سقوط آزاد درآمدهای بنزینی در ۱۴۰۱ / واردات به جای صادرات!

اقتصادآنلاین_نیلوفر محبی؛ یک منبع آگاه به مهر خبر داده که همانطور که پیش‌بینی می‌شد به دلیل افزایش مصرف گازوئیل و ناترازی تولید و مصرف، واردات این فرآورده نفتی به کشور آغاز شده است. بدتر این که طبق پیش‌بینی‌ها به زودی کار به واردات بنزین هم می‌کشد.

چرا که در بهار ۱۴۰۱ مصرف بنزین در داخل کشور از مجموع تولید پالایشگاه‌ها پیشی خواهد گرفت و به این ترتیب ایران از جمع صادرکنندگان بنزین خارج می‌شود و به عصر واردات بنزین بازخواهد گشت.

بازگشت تراز منفی بنزین

این مسئله انقدر قابل پیش‌بینی بود که بهمن ماه امسال جواد اوجی، وزیر نفت، نیز با اشاره به این که در سال گذشته به ظرفیت پالایشی نفت کشور اضافه نشد، گفت: «در دو تا سه سال آینده با توجه به این روند مصرف بنزین و نفت گاز در کشور جزو کشورهای وارد کننده فرآورده‌های نفت گاز و بنزین خواهیم شد».

 البته آماری که گزارش شرکت ملی پخش و پالایش منتشر کرد نشان می‌داد که برخلاف آنچه آقای وزیر می‌گوید، تبدیل ایران از صادرکننده به واردکننده آنقدرها هم زمان نمی‌برد.

طبق گزارش شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی نخستین موعد سربه‌سر شدن تولید و مصرف بنزین در عید سال ۱۴۰۱ به وقوع خواهد پیوست.

 به این ترتیب احتمالا وزارت نفت دولت سیزدهم بلافاصله پس از عبور از بحران گاز در زمستان امسال، با یک بحران جدید به نام «تراز منفی بنزین» مواجه خواهد شد.

خداحافظی با درآمد سه میلیارد دلاری 

واردات مجدد بنزین پس از چندین سال نه تنها میلیون‌ها دلار درآمدهای صادراتی بنزین را به صفر می‌رساند که منجر به ارزبری در شرایط مضیقه ارزی نیز خواهد شد.

در سال ۹۸ سه عامل بهره‌برداری از سه فاز پالایشگاه ستاره خلیج فارس، افزایش قیمت بنزین در آبان‌ماه و شیوع کرونا در کشور موجب شد که تراز بنزین ایران برای نخستین بار مثبت شود. بدین ترتیب در اوج تحریم‌های نفتی، ایران وارد باشگاه صادرکنندگان بنزین و فرآورده‌های نفتی شد.

طبق آمار گمرک ایران در سال ۹۸ حدود ۶۳۶ میلیون دلار و در ۱۲ ماهه سال۹۹ نیز با وجود تحریم‌ها، بیش از ۷.۸ میلیون تن بنزین صادر شد. 

 در واقع در این سال ۲.۹ میلیارد دلار بنزین فروخته شد که نسبت به مدت مشابه سال ۹۸ بالغ بر ۳۵۸ درصد رشد به لحاظ ارزش و ۶۱۸ درصد رشد به لحاظ وزنی مشاهده می‌شود. به بیان دیگر در سال گذشته نسبت به سال ۹۸، ارزش صادرات بنزین ایران ۴.۶ برابر و حجم صادرات بنزین ۷.۲ برابر شد. 

با این حال این روند در سال ۱۴۰۰ رو به افول رفت و ظاهرا قرار است ابتدای ۱۴۰۱ معکوس شود.

قابل پیش‌بینی بود

حمید رضا صالحی، دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته و نایب رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی، درباره احتمال واردات بنزین در سال آینده عنوان می‌کند: واردات بنزین اصلا بعید نیست و دور از ذهن هم نبود وقتی مصرف بالاست و مدت طولانی هم سرمایه گذاری اتفاق نیفتاده این که ما از صادرکننده به وارد کننده تبدیل شویم قابل پیش‌بینی بود.

او ادامه می‌دهد: ما که سالها بنزین وارد می‌کریم، در دوره‌ای حتی توانستیم صادرکننده بنزین هم باشیم اما سیاست‌های غلط سیاست‌گذار از جمله ممنوعیت واردات خودروهای برقی و یا هیدروژنی موجب شد کار به اینجا بکشد. 

صالحی تاکید می‌کند: اگر در بحث اقتصاد انرژی رویکرد جدیدی را جایگزین رویکرد قدیمی نکنیم یعنی الگوی مصرف جهانی را رعایت نکنیم و به سمت سوخت‌های پاک حرکت نکنیم، کماکان شاهد ادامه ناترازی و بحران‌های غیرقابل پیش‌بینی هستیم.

او توضیح می‌دهد: واردات خودرو را ممنوع کردند و هیچ استثنایی قائل نشدند در صورتی که میتوانستند دست کم واردات خودروهای برقی یا هیدروژنی را آزاد بگذارند تا بخش خصوصی هم انگیزه بگیرد این تکنولوژی را وارد کند و این نوع خودرو را بسازد. ولی سیاستگذار هیچ راهی را باز نگذاشته تا اقتصاد این حوزه بازتعریف شود.

نائب رئیسی اتاق انرژی می‌افزاید: . در حال حاضر مصرف بالای پنج میلیون لیتر در روز نسبت به نرمال دنیا مناسب نیست. ما در بخش کنترل تراز مصرف راهکارهایی داریم مثل طرح کارت انرژی که موجب می‌شود بنزین سهم افراد باشد نه ماشین‌ها. این طرح باعث کاهش مصرف بنزین می‌شد. اگر طرح‌هایی که قبلا داده شده بود اجرایی می‌شد و دولت و مجلس برنامه‌ای مشخص  داشتند طی چند سال مصرف کنترل می‌شد.

صالحی عنوان می‌کند: از سال ۹۲ و با آغاز کار دولت یازدهم مجوز افزایش ۳۸ درصدی بنزین را داشتند. این کار را نکردند تا سال ۹۸ که یکدفعه آن را ۳۰۰درصد افزایش دادند. اگر از همان سال ۹۲ افزایش رخ داده بود مصرف هم با شیب ملایمی کم میشد و اتفاقات تلخ ۹۸ هم نمی‌افتاد. الان هم شاهد بنزین دونرخی نبودیم. اگر درست سیاستگذاری شده بود و یارانه انرژی به مرور کنترل میشد، امروز قیمت‌ها واقعی و مصرف کنترل شده بود.

او در نهایت نیز خاطر نشان می‌کند که حتی اگر همین حالا تحریم رفع شود زمان به ثمر نشستن سرمایه‌گذاری در بنزین کم نخواهد بود. 

صالحی می‌گوید: سرمایه‌گذاری در امور زیرساختی بسیار زمانبر است. برای ساخت یک پالایشگاه یا به روزرسانی هر یک از آن‌ها سرمایه و زمان زیادی لازم است. ما با وجود تحریم در این سالها نتوانستیم امکانات سرمایه‌گذاری را فراهم کنیم، اگر تحریم رفع شود سرمایه‌گذاری در بلند مدت شدنی است اما پیش نیاز آن امنیت اقتصادی است. بنابراین هم در تولید و هم در مصرف بایدسیاست‌هایمان اصلاح شود.