خواب مدیران، سهامداران در زیان / ایران خودرو هر روز نحیف‌تر می‌شود

به گزارش اقتصادآنلاین، تقریبا 60 سال از تأسیس ایران خودرو یکی از دو قطب خودروسازی ایران می‌گذرد. این شرکت در سالهای فعالیتش، روزهای سخت و آسان، و تلخ و شیرین زیادی تجربه کرده است. از سال‌های جهش درآمدهای نفتی ایران در دهه 40 گرفته تا روزهای انقلاب، جنگ تحمیلی و حالا دوره تحریم‌ها، همه از دوره‌های دشوار این غول خودروساز بودند. در تمام این مقاطع زمانی، موانع بین‌المللی، رکود اقتصادی و بی‌ثباتی اقتصاد از جمله عوامل محیطی و برون‌زایی بودند که حرکت ایران‌خودرو را به سمت پیشرفت محدودتر می‌کرد.

با این وجود ایران خودرو درحال حاضر شاید سیاه‌ترین دوره خود را تجربه می‌کند، چرا که علاوه بر عوامل برون‌زا، عوامل درون‌زا و قابل کنترل هم بدنه این خودروساز را هر روز نحیف‌تر می‌کند. عواملی مانند قیمت‌گذاری دستوری و انفعال مدیرانی که منافع شخصی را به منافع سهامداران این شرکت مرجح می‌دانند.

جاماندگی از بازار

بررسی عملکرد سهام ایران خودرو در مقایسه با دیگر هم‌گروه‌های بزرگ خود، می‌تواند تا حدودی معیار مناسبی برای نتیجه‌گیری در این مورد باشد. پس از رشد حبابی بورس در اواخر سال ۹۸ و پنج ماه ابتدایی سال ۹۹، شاخص کل در ۲۰مرداد ماه همان سال، به سقف تاریخی خود رسید. پس از آن بازار سهام شدیدترین سقوط تاریخ خود را تجربه کرد و تا سوم خرداد 1400، بیش از 48درصد از ارتفاع خود را از دست داد.

 در همین زمان «خودرو» از سقف تاریخی خود در قیمت ۷۶۶تومان، حدود ۸۰درصد سقوط کرد و به قیمت ۱۶۳تومان رسید. این در حالی بود که دیگر نمادهای مهم خودرویی  مانند «خبهمن»، «خساپا»، و «خپارس» به ترتیب ۶۷، ۷۵ و حدود80درصد افت به ثبت رساندند.

پس از این ریزش بزرگ، نمادهای خودرویی در راه بازیابی قیمت قرار گرفتند. از خرداد 1400 تا 15شهریور، «خبهن» 86 درصد، «خپارس» 44درصد و «خساپا» 43درصد رشد کرده است. در حالی که «خودرو» تنها ۳۲درصد افزایش قیمت داشته است. در تصویر زیر نمودار قیمت این چهار نماد خودرویی، از خرداد 99 تا 15 شهریور سال جاری، دیده می‌شود.

زیان پشت زیان!

شرکت ایران خودرو در سال ۹۹، بیش از ۱۵هزار و ۵۰۰میلیارد تومان زیان خالص شناسایی کرد که این مبلغ نسبت به سال ۹۸، حدود سه برابر شده است. همچنین در سال ۹۷، زیان خالص این شرکت به ۹هزار و ۶۰۰میلیارد تومان رسید. با این وجود ایران خودرو در سال‌های ۹۶ و ۹۵، به ترتیب ۸۷ و ۲۲۵میلیارد تومان سود خالص کسب کرده است. در نمودار زیر، روند سود و زیان ایران خودرو در دوره پنج ساله گذشته، نمایش داده شده است.

درآمدهای عملیاتی ایران خودرو در سال ۹۹ نسبت به سال ۹۵، و در یک دوره پنج ساله، ۱۶۰درصد افزایش یافته است. در حالی که بهای تمام شده کالاها رشدی ۲۳۰درصدی را تجربه کرده است. یکی از مهم‌ترین دلایل این اختلاف، قدیمی و ناکارآمد بودن خط تولید ایران خودرو است که بهره‌وری این شرکت را به شدت پایین آورده است.

اما مهمترین دلیل شکل‌گیری زیان‌های پی در پی ایران خودرو، قیمت‌گذاری دستوری محصولات این شرکت از سوی وزارت صمت است. این موضوع علاوه بر تحمیل زیان‌های سنگین، باعث اختلاف شدید قیمت خودروی درب کارخانه با بازار آزاد شده است. در واقع با این رویه، منافعی که باید به شرکت و سهامداران آن برسد، به صورت رانت بین خریداران خودرو توزیع می‌شود.

خواب سنگین مدیران، زیان سهامداران

رها شدگی سهام ایران خودرو و تعلل در تلاش برای آزادسازی قیمت تنها نشانه یک چیز است؛ مدیران منافع سهامداران خود (به ویژه سهامداران خرد که بیش از 36درصد سهام شرکت را در اختیار دارند) را فراموش کرده‌اند و تنها تلاششان در راستای حفظ پست و سمت خود است. همین موضوع است که باعث شده مدیران ایران خودرو تنها به سیاست‌های نادرست قیمتی دولت توجه کنند و عملا به جای کار برای سهامداران، برای سودجویان کار کنند. مدیران ایران خودرو باید توضیح دهند در شرایط فعلی، چه مأموریتی بیش از تلاش برای مذاکره با مقامات صمت در راستای آزادسازی قیمت خودرو، اولویت و اهمیت دارد؟

برای چه کسانی کار می‌کنیم؟

ضعف مدیریت در ایران خودرو به این مسائل محدود نمی‌شود. کافی است به میزان تولید و تأمین خودرو برای عرضه به بازار این شرکت نگاهی داشته باشیم و نتیجه را با سایر رقبا مقایسه کنید. در همین شرایط تحریم، سایپا به سطح مناسبی از داخلی‌سازی رسیده و واکنش‌های این شرکت به اتفاقات بازار، چابک‌تر و موثرتر شده است. گروه خودروسازی بهمن در سخت‌ترین شرایط تحریمی، نه تنها به صورت CKD خودرو وارد می‌کند، بلکه پلتفرم جدیدی را هم مبنای تولیدات جدید خود قرار می‌دهد.

مدیران ایران خودرو اما، نه واکنش مناسبی به بازار نشان می‌دهند، نه منافع سهامداران خود را تأمین می‌کنند و نه در راستای افزایش کیفیت و تنوع‌بخشی به محصولات تلاشی می‌کنند. بی‌جهت نیست که کارشناسان، سهامداران و مشتریان، همه و همه از عملکرد مدیران ایران‌خودرو ناراضی هستند. شاید وقت آن رسیده که مدیران ایران خودرو از خود بپرسند: «برای چه کسی کار می‌کنیم؟!».