه" شناخته می‌شود.
رشد شتابی کارخانه‌ها در جنوب هند فصل جدیدی را برای بزرگ‌ترین شرکت فناوری جهان رقم می‌زند. موفقیت فوق‌العاده اپل در دو دهه گذشته- درآمد ۷۰ برابر، قیمت سهام ۶۰۰ برابر، ارزش بازار ۲۴ تریلیون دلار- تا حدی نتیجه یک شرط‌بندی بزرگ روی چین است. اپل روی کارخانه‌های چینی سرمایه‌گذاری کرد، کارخانه‌هایی که بیش از ۹۰ درصد محصولاتش به سرعت و در تعداد زیاد را تولید می‌کردند و مشتریان چینی را که در برخی از سال‌ها تا یک چهارم از درآمد اپل را تامین می‌کردند، جذب کرد. با این حال، تغییرات اقتصادی و ژئوپلیتیکی، این شرکت را مجبور می‌کند تا جدایی شتابزده‌ای را آغاز کند. دور شدن این کمپانی از چین نشان‌دهنده تغییر بزرگی برای اپل و نمادی از تغییر بزرگ برای اقتصاد جهانی است.
بسته‌بندی اپل اعلام می‌کند "طراحی شده توسط اپل در کالیفرنیا"، اما گجت‌های آن در امتداد یک زنجیره تامین که از آمازوناس تا جه‌جیانگ ادامه دارد، مونتاژ می‌شوند. در مرکز، چین قرار دارد، جاییکه ۱۵۰ تامین‌کننده بزرگ اپل تاسیسات تولیدی را اداره می‌کنند. تیم کوک که قبل از اینکه در سال ۲۰۱۱ مدیر اجرایی کمپانی اپل شود، رییس عملیات اپل و پیشگام رویکرد این شرکت برای تولید قراردادی بود. آقای کوک که به طور منظم از چین بازدید می‌کند، روابط خوبی با دولت چین داشته و از الزامات آن برای حذف و نگهداری برنامه‌ها و حفظ اطلاعات کاربران چینی، در محلی که در دسترس مقامات است، پیروی می‌کند.
اکنون یک تغییر در راه است. آقای کوک که از سال ۲۰۱۸ در چین دیده نشده است، در حال جذب شرکای جدید است. در ماه می ۲۰۲۲، او از فام میم چین، نخست وزیر ویتنام در مقر آینده اپل در کوپرتینو پذیرایی کرد. انتظار می‌رود اپل در سال آینده اولین فروشگاه فیزیکی خود را در هند افتتاح کند (نارندرا مودی، نخست‌وزیر آن، طرفدار آیفون‌های طلایی است).
این دو کشور ذی‌نفعان اصلی تغییر استرتژیک اپل هستند. در سال ۲۰۱۷، کمپانی اپل ۱۸ تامین‌کننده بزرگ در هند و ویتنام را فهرست کرد. این کمپانی در سال گذشته ۳۷ دستگاه داشت. در ماه سپتامبر، با هیاهوی محلی، اپل شروع به ساخت آیفون ۱۴ جدید خود در هند کرد، جاییکه قبلا فقط مدل‌های قدیمی‌تر را تولید می‌کرد. ماه گذشته نیز گزارش شد که اپل به زودی ساخت لپ‌تاپ‌های مک بوک خود را در ویتنام آغاز خواهد کرد. برخی از گجت‌های جدیدتر اپل روند رو به جلو را نشان می‌دهند. جی پی مورگان چیس پیش‌بینی می‌کند که تقریبا نیمی از ایرپادهای این شرکت در ویتنام ساخته می‌شوند و تا سال ۲۰۲۵ دوم سوم آن ساخته خواهد شد. این بانک تخمین می‌زند که درحالی‌که امروزه کمتر از ۵ درصد از محصولات اپل در خارج از چین ساخته می‌شوند، تا سال ۲۰۲۵ این رقم به ۲۵ درصد خواهد رسید. (نمودار ۱ را ببینید)
نمودار یک- تولیدات اپل در چین بر حسب درصد
از آنجاییکه سیستم تولید اپل در حال تغییر است، تامین‌کنندگان آن نیز از چین دور می‌شوند. یکی از معیارهای اولیه، سهم دارایی‌های بلندمدتی است که شرکت‌های سخت‌افزاری و الکترونیکی تایوانی، در چین مستقر کرده‌اند. در سال ۲۰۱۷ این رقم به طور متوسط ۴۳ درصد بود. بر اساس برآوردهای ما با استفاده از داده‌های شرکت و بلومبرگ، سال گذشته به ۳۱ درصد کاهش یافت.
