آیا روابط ایران با شرق راهبردی است؟
در هفتمین قسمت برنامه موازنه محسن پاک‌آیین، دیپلمات سابق به مسائل پیرامونی سیاست خارجی ایران، شرایط پرونده احیای برجام، روابط ایران با شرق پرداخته است.
اقتصادآنلاین - پرستو بهرامی‌راد؛ محسن پاک‌آیین، دیپلمات سابق در مورد شرایط پرونده احیای برجام گفت: تا چند ماه قبل امیدواری برای توافق بیشتر بود، اما اتفاق مهمی افتاد که شرایط را تغییر داد و آن هم جنگ اوکراین بود.
بخش‌هایی از این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید:
پاک آیین با بیان اینکه بعید می‌دانم در این مقطع آمریکایی‌ها حاضر به لغو تحریم‌ها باشند، توضیح داد: در شرایطی که روسیه در جنگ است، اگر پول‌های ایران برگردد و همکاری‌های اقتصادی ایران با دنیا عادی شود، بدون شک ایران به یک قدرت بزرگ تبدیل می‌شود. ما در دورانی که تحت تحریم‌ها بودیم، نفوذ منطقه‌ای پیدا کردیم و اگر تحریم‌ها لغو شود، بدون شک شرایط بهتری پیدا می‌کنیم. به نظر من امروز آمریکایی‌ها برای توافق بهانه‌جویی می‌کنند.
پاک‌آیین علت بلاتکلیفی برجام را درست عمل نکردن تیم مذاکره کننده ایرانی ندانست و گفت: اتفاقات پیش آمده ارتباطی به تیم مذاکره کننده ایران ندارد و تیم مذاکره‌کننده کار خود را درست انجام می‌دهد و براساس دستوراتی که از شورای امنیت ملی می‌گیرد، مذاکرات را انجام می‌دهد و مفاد برجام هم کاملاً مشخص است.
این دیپلمات سابق در مورد تصمیم‌گیری در خصوص پرونده احیای برجام تصریح کرد: مساله برجام، مساله فرا دولتی است. در واقع مساله نظام است و دستور العمل مذاکرات با ۱+۵ تماماً در شورای امنیت ملی با حضور مقامات عالی کشور بحث می‌شود و خطوط کلی به تیم مذاکره کننده گفته می‌شود. البته روش‌ها در دولت‌های مختلف ممکن است متفاوت باشد ولی در کل دولت‌ها باید تصمیم نظام را اجرایی کنند.
او در بخشی از این گفت‌وگو بیان کرد: امیدواریم در دولت سیزدهم نگاه به شرق شکل راهبردی داشته باشد.
پاک‌آیین در مورد شرایط ژئوپولیتیکی ایران گفت: ایران از نظر ژئوپولیتیک در منطقه موقعیت خاصی دارد که فرصت و تهدیدهایی را برای ما ایجاد کرده است. تهدید از این منظر که قدرت‌های بزرگ همواره به این منطقه طمع داشته و منافع خودشان را بیشتر در این منطقه و ایران که محور این منطقه است جستجو می‌کردند و این باعث مشکلات جدی در طول تاریخ برای ما شده است.
او در ادامه توضیح داد: بعد از انقلاب شرایط ما تغییر کرد و سعی کردیم از فرصت‌های ژئوپولیتیک خودمان در جهت منافع ملی استفاده کنیم. در همین راستا قدرت‌های علاقمند به منطقه هم دستشان از ایران کوتاه شد؛ ولی به نحو دیگری تهدیدهای خود را عملی کردند که بتوانند مجدداً به هر نحوی در منطقه نفوذ داشته باشند.
او در مورد تصمیمات کلان سیاست خارجی کشور بیان کرد: وقتی می‌گویم سیاست خارجی منظورم وزارت خارجه نیست، بلکه سیاست خارجی کلان کشور است که غیر از وزارت خارجه نهادهای دیگری در آن دخیل هستند. یعنی آن سیاستی که در شورای امنیت ملی تعیین می‌شود و بعد به تنفیذ رهبر معظم انقلاب می‌رسد. در نهایت هم به وزارت خارجه و نهادهای دیگر برای اجرایی شدن ابلاغ می‌شود. این سیاست خارجی مدنظر من است نه کار اجرایی که صرفاً وزارت خارجه انجام می‌دهد. سیاست خارجی کلان کشور نیز باید به دنبال این باشد که تهدیدها را از بین ببرد و همزمان فرصت‌ها را به دست بیاورد.
این دیپلمات سابق در مورد روابط ایران و اروپا گفت: ما نکته مثبتی در روابط سیاسی اروپا با ایران نمی‌بینیم. اگر چه همواره تمایل به ادامه همکاری با اروپایی‌ها داشته‌ایم ولی آنها پاسخی به اقدامات ما نداده‌اند.
