۱۰ گام وزارت صمت برای طرح «آمایش»
یکی از چالش های پیش روی توسعه حوزه صنعتی، معدنی و تجاری کشور، نبود سندی جامع در حوزه آمایش سرزمینی است.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از دنیای‌‌‌‌‌‌‌‌‌اقتصاد، البته سال‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاست، موضوع تدوین این سند مطرح است و در هر دولتی به فراخور شرایط کشور به آن بها داده است، اما در دوره بعد طرح متوقف شده و از ابتدا نگارش آن شروع شده است.
در دولت سیزدهم نیز طرح «آمایش صنعتی، معدنی و تجاری»، یکی از اولویت‌های سیدرضا فاطمی‌امین است که پس از استقرارش در وزارتخانه در دستور کار قرار داد. طرحی که قرار است با نگاهی به گذشته در چند گام طراحی و اجرا شود. پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی می‌شود، بخش نخست این طرح نیز تا پایان ۱۴۰۱ تکمیل شود.
در گام نخست مقرر شده، فرصت‌های اشتغال و نقشه‌راه سرمایهگذاری در هر شهرستان تدوین شود. در تدوین نقشه‌راه سرمایهگذاری، شناسایی ظرفیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌های صنعتی، معدنی و تجاری بالقوه استان‌ها و طرح‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اولویت‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار منطبق بر نقشه آمایش، انجام می‌شود. این طرح‌ها مشتمل بر طرح‌‌‌‌‌‌‌‌‌های نیمه‌تمام، طرح‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فعال دارای قابلیت توسعه زنجیره ارزش و طرح‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مرتبط با معادن و توسعه زیرساخت‌ها و شهرک‌‌‌‌‌‌‌‌‌های صنعتی خواهد بود. در این نقشه‌راه، میزان اشتغال هر استان به تفکیک شهرستان‌ها برمبنای پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی جمعیت کشور تا افق ۱۴۰۴ استخراج می‌شود.
این نقشه‌راه که در ۱۰گام طراحی می‌شود، قرار است هفت دستاورد داشته باشد. براساس این طرح، گذشته از اینکه اشتغال موردنیاز هر استان به‌دست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید؛ پتانسیل‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بالقوه استان به تفکیک شهرستان‌ها نیز شناسایی خواهد شد. شناسایی طرح‌‌‌‌‌‌‌‌‌های نیمه‌تمام بالای ۶۰درصد منطبق بر آمایش هر استان و به تفکیک شهرستان‌ها نیز در این طرح دنبال می‌شود.
در ضمن شناسایی زنجیره‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ارزش قابل‌توسعه صنایع منتخب به تفکیک استان و شهرستان‌ها نیز صورت می‌گیرد. در این طرح، شناسایی صنایع و معادن راکد قابل‌بازگشت به چرخه تولید به تفکیک استان و شهرستان، خروجی دیگر است. آخرین دستاورد آن، شناسایی زنجیره ارزش رشته فعالیت‌های منتخب به تفکیک استان است.
در پاییز بیشترین پیشرفت نقشه‌راه سرمایهگذاری در شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان، خوزستان، همدان، کهگیلویه و بویراحمد، زنجان، فارس، قزوین و کرمانشاه رخ داد. در این بین سیستان و بلوچستان با پیشرفتی ۹۰درصدی در مقام اول قرار گرفت. میزان پیشرفت خوزستان و همدان نیز به ترتیب ۸۰ و ۸۵ است. پیشرفت چهار استان کهگیلویه و بویراحمد، زنجان، فارس، قزوین و کرمانشاه در سطح ۷۰درصدی اعلام شد، اما کمترین سطح پیشرفت نقشه‌راه مربوط به پنج استان قم، مرکزی، البرز، گیلان و هرمزگان است. طبق آمار سطح پیشرفت در استان قم، مرکزی، البرز و گیلان ۵۰درصد و سهم پیشرفت هرمزگان ۵۵درصد است.
فرآیند طراحی نقشه‌راه
اولین گام در طراحی نقشه‌راه هر استان، «شناسایی مبانی آمایش سرزمین و مطالعات پیشین» است. در این بخش مطالعات پیشین آمایش سرزمین در کشور در دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ درضمن تجارب بین‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللی در زمینه آمایش سرزمین و مطالعات بخشی صورت‌گرفته در این حوزه نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. «بررسی و تحلیل اسناد فرادست، قوانین و مقررات و مصـوبات مهم مرتبط با بخش صنعت، معدن و تجارت» گام بعدی نقشه‌راه آمایش سرزمین است.
در این بخش اسناد بالادستی، اسناد توسعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای بخشی، مهم‌ترین قوانین و مقررات و مصوبات تاثیرگذار بر سازمان فضایی بخش‌های صنعت، معدن و تجارت مورد بررسی قرار می‌گیرد و ارزش‌های راهبردی تدوین خواهند شد. گام سوم تدوین آمایش سرزمین، «شناسایی و تحلیل روندها و کلان روندهای ملی، منطقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای و بین‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللی تاثیرگذار بر توسعه آتی این بخش» است. در این بخش با تکیه بر تحلیل‌‌‌‌‌‌‌‌‌های آینده‌‌‌‌‌‌‌‌‌پژوهی، مهم‌ترین روندهای تاثیرگذار بر بخش‌های صنعت، معدن و تجارت کشور تحلیل خواهند شد. این روندها شامل مسائل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، زیست‌‌‌‌‌‌‌‌‌محیطی و علم و فناوری است.
در این مرحله، تحلیل روندهای بین‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللی عمدتا مبتنی بر مطالعات و گزارش‌های آینده‌‌‌‌‌‌‌‌‌پژوهشی معتبر منتشرشده در جهان خواهد بود. نتایج تحلیل‌‌‌‌‌‌‌‌‌های این بخش، در ترسیم تصویر توسعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌یافتگی فضایی بخش صنعت، معدن و تجارت کشور مورد بهره‌‌‌‌‌‌‌‌‌برداری قرار خواهد گرفت. از جمله موضوعاتی که در این بخش مورد‌توجه قرار می‌گیرد، انتخاب تعدادی زنجیره ارزش مهم و بررسی تاثیر کلان روندهای شناسایی‌شده بر این زنجیره‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و رویکردهای تکمیل آنهاست. در بررسی زنجیره‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مرتبط با بخش‌های صنعت، معدن و صنایع معدنی، بحث حرکت به سمت تکمیل زنجیره و تولید محصولات با ارزش‌افزوده بالاتر و روندهای اقتصادی جهانی تاثیرگذار بر آن نیز مورد‌توجه خواهد بود.
گام چهارم آمایش سرزمین، «تحلیل وضع موجود و استخراج ساختار و سازمان فضایی بخش‌های صنعت، معدن و تجارت» است. در این گام بررسی جایگاه بخش صنعت در کشور به لحاظ موقعیت و سهم آن نسبت به سایر بخش‌ها از ابعاد اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی مورد بررسی قرار می‌گیرد. درضمن وضع موجود و استخراج ساختار و سازمان فضایی بخش معدن تحلیل می‌شود. در این بخش تجارت استان‌ها اعم تجارت خارجی، داخلی به تفکیک نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
تحلیل این بخش به تفکیک شرکای تجاری، نوع کاربرد کالا اعم از مصرفی، واسطه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای و سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای است. درضمن تنوع کالاهای صادراتی و وارداتی، شیوه حمل و مبادی ورودی و خروجی به تفکیک نیز ارائه می‌شود. تحلیل تجارت خارجی کشور به تفکیک فناوری، تنو ع و تمرکز تجاری بازار و کالا یکی دیگر از دستاوردهای این نقشه‌راه است. در بخش تحلیل بازرگانی داخلی نیز بررسی متغیرهای کلیدی بازرگانی داخلی و همچنین وضعیت نظام توزیع مدرن و سنتی و شبکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌فروشی و عمده‌‌‌‌‌‌‌‌‌فروشی استان‌ها نیز مورد مطالعه قرار می‌گیرد.
گام پنجم این مطالعه به «شناسایی و تحلیل نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای فرارو صمت» برمیگردد. در این بخش، تحلیل راهبردی بخش‌های صنعت، معدن و تجارت از دیدگاه بخشی و فضایی آن انجام می‌شود و سپس بحران‌های فعلی و احتمالی که عمدتا ناشی نقاط ضعف و تهدیدات شناسایی شده هستند، ریشه‌‌‌‌‌‌‌‌‌یابی و نقد خواهد شد. در ضمن در جریان تدوین نقشه‌راه، «بررسی و تحلیل تعارض‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، عدم‌توازن‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و عدم‌تعادل‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بین‌‌‌‌‌‌‌‌‌بخشی- بین منطقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای» در دستور قرار می‌گیرد. گام ششم تدوین «چشم‌انداز، اهداف و راهبردهای کلان توسعه بخش‌های صنعت، معدن و تجارت» است.
گام هفتم و هشتم نیز به تدوین «شیوه طرح‌‌‌‌‌‌‌‌‌های جدید و تعیین اولویت موضوعی و فضایی توسعه بخش صنعت و معدن» برمیگردد. در گام نهم «ملاحظات و انتظارات متقابل توسعه آتی بخش صنعت و معدن از سایر بخش‌های هم‌پیوند و الزامات تحقق آنها» دنبال می‌شود. آخرین گام نیز تدوین «اسناد اولویت‌های صنعتی، معدنی و تجاری» استان‌هاست.
