رییس‌جمهور آینده نظام مالیاتی کشور را متحول کند

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فارس، دولت آینده وارث اقتصادی است که با مشکلات فراوانی مواجه است. یکی از اصلی ترین چالش‌های اقتصاد کشور، کسری بودجه دولت که منجر به تورم دو رقمی در کشور شده است. در صورتی که دولت بتواند درآمدهای پایدار برای هزینه‌های خود ایجاد کند، تا حدود زیادی می‌تواند از وابستگی بودجه دولت به درآمدهای نفتی بکاهد. سید سجاد پادام، کارشناس مسائل اقتصادی معتقد است: در حال حاضر نظام مالیاتی ما ممیز محور است که هم فساد را افزایش می‌دهد، چون شفاف نیست و هم اینکه کسب و کارها را آزار می‌دهد.

در ادامه گفت و گوی سجاد پادام را می خوانید:

 فرض کنید شما مشاور رییس جمهور آینده هستید، به نظرتان اصلاح وضعیت کدام بخش های اقتصاد اولویت دارد؟ چرا؟ ضمنا این بخش‌ها چه مشکلاتی دارند و چه راهکارهایی برای حل مشکلات آنها پیشنهاد می‌دهید؟

پادام: اگر مشاور رییس جمهور آینده کشور باشم، در شرایطی که اقتصاد ایران در آن گیر افتاده، یکی اینکه از یک طرف گرفتار رکود است و از طرف دیگر گرفتار تورم و تحریم است که اقتصاد ایران را آزار می‌دهد. در حال حاضر باید برای رفع تحریم‌ها، خروج از رکود و بازدارندگی بیشتر را در اولویت قرار دهیم.

 بهبود فضای کسب و کار اولین اولویت دولت آینده

 شما یعنی در حال حاضر و با وضعیت فعلی، مشکل رکود را مهمترین معضل اقتصاد کشور می‌دانید؟

پادام: بله. برای حل این موضوع نیز پیشنهاد بنده این است که رییس جمهور آینده باید برای خروج از رکود، اصلاح محیط کسب و کار را در دستور کار خود قرار دهد. اصلاح محیط کسب و کار هم در جنبه‌های مختلف باید اصلاح شود. یکی از جنبه‌های این موضوع نیز راحت تر شدن دست یافتن افراد به مجوزهای محیط های کسب و کار است. فعال اقتصادی باید بداند که علاوه بر اینکه می‌تواند به مجوزها دسترسی آسانی داشته باشد، با دردسر کمتری و مشکلات کمتری مواجه خواهد شد و باید بتواند با تسهیلات راحت تری مواجه شود و ممیزهای مالیاتی کمتر او را اذیت کنند و بتواند بازار فروش مناسب تری داشته باشد. یعنی در همه بخش ها بتواند با مشکلات کمتری مواجه شود.

 لازمه تسهیل در مساله کسب و کار چه چیزی است و چگونه