اقتصادآنلاین - هانا پاکمند؛ بیش از یک دهه از آخرین باری که سازمان بورس و اوراق بهادار به یک متقاضی تاسیس کارگزاری مجوز اعطا کرد، می‌گذرد. با روی آوردن مردم به بازار سرمایه، با وجود تغییراتی در رفتار کارگزاری‌ها، همچنان مشکلات عدیده‌ای ظهور و بروز یافت که مردم را با مشکلاتی جدی روبه‌رو کرد.
در این بین، زمزمه‌هایی برای برداشته شدن این مانع ورود شنیده می‌شد. در نهایت اما سازمان بورس پیش‌نویسی جدید برای صدور مجوز کارگزاری‌ها اعلام کرد که با واکنش منفی فعالان بازار سرمایه روبه‌رو شد. اما بعد از گذشت چندین ماه، این موضوع مسکوت مانده است.
به همین دلیل به مروری اجمالی در آخرین دستورالعمل اعطای مجوز برای کارگزاری‌ها می‌پردازیم و در ادامه این سلسله گزارش‌ها به بررسی وضعیت سایر کشورها در این حوزه پرداخته خواهد شد.
مراحل تقاضای امتیاز تاسیس کارگزاری
تقاضای تأسیس از طریق نماینده متقاضی به سازمان ارائه می شود. برای دریافت مجوز تأسیس یا سهامداری شرکت کارگزاری متقاضی باید حسب درصد سهامداری مورد نظر، مدارک و اطلاعات ذیل را به منظور بررسی به سازمان تسلیم نماید.
پس از تکمیل مدارک و اطلاعات، تقاضای تاسیس شرکت کارگزاری، ظرف مدت ۳۰روز کاری توسط سازمان رسیدگی شده و در صورت احراز شرایط مورد نظر، با تایید هیئت مدیره سازمان مجوز تاسیس شرکت کارگزاری صادر و به متقاضی ارائه می‌شود.
مجوز فعالیت شرکت کارگزاری پس از احراز شرایط با تأیید رییس سازمان صادر می‌گردد و مدت زمان اولین مجوز فعالیت شرکت کارگزاری ۲سال می‌باشد و تمدید و صدور سایر مجوز فعالیت شرکت کارگزاری ۵سال می‌باشد.
مجوز فعالیت‌های شرکت‌های کارگزاری به سه بخش مجوز فعالیت‌های اصلی، فعالیت‌های فرعی و خدمات معاملات برخط و مرکز تماس تقسیم می‌شود. شروع به فعالیت اولیۀ شرکت کارگزاری، در یکی از دو گروه مجوزهای اصلی یعنی مجوز فعالیت معاملات اوراق تأمین مالی و معاملات مشتقه مبتنی بر اوراق بهادار و مجوز فعالیت معاملات کالا و اوراق بهادار مشتقه مبتنی بر کالا است.
فعالیت‌های فرعی شامل خدمات مشاور عرضه و مشاور پذیرش می‌باشد که شرکت کارگزاریبا اخذ اولین مجوز فعالیت می‌تواند با تخصیص نیروی انسانی واجد شرایط اقدام به ارائه خدمات مشاور عرضه و پذیرش نماید و لزومی به اخذ مجوز جداگانه نیست.
ارائۀ خدمات معاملات برخط و مرکز تماس با تأمین سامانه‌ها و تجهیزات لازم، تخصیص نیروی واجد شرایط و اخذ تأییدیههای لازم برای همه کارگزاران الزامی است.
نحوه ارزیابی عملکرد کارگزاری در تمدید یا گسترش فعالیت کارگزاری
ارزیابی عملکرد کارگزاری در حوزه‌های مختلفی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، که یکی از آنها عبارت است از اینکه کارگزاری در ۲سال منتهی به تاریخ درخواست تخلف عمده‌ای که منجر به لغو یا تعلیق فعالیت کارگزاری بشود، مرتکب نشده باشد.
از سمت دیگر، تأسیس شرکت کارگزاری و همچنین ثبت شرکت تحت عنوان شرکت کارگزاری به عنوان مجوز فعالیت در زمینه کارگزاری محسوب نمی‌شود و شروع به فعالیت کارگزاری منوط به دریافت مجوز جداگانه تحت عنوان مجوز فعالیت کارگزاری از سازمان است.
در نتیجه شرکت‌های کارگزاری ضمن حفظ شرایط تأسیس و با احراز شرایط معین میتوانند با تکمیل فرم مربوطه، تقاضای دریافت مجوز فعالیت کارگزاری ارائه نمایند.
شرکت کارگزاری ملزم به رعایت چه نکاتی‌است؟
شرکت کارگزاری موظف است در طول فعالیت شرایط تأسیس و فعالیت را حفظ نماید و درصورت از دست دادن شرایط مزبور، ضمن اعلام به سازمان در اسرع وقت مجدد شرایط تأسیس و فعالیت را احراز نماید.
