آیا ابرتورم در پیش است؟

 مثال بارز ابرتورم تجربه ونزوئلا در ژانویه سال ۲۰۱۹ است که قیمت‌ها برای دو برابر شدن تنها به ۲، ۳ روز زمان نیاز داشتند. مردم زیمباوه نیز که در ابتدای استقلال خود از انگلستان در سال ۱۹۸۰، سرمست در معرفی پول ملی خود بودند که هر دلار زیمباوه ارزشی معادل ۱.۵ دلار امریکا داشت،  در نوامبر ۲۰۰۸ شرایطی از ابرتورم را تجربه کردند که بانک مرکزی این کشور اسکناس ۱۰۰ میلیارد دلاری چاپ کرد و تنها در هر ۲۴ ساعت، قیمت‌ها دو برابر می شدند.

اقتصاد ایران در این سال‌ها بنا به آمار رسمی (که بنا به دلایل مختلفی پایین‌تر از تورم احساس شده مردم است) متورم‌ترین‌ سال‌های خود را سپری می‌کند. برای اولین بار در تاریخ اقتصاد ایران است که تورم رسمی برای ۵ سال متوالی بالای ۴۰ درصد است. (با لحاظ تورم حداقل ۴۰ درصدی برای سال ۱۴۰۲) همین مساله در کنار بحران ارزی این روزها باعث شده است که برخی پیش‌بینی ابرتورم برای اقتصاد ایران را داشته باشند. در همین راستا نشانه‌های تورم‌های شدید و متغیرهای پولی را بررسی خواهیم کرد.

همانطور که در تعریف ابرتورم ذکر شد، از نشانه‌های اصلی آن رشد ماهانه و نقطه‌ به نقطه نقدینگی است. در صورتی که رشد ماهانه آن بالای ۵ درصد و رشد نقطه‌ای آن نیز بسیار بیش از رشد میانگین ۱۲ ماهه آن باشد، صدای پای ابرتورم به گوش می‌رسد که در نمودار زیر این نشانه هنوز هویدا نشده است. چرا که رشد نقدینگی در حالت افت به سمت میانگین بلندمدت خود (۲۵ درصد) است و رشد نقطه ای آن نیز پایین‌تر از نرخ رشد متوسط ۱۲ ماهه آن می‌باشد.

برای بررسی بیشتر در نمودار به سراغ رشد ماهانه کل‌های پولی رفته‌ایم. روشن است که خبری از رشد عجیب متغیرهای پولی نیست و رشد نقدینگی نیز رو به نزول است. تنها مساله مهم که نشان از داغ شدن پول دارد، افزایش قابل توجه رشد پول است.

از نشانه‌های مهم و اصلی دیگر ابرتورم، به حداقل رسیدن دارایی‌های مردم به پول ملی است. شرایطی که درآن مردم علاقه ای به حفظ پول ملی و دارایی‌های مبتنی بر آن نداشته و در پی تبدیل دارایی‌های خود به ارز خارجی، خروج سرمایه از کشور و نگهداری پس انداز خود به شکل دارایی مبتنی بر ارز خارجی مانند طلا هستند. همانطور که در نمودار بالا مشهود است، رشد پول از اواسط تابستان ۱۴۰۱ روند صعودی داشته که در آخرین آمار پولی کشور که برای دی ماهه ۱۴۰۱ است، بیش از ۷۰ درصد نسبت به دی ۱۴۰۰ رشد داشته است. حال اینکه رشد شبه پول تنها ۲۵ درصد بوده است. در نتیجه سهم پول به از نقدینگی به ۲۵ درصد رسیده است. ادامه این روند می‌تواند منجر به تضعیف بیشتر ریال و افزایش تورم ابتدا از مسیر بازارهای مالی و سپس تورم مصرف کننده شود.

با جمیع عوامل و متغیرهای بررسی شده می‌توان نتیجه گرفت علیرغم اینکه اقتصاد کشور در حال تجربه متورم‌ترین دوره خود است و تورم تجمعی بی سابقه‌ای را شاهد هستیم، نشانه‌های وقوع ابرتورم مشاهده نمی‌شود. هر چند از نظر نگارنده این سطور، تحمل تورم های بالای ۱۰۰ درصد برای یک یا دو سال، بسیار کم هزینه‌تر از تورم‌های ۴۰، ۵۰ درصدی برای چند سال خواهد بود.

*پژوهشگر دکتری اقتصاد پولی