بازدهی ۴۰درصدی در اولین روز معاملات؛ پیام سپید برای سازمان بورس / تاثیر محدودیت دامنه نوسان بر بازدهی عرضه های اولیه
روند عرضه اولیه سهام در بورس تهران شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با سایر بورس‌های جهان دارد. بازدهی مثبت در اکثر عرضه‌های اولیه مشترک است اما میزان آن به عوامل مختلفی بستگی دارد. یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های عرضه اولیه در بورس تهران وجود محدودیت دامنه نوسان است که فرآیند کشف قیمت را کند می‌کند.
اقتصادآنلاین – سیده زینب رزم گیر؛ عرضه‌های اولیه، به علت سبزپوشی‌های متمادی همواره برای سرمایه‌گذاران از جذابیت بالایی برخوردار بوده است. اما آیا در بورس سایر کشورها نیز عرضه‌های اولیه، روزهای پیاپی با رشد مواجه می‌شوند؟ میانگین بازدهی عرضه اولیه در سایر بورس‌ها چقدر است؟ محدودیت دامنه نوسان تاثیری بر بازدهی عرضه‌های اولیه دارد؟ در این گزارش با بررسی تجربه عرضه اولیه تازه نفس بازار، نماد «سپید»، به پاسخ سوالاتی از این دست پرداخته می‌شود و تاثیر وجود محدودیت دامنه نوسان بر عرضه‌های اولیه و در نهایت کل بازار بررسی می‌شود.
سرنوشت تکراری عرضه‌های اولیه
عرضه‌های اولیه در بورس کشورهای مختلف، علی رغم تفاوت‌هایی که دارند در برخی موارد دارای وجه اشتراک هستند. یکی از همین وجوه اشتراک، این است که عموما بازدهی آن‌ها مثبت است. یکی از دلایل مثبت بودن بازدهی عرضه‌های اولیه، قیمت‌گذاری اولیه سهام، زیر ارزش واقعی سهام است. به طور کلی این امر برای ترغیب سهامداران برای مشارکت در خرید استفاده می‌شود. اما اینکه این بازدهی چقدر باشد به عوامل مختلفی مانند شیوه قیمت‌گذاری، توسعه‌یافتگی بازار، نوع واکنش سرمایه‌گذاران، وضعیت بازار در زمان عرضه و ... بستگی دارد.
تفاوت‌های عرضه اولیه در ایران
برای بررسی تفاوت عرضه اولیه‌های ایران با سایر کشورها می‌توان به دو مورد کلی اشاره کرد. مورد اول میانگین بازدهی مثبت آن در مقایسه با سایر کشورهاست. طبق بررسی‌ها، میانگین بازدهی اولیه نمادهای عرضه شده در بورس در سال‌های ۹۷، ۹۸ و ۹۹ به ترتیب ۳۷درصد، ۹۳درصد و ۹۷درصد به دست آمده است و این بازدهی نسبت به بسیاری از کشورها رقم بالایی است.
از طرفی برخی معتقدند میزان بازدهی مثبت عرضه‌های اولیه رابطه مستقیمی با توسعه‌یافتگی بازار دارد. به طور مثال محاسبات نشان می‌دهد کمترین میانگین بازدهی متعلق به کشورهایی نظیر کانادا و اتریش بوده است. از طرف دیگر کشورهایی مانند چین، هند و مالزی که در حال توسعه هستند، بیشترین میانگین بازدهی را دارند. علتی که می‌تواند گواه بر این مدعا باشد این است که در بازارهای در حال توسعه عدم تقارن اطلاعات وجود دارد. این موضوع سبب می‌شود سرمایه‌گذاران استقبال غیرمعقولی در مواجهه با عرضه‌های اولیه داشته باشند و قیمت‌هایی بالاتر از ارزش واقعی سهام در نظر بگیرند. در حالی که در بورس‌های توسعه یافته، در عین حال که برای جذابیت عرضه اولیه، قیمت‌گذاری زیر ارزش واقعی سهام صورت می‌گیرد. از طرف دیگر در این بازارها، سرمایه‌گذاران نیز با اطلاعات کافی‌ای که در دست دارند و شفافیتی که حاکم بر بازار است، برآورد دقیق‌تری از قیمت واقعی سهام دارند و هیجانی عمل نمی‌کنند. به همین علت غالبا میانگین بازده عرضه‌های اولیه در این بازارها کمتر از ۲۰درصد است.