مهم‌ترین دلیل اساسی، نیاز به گسترش ریسک عملیاتی است. در دو دهه پیش، صنعت پوشاک به دنبال اپیدمی سارس، که زنجیره‌های تامین را فلج کرد، فعالیت‌های خود را در خارج از چین افزایش داد. دومینیک اسکریون از دراگون کپیتال که یک شرکت سرمایه‌گذاری مستقر در ویتنام است، می‌گوید: «سارس به همه کسانی‌که در چین مشغول به کار هستند، کاملا روشن کرد که شما به استراتژی «چین+۱» نیاز دارید. کووید همین درس را به شرکت‌های فناوری داد. قرنطینه در شانگهای در نیمه اول سال ۲۰۲۲ به طور موقت کارخانه‌ای را که توسط کوانتا، یک شرکت تایوانی، اداره می‌شد، تعطیل کرد، که گمان می‌رفت بیشتر مک‌بوک‌های اپل را تولید می‌کند. مشتریان باید ماه‌ها صبر می‌کردند. به گفته گوکول هریهاران از جی پی مورگان، اجتناب از این نوع هرج و مرج، "نیروی محرکه اصلی" برای حرکت‌های زنجیره تامین اپل است.
انگیزه دیگر، هزینه‌ها است. میانگین هزینه‌ها در چین در دهه گذشته، دو برابر شده است. طبق نظرسنجی جترو، یک نهاد صنعتی ژاپنی، تا سال ۲۰۲۰ یک کارگر تولیدی چینی معمولا ۵۳۰ دلار در ماه درآمد داشت که تقریبا دو برابر یک کارگر در هند یا ویتنام است. زیرساخت‌های با کیفیت پایین در هند با جاده‌های بدساخت و شبکه برق غیر قابل اعتماد، آن را متوقف کرده است. اما این موارد بهبود یافته است و دولت هند به وسیله یارانه‌ها توانست این موارد را بهبود بخشد. ویتنام نیز تخفیف‌های مالیاتی و تعطیلات و همچنین معاملات آزاد تجاری از جمله قراردادی که اخیرا با اتحادیه اروپا امضا شده است را ارائه می‌دهد. بروکراسی درباره ویزا و گمرک همچنان دردسر ساز است. اما اخلاق کاری همچنان مشابه چین است: یکی از مدیران خارجی در ویتنام می‌گوید: «کنفوسیوس هنوز هم صبح آنها را از خواب بیرون می‌‌آورد».
اپل همچنین به طور فزاینده‌ای مردم محلی را به عنوان مشتریان بالقوه می‌بینید، به ویژه در هند، یعنی دومین بازار بزرگ جهان برای گوشی‌های هوشمند. ابزارهای اپل برای اکثر هندی‌ها بسیار گران است، اما این در حال تغییر است. در ماه جولای، اپل گزارش داد که در سه ماهه گذشته، درآمدهایش در هند تقریبا دو برابر شده است که به دلیل "محرک" فروش آیفون است.
این امر اهمیت نسبی چین را به عنوان یک بازار مصرف کاهش می‌دهد. در سال ۲۰۱۵ و زمانیکه چین در اوج خود بود، این کشور ۲۵ درصد از درآمد سالانه خود را به اپل اختصاص داد که بیشتر از کل اروپا بود. از آن زمان، سهم این شرکت به طور پیوسته کاهش یافته است و تاکنون در این سال مالی به ۱۹ درصد رسیده است. (نمودار ۲ را ببینید) شی جین پینگ، رییس جمهور چین، به نظر می‌رسد که مایل است سهم اپل بیشتر سقوط کند. او در جشن حزب کمونیست در ۱۶ اکتبر ۲۰۲۲ خواستار «اتکاء به خود و قدرت در علم و فناوری» شد و پیشنهاد کرد که واردکنندگان خارجی ممکن است با رقابت شدیدتری از سوی قهرمانان ملی چین مواجه شوند و او این جمله را پنج بار تکرار کرد.