پاک آیین سیاست خارجی ایران را آرمان‌گرایانه و واقع‌گرایانه دانست و اظهار کرد: ما هم به آرمان‌های خود توجه می‌کنیم (آرمان‌هایی که به خاطر آن انقلاب کردیم) و هم واقعیت‌های صحنه را می‌سنجیم و با واقعیت‌های صحنه پیش می‌رویم.
این دیپلمات سابق در ادامه توضیح داد: حضور منطقه‌ای ما کاملاً مصداق واقع‌گرایی است. البته می‌تواند آرمان‌گرایی هم باشد. ولی واقعیت این است که اگر ما تهدیدی از سوی آمریکا و اسرائیل و برخی از کشورهای منطقه حس نمی‌کردیم و آنها خلق داعش و گروه‌های تروریستی را برای ضربه زدن به ما نداشتند، دلیلی نداشت در سوریه حضور پیدا کنیم.
وی افزود: در واقع ما آرمان گرایانه یا توسعه طلبانه عمل نکردیم. حضور ما در سوریه به دعوت آقای بشار اسد و در حقیقت یک حضور مشروع بود. آن زمانی هم که در عراق بودیم حضور مشروع داشتیم.
پاک‌آیین بیان کرد: ورود ما در برجام یا مذاکرات ۱+۵ دقیقاً مبتنی با واقع گرایی در سیاست خارجی ما و شناخت صحنه بود. آرمان ما مخالفت با آمریکا را نشان می‌داد اما واقعیت‌های صحنه را دیدیم و احساس کردیم ورود و انجام مذاکرات هسته‌ای می‌تواند فشارهای تحریم را کاهش داده و فضای اقتصادی بهتری را ایجاد کند و به همین دلیل وارد برجام شدیم.
پاک‌آیین در مورد تعدد ارگان‌های تصمیم‌گیر در سیاست خارجی کشور بیان کرد: تعدد ارگان‌های دخیل در سیاست خارجی، در همه کشورها وجود دارد، البته گاهی اختلاف هم به وجود میآید، اما آن چیزی که مهم است اینکه باید نهادهای تصمیم‌گیری با یکدیگر هماهنگ باشند.
این دیپلمات سابق ادامه داد: در دوران آقای احمدی نژاد وزارت خارجه نداشتیم و شورای امنیت ملی با رییس جمهوری هماهنگ نبود و به همین جهت در موارد مختلف ضرر کردیم. ولی اگر همه نهادها به خصوص در اجرا هماهنگ باشند و سیاست‌های عالی نظام را اجرا کنند، یک سیاست خارجی موفق خواهیم داشت. اما اگر در زبان با یکدیگر هماهنگ باشند ولی در اجرا هر نهاد ساز خود را بزند، خواهیم دید که دچار نوعی مشکل در سیاست خارجی خواهیم شد.
پاک‌آیین در قسمتی از این گفت‌وگوی تصویری با طرح این سوال که تا چه زمانی باید معطل مذاکرات باشیم؟ تصریح کرد: آمریکایی‌ها از مذاکره به دنبال این هستند که همین وضعیت برای ما ادامه پیدا کند. یعنی معطل باشیم و به دنبال ساخت کشور نرویم و به همین دلیل باید در چنین برهه حساسی تصمیم گیری صحیحی داشته باشیم.
این دیپلمات در ادامه بیان کرد: قطعاً اگر تحریم‌ها لغو شود وضعیت ما بهبود خواهد یافت. ولی نمی‌توانیم بگوییم شما تحریم کردید، قصد لغو تحریم‌ها را هم ندارید، پس ما دست روی دست میگذاریم. پس در چنین شرایطی قطعاً به سراغ کشورهای دوست خواهیم رفت.
پاک‌آیین اشاره کرد: با موضع مقتدرانه می‌توانیم آمریکا را وادار کنیم که خود به برجام بازگردد و همزمان تحریم‌ها را لغو کند.
او گفت: من به خاطر داریم که در زمان آقای ترامپ وزیر خارجه او رکس تیلرسون به شخصه با شرکت‌های کوچکی که با ایران کار می‌کردند، تماس می‌گرفت. یعنی وزیر خارجه یک کشور ابرقدرت با شرکت‌ها و بانک‌ها تماس داشت تا با ما قطع همکاری کنند.
پاک‌آیین معتقد است که ایران باید ارتباط خود را با کشورهای شرقی تقویت کنیم و اظهار کرد: ما حتماً باید به دنبال مقاوم‌سازی اقتصاد باشیم و بخشی از این روند مقاوم‌سازی همکاری با کشورهایی است که می‌توانند در زمینه اقتصاد مقاومتی به ما کمک کنند.
او در بخش دیگری از این گفت‌وگو عنوان کرد: این مساله که روسیه در برجام کارشکنی کرده را کسانی مطرح می‌کنند که می‌خواهند ما از روس‌ها و چینی‌ها فاصله بگیریم در صورتی که واقعیت اینگونه نبوده است.
برای مشاهده قسمت هفتم موازنه کلیک کنید