مورد دومی که می‌توان بیان کرد وجود دامنه نوسان در بورس تهران است. در بورس‌هایی که در حالت کلی دامنه نوسان وجود ندارد در اولین روز عرضه سهام قیمت آن کشف می‌شود. حتی در بورس‌هایی نظیر شنزن و شانگهای که دامنه نوسان ۱۰درصدی دارند، برای سه روز کاری این دامنه برداشته می‌شود تا قیمت سهام سریع‌تر به ارزش ذاتی خود نزدیک شود. اما در بورس تهران به علت وجود دامنه نوسان ۵± درصدی، روند کشف قیمت سهام طولانی شده و تا مدتی آن سهام با رشد متوالی مواجه می‌شود.
بازار کارا؛ مفید برای همه
هر اقدامی که در راستای شفافیت، کارایی و بهبود بخشیدن به روند معاملات انجام شود، حتی اگر تاثیر مستقیمی بر معاملات افراد نگذارد، برای بازار مفید خواهد بود. هر چه موانع بازار برای رسیدن به ارزش واقعی سهم‌ها کمتر باشد، بازاری شفاف‌تر و عادلانه‌تر را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان می‌آورد. محدودیت دامنه نوسان یکی از همین موانعی است که برداشته شدن آن می‌تواند قدمی برای بازاری کاراتر باشد.
دامنه نوسان؛ ترمزی برای کارایی بازار
همواره کارشناسان نقدهای زیادی به وجود دامنه نوسان در بازار سهام داشته‌اند. آن‌ها معتقدند محدودیت دامنه نوسان، نه تنها ریسک بازار را کاهش نمی‌دهد بلکه موجب طولانی شدن فرآیند نزدیک شدن قیمت سهام به ارزش واقعی آن می‌شود. این اتفاق موجب می‌شود، شفافیت که یکی از مهم‌ترین فاکتورهای بازار سهام است تحت الشعاع قرار بگیرد و بازار کارایی لازم را پیدا نکند. گفتنی است در سال جدید اخباری مبتنی بر برداشتن دامنه نوسان منتشر شد اما تاکنون قدمی جدی در این راه برداشته نشده است. همچنین محمد علی دهقان دهنوی نیز در مصاحبه‌ای تغییر در دامنه نوسان را حتمی دانست و بیان کرد که دامنه نوسان در محدوده ۵± درصدی باقی نخواهد ماند.
سپید؛ گواهی بر این مدعا
عرضه اولیه سهام شرکت سپید ماکیان روز چهارشنبه ۲۳تیرماه صورت گرفت. در همان روز این نماد معاملاتی به علت تشکیل مجمع عمومی عادی سالیانه متوقف شد. به همین علت سپید در روزهای شنبه و یکشنبه همچنان بسته بود و بازگشایی اتفاق نیفتاد تا اینکه روز یکشنبه مجمع این نماد برگزار شد. در نهایت معاملات این نماد با توجه به تعطیل شدن بورس به علت شرایط کرونایی، از روز سه‌شنبه ۲۹تیر تا ۳مرداد، از ۴مردادماه آغاز شد. در همان روز اول، به علت اینکه نمادها پس از مجمع سالیانه بدون محدودیت دامنه نوسان بازگشایی می‌شوند، ۴۰درصد رشد را از آن خود کرد. این در حالیست که عرضه‌های اولیه در بورس تهران، به علت وجود دامنه نوسان، روزهای متمادی سبزپوش می‌مانند تا به قیمتی که سهامداران آن را ارزش واقعی سهام می‌دانند، برسند. بنظر می‌رسد که این عرضه اولیه نشان داد نبود محدودیت دامنه نوسان، می‌تواند رشدی که در حالت عادی حدود دو هفته طول می‌کشد را به یک روز کاهش دهد. در نتیجه این امر، شاید حذف محدودیت دامنه نوسان برای عرضه‌های اولیه مانند برخی بازارهای شرق آسیا به مدت سه روز معاملاتی راه حل مناسبی باشد. این راه حل می‌تواند زمان به تعادل رسیدن سهم را کوتاه‌تر کند که در نتیجه این امر هم سهامداران خرد رضایت بیشتری خواهند داشت و هم سهامداران عمده نماد و خود شرکت می‌توانند از این وضعیت منتفع شوند.