نمودار شماره ۲- درآمد منطقه بر اساس منطقه
این به آخرین مورد اشاره دارد، اما به طور بالقوه به مهم‌ترین دلیل برای تغییر اپل اشاره می‌کند: ژئوپلیتیک. افزایش تنش‌ها بین چین و آمریکا، چین را به مکانی ناخوشایند برای تجارت تبدیل کرده است. تشدید حساسیت سیاسی چین باعث افزایش اصطکاک در بسیاری از جنبه‌ها شده است. به عنوان مثال، طبق گزارش‌ها در تابستان امسال، اپل مجبور شد از تولیدکنندگان تایوانی بخواهد که برچسب «ساخت چین تایپه» را روی محصولات خود بگذارند تا مقامات جدید گمرک چین را راضی کنند (در خطر خشم تایوانی‌ها).
آمریکا به نوبه خود در رقابت با صنعت فناوری داخلی چین تهاجمی‌تر شده است. در روز هفت اکتبر، آمریکا ممنوعیت کار « us persons» را برای برخی از سازندگان تراشه‌های چینی اعلام کرد. در همان روز، ۳۰ شرکت چینی را به فهرست شرکت‌های «تایید نشده» اضافه کرد که مقاماتش قادر به رسیدگی کردن آن نبودند. طبق گزارش‌ها، اپل در آستانه امضای قراردادی برای خرید تراشه‌های حافظه آیفون از یکی از این شرکت‌ها به نام ymtc بود که تا حدی به لطف یارانه دولت چین می‌تواند قیمت‌های پایینی را ارائه می‌دهد. به گزارش نیکی، یک روزنامه ژاپنی، پس از کنترل صادرات آمریکا، این معامله در تعلیق نگه داشته شده است.
سوال این است که آیا انتقال فیزیکی تولید به خارج از چین برای جلوگیری از اقدامات سرکوب‌‌گرانه آتی کافی است یا خیر. حتی با وجود اینکه اپل گجت‌های خود را در خارج از چین بیشتر می‌سازد، برای ساخت آنها کمتر به کشورهای چینی متکی است. تولیدکنندگان چینی مانند لوکس شیر، جنوتک و وینتک سهم فزاینده‌ای از تجارت اپل را در خارج از مرزهای چین به دست می‌آورند.
طبق گزارش‌ها، کمپانی لوکس شیر و جنورتک در حال ساخت ایرپادها در ویتنام هستند، زیرا برخی از رقبای تایوانی مانند اینونتک Inventec)) در سال‌های اخیر کار خود را برای اپل کاهش داده‌اند. رسانه‌های هندی در ماه سپتامبر گزارش داده‌اند که دولت هند ممکن است به برخی از شرکت‌های چینی اجازه دهد تا در هند تاسیسات تولیدی راه‌اندازی کنند. جی پی مورگان معتقد است که سهم شرکت‌های چینی از تولید لوازم الکترونیکی آیفون از ۷ درصد در سال ۲۰۲۲، به ۲۴ درصد تا سال ۲۰۲۵ افزایش خواهد یافت که پیش‌بینی می‌کند در سه سال آینده شرکت‌های چینی سهم تولید خود را در محدوده محصولات اپل افزایش دهند.
آیا تولیدکنندگان چینی خارج از چین می‌توانند هدف تحریم‌های آمریکا قرار گیرند؟ نانا لی، یک مدیر دارایی از ایمپکس معتقد است که در حال حاضر این بعید است. او خاطر نشان می‌کند: «هیچ جایگزین مفیدی (تامین کننده) با همان سطح تجربه، کارایی و مقرون به صرفه وجود ندارد، بنابراین قطع ارتباط با آنها به شرکت‌های آمریکایی آسیب می‌رساند. با گذشت زمان، ممکن است این روند تغییر کند. کشورهایی مانند هند یا ویتنام مایلند تامین‌کنندگان خود را ایجاد کنند. طبق گزارش‌ها، تاتا در حال مذاکره با شرکت ویسترون WISTRON، سازنده تایوانی، برای ساخت آیفون در هند است. تولیدکنندگان هندی گزارش می‌دهند که "شرکت میوه" به طور محتاطانه به دنبال تامین‌کنندگان محلی است.
با توجه به جهت‌گیری روابط بین آمریکا و چین، مطمئنا برای اپل معقول است که قبل از اینکه محدودیت‌ها بیشتر شود، شروط جانبی بگذارد. یکی از سرمایه‌گذاران غربی در آسیا می‌گوید که شرکت‌های چینی خارج از چین در حال حاضر امن هستند، اما "محدودیت‌ها در حال بیشتر شدن است".
