بلاکچین چیست؟ / کاربردهای بلاکچین در بازار سرمایه
بلاکچین مهم‌ترین نوع از فناوری دفتر کل توزیع شده است. در این فناوری اطلاعات به صورت یکسان میان کابران توزیع می‌شود و رمزنگاری‌های متعدد، امکان هک کردن این سیستم را به حداقل رسانده است.
اقتصاد آنلاین – هانا پاکمند؛ بلاکچین[1] یک نوع سیستم ثبت اطلاعات است که امروزه در معاملات استفاده می‌شود و با توزیع یکسان اطلاعات میان تمام اعضای شبکه، خود را از سایر سیستم‌ها متمایز کرده است. همچنین این سیستم با استفاده از توزیع داده‌ها و رمزنگاری‌های متعدد، امکان هک و دستکاری را به حداقل رسانده است.
با توجه به اینکه بلاکچین برای عموم مردم ناشناخته است خلاصه‌ای از مقاله «بررسی سازوکار بلاکچین و چگونگی کارکرد آن در بازارهای سرمایه» از حمید اسکندری را در ذیل می آوریم تا با مفاهیم بلاکچین بیشتر آشنا شویم؛
فناوری بلاکچین برای اولین بار در سال ۱۹۹۱ توسط دو پژوهشگر به نام‌های استورات هاربر و اسکات ستورنا مطرح شد و تا منتشر شدن بیت کوین به عنوان اولین کاربرد واقعی بلاکچین (سال ۲۰۰۹) مورد توجه قرار نگرفت.
بلاکچین ترکیبی از دو کلمه بلوک[2] و زنجیره[3] است و با استفاده از ترکیبی خاص، این بلوک‌ها به یکدیگر متصل می‌شوند. اطلاعاتی که در این بلوک‌ها امکان ذخیره اطلاعات هزاران معامله وجود دارد و معمولا در بلاکچین به جای اسم طرفین معامله از امضا دیجیتال واحد[4] که نوعی نام کاربری است، استفاده می‌شود. علاوه بر این، هر بلوک با کد مجزایی با عنوان هش[5] از بقیه بلوک‌ها متمایز می‌شود.
نام‌گذاری بلوک‌ها به گونه‌ای است که بلوک آغازین با عنوان صفر و بلوک بعدی با عنوان یک شناخته می‌شود و این روند به همین صورت ادامه پیدا می‌کند. شماره‌گذاری به ترتیب بلوک‌ها، اندازه بلاکچین را تعیین کرده و نقش مهمی در امنیت شبکه ایفا می‌کند.
زنجیره همان شبکه‌ای است که این بلوک‌ها در آن ذخیره شده‌اند. با اضافه شدن اطلاعات در یک بلوک، همان اطلاعات در زنجیره بلاکچین نیز ذخیره می‌شود. زمانی که ظرفیت یک بلوک به پایان می‌رسد، بلوک جدیدی به زنجیره بلاکچین اضافی می‌شود. اولین گام برای اضافه شدن بلوک جدید، انجام یک معامله جدید است. در مرحله بعدی باید معامله را اعتبار سنجی کنیم و از صحت آن اطمینان حاصل کنیم. پس از آن، معامله مجوز ثبت در شبکه را دریافت نموده و با ذخیره شدن در بلوک، یک هش به آن اختصاص می‌یابد.
فناوری بلاکچین با امکان توزیع پایگاه‌های داده بین میلیون‌ها رایانه، انحصار کنترل داده‌ها را به طور کامل از بین برده و دیگر شخص واحدی قادر به کنترل مرکزی داده‌ها نیست. استفاده از الگوریتم‌های پیچیده در این سازوکار منجر به افزایش دشواری هک کردن اطلاعات شده و لذا کشورهای مختلف اقدام به استفاده از این سیستم در بخش‌های مختلف بازار سرمایه به خصوص بورس‌های اوراق بهادار خود کرده‌اند.
برای ورود و فعالیت در این سیستم، به منظور تایید اعتبار، معمولا از اشخاص و رایانه‌های متقاضی آزمون‌هایی گرفته می‌شود. یکی از رایج‌ترین این آزمون‌ها که در بیت کوین نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، آزمون گواه اثبات کار[6] است.
نقاط ضعف و قوت بلاکچین
معاملات در بستر بلاکچین با استفاده از هزاران رایانه انجام می‌شود، لذا خطای انسانی در معاملات حذف شده و دقت معاملات بالا می‌رود. فناوری بلاکچین بر خلاف سیستم‌های سنتی، با تخصیص بررسی معاملات به بخش‌های مختلف، تا حد زیادی هزینه‌های کارمزد را کاهش داده است.
بلاکچین همچنین با عدم تمرکز نگه‌داری اطلاعات در یک پایگاه معین، دستکاری اطلاعات را بسیار دشوار کرده است. اما با این حال احتمال هک شدن این فناوری صفر نیست و به ویژه در حوزه رمزارزها قابل توجه است. سرعت ثبت معاملات در بلاکچین به گونه‌ای است که این سیستم، روز تعطیل ندارد و ثبت معاملات در زمان حدود 10دقیقه‌ای به صورت شبانه‌روزی انجام می‌شود.
در شبکه‌های بلاکچین تمام اطلاعاتی که در دسترس عموم قرار می‌گیرد، تنها کلیدهای عمومی هستند که حتی در صورت هک شدن، هکر تنها به این کلیدها دسترسی پیدا خواهد کرد که نشان دهنده هویت اشخاص نیستند. با این اوصاف، این فناوری همیشه به صورت منبع باز است و پنهان‌کاری در آن وجود ندارد.
در طرف مقابل، امنیت بالای بلاکچین موجب شده تا از این فناوری در فعالیت‌های غیرقانونی استفاده شود. بانک‌های مرکزی متعددی نیز با تدوین مقررات لازم نگرانی‌های خود را در خصوص این فناوری ابراز کرده‌اند.
انواع بلاکچین
بلاکچین از نظر نحوه‌ی دسترسی، به دو دسته بامجوز و بدون مجوز تقسیم می‌شود. در بلاکچین بدون مجوز، همه افراد با استفاده از یک رایانه و بدون محدودیت می‌توانند به پلتفرم مربوطه دسترسی پیدا کنند. در مقابل بلاکچین با مجوز، بلاکچینی است که دسترسی به آن محدود است. بلاکچین‌های خصوصی و کنسرسیوم از این دسته هستند که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
در دسته‌بندی دیگری بلاکچین به دو دسته عمومی و خصوصی طبقه‌بندی می‌شود. در بلاکچین عمومی شخص یا نهاد خاصی مدیریت پلتفرم را بر عهده ندارد و معاملات توسط عموم انجام می‌شود. در این نوع از بلاکچین، هیچ عضوی دارای امتیاز ویژه‌ای در فرآیند تصمیم‌گیری‌ها نیست و برای اعتبارسنجی معاملات نیاز به شخص مشخصی نیست. بیشتر بلاکچین‌های عمومی از نوع بدون مجوز هستند و در دسترس عموم قرار می‌گیرند.
برخلاف بلاکچین عمومی در بلاکچین خصوصی، کنترل بلاکچین تنها در اختیار یک نهاد است . اعتبارسنجی توسط همان نهاد صورت می‌گیرد. همچنین در این نوع بلاکچین، معاملات با سرعت بالاتری انجام می‌شود. یکی از متداول‌ترین بلاکچین‌های خصوصی، بلاکچین کنسرسیوم است که عملیات در آن به جای یک نهاد، توسط یک گروه قابل شناسایی انجام می‌شود.
کاربردهای بلاکچین در بازار سرمایه
با وجود اینکه فناوری بلاکچین در مراحل اولیه رشد خود به سر می‌برد، پژوهشگران زیادی به دنبال استفاده از آن هستند و ایراداتی را نیز مطرح کرده‌اند. برخی از این پژوهشگران معتقدند پیاده‌سازی این فناوری در معاملات پیچیدگی‌های فنی زیادی دارد و اجرای آن با مشکلات زیادی همراه خواهد بود. بورس اورارق بهادار استرالیا، بورس هنگ کنگ و بورس نزدک از پیشگامان در این حوزه هستند. شرکت آی بی ام نیز یکی از فعال‌ترین شرکت‌ها در توسعه فناوری بلاکچین در جهان است.
در دهه اخیر استفاده از فناوری دفتر کل توزیع شده مورد توجه قرار گرفته و با استفاده از این فناوری اطلاعات دیگر در یک نهاد مرکزی متمرکز نمی‌شود و بطور یکسان بین تمام اعضا به اشتراک گذاشته می‌شود. فناوری بلاکچین نیز معروف‌ترین نوع آن است.
یکی از کاربردهای موفق بلاکچین در بازار سرمایه مربوط به عرضه اولیه کوین بوده که یکی از روش‌های تامین مالی نوین است که در آن در ازای دریافت وجه نقد توسط ناشر، می‌توان رمز ارز، اوراق بهادار یا خدمات مبتنی بر بستر بلاکچین را به سرمایه‌گذاران پرداخت کرد.