کارگزار موظف است در تغییرات شرایط تأسیس و فعالیت از جمله تغییرات نیروی انسانی و تجهیزات و نرم‌افزارهای مورد استفاده شرایط تعیین شده در این دستورالعمل را رعایت نماید و تغییرات را به سازمان اعلام نماید. در غیر اینصورت سازمان می‌تواند مجوز فعالیت کارگزاری را تعلیق یا لغو نماید.
گفتنی است گسترش فعالیت کارگزاری تنها در صورتی امکان‌پذیر است که کارگزاری در ۲سال منتهی به تاریخ درخواست تخلف عمده‌ای که منجر به لغو یا تعلیق فعالیت کارگزاری بشود، مرتکب نشده باشد. همچنین کارگزاری پرونده تخلفاتی در مراجع رسیدگی به تخلفات نداشته باشد.
شرایط عامل تسویه
بانک‌ها و شرکت‌های کارگزاری در صورت دارا بودن شرایط قید شده میتوانند به عنوان عامل تسویه فعالیت نمایند. بانک عامل تسویه علاوه بر دارا بودن مجوز فعالیت معتبر از بانک مرکزی باید فاقد زیان انباشته باشد و همچنین سرمایه ثبت و پرداخت شده بانک حداقل ۱۰۰هزار میلیارد ریال باشد.
کارگزار عامل تسویه نیز باید حداقل ده هزار میلیارد ریال سرمایۀ ثبت و پرداخت شده داشته باشد. همچنین فاقد زیان انباشته بوده و نسبت‌های کفایت سرمایه خاص کارگزاران عامل تسویه را احراز نموده باشد.
الزامات ارائه خدمات کارگزاری
ارائه خدمات کارگزاری باید در چارچوب قوانین و مقررات باشد. به عبارتی کارگزاری باید سفارش‌های مشتریان را به نحوی اجرا نماید که بهترین نتیجه برای مشتری حاصل شود و از بروز تضاد منافع جلوگیری شود. همچنین شرکت کارگزاری باید حسابداری امور مالی و گزارشگری مالی خود را مطابق با استانداردهای حسابداری ملی و مقررات سازمان انجام دهد و در موعد مقرر در اختیار سازمان قرار دهد.
شرایط لغو و تعلیق مجوز تأسیس و فعالیت کارگزاری
مجوز تاسیس و فعالیت کارگزاری در صورت بروز هر یک از موارد زیر می‌تواند توسط سازمان تعلیق و یا لغو شود:
۱- در صورت از دست دادن شرایط تصریح شده برای تأسیس و فعالیت کارگزاری،
۲- رعایت نکردن قوانین و مقررات مربوط به شرکت کارگزاری،
۳- عدم فعالیت کارگزاری در هر یک از مجوزهای فعالیت.
گزارش آماری اطلاعات صنعت کارگزاری
درحال حاضر ۱۰۸ شرکت کارگزاری در بورس‌های کشور براساس مجوزهایی که از سازمان بورس و اوراق بهادار اخذ نمودند، فعال هستند. همچنین از آخری مجوز صادر شده برای تأسیس کارگزاری، بیش از یک دهه می‌گذرد و تنها طی این مدت این کارگزاری‌ها موفق شدند مجوز فعالیت در سایر بورس‌های غیرسهامی مانند انرژی و کالا را دریافت کرده‌اند.
برای مشاهده تصویر در اندازه اصلی روی آن کلیک کنید!
تعداد کل پرسنل شرکت‌های کارگزاری ۹هزار و ۴۲۵نفر است. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد تعداد نیروهای فعال در صنعت کارگزاری تا قبل از نیم سال دوم سال ۹۸ تقریبا ثابت بوده‌است و در نیم سال دوم ۹۸رشد چشم‌گیری داشته و این رشد تعداد پرسنل در نیم سال اول سال ۹۹به اوج خود می‌رسد. اما با توجه به مشاهدات و اتفاقات روی داده طی یکسال گذشته، مشخص شد که این افزایش نیرو پاسخگوی نیازهای بازار سرمایه نبودند۱.
[۱] عکس ها از بخش گزارشات آماری شرکت‌های کارگزاری منتهی به شهریور ۹۹ از کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار
در پایان می‌توان به سخنان علی فیروزی در تاریخ ۲۹تیرماه سال ۹۹ اشاره کرد. علی فیروزی، رییس مرکز ملی مطالعات پایش و بهبود محیط کسب‌و‌کار وزارت اقتصاد با اشاره به مصوبات هیات مقررات‌زدایی از لغو انحصار مجوز تاسیس کارگزاری خبر داد.
این هیات، سازمان بورس و اوراق بهادار را مکلف کرد تا دستورالعمل جدیدی درخصوص مجوز تاسیس و فعالیت کارگزاری در بورس تنظیم کند. بر این اساس امکان صدور مجوز برای متقاضیانی که شرایط و اهلیت لازم را دارند، فراهم می‌شود. براساس این دستور، انحصار کارگزاری‌ها که پیش از این در اختیار ۱۰۸ کارگزاری بود، شکسته می‌شود. اما تاکنون جز ارائه یک پیش‌نویس قدم دیگری برداشته نشده است و لغو این نوع انحصار شکسته نشده است.
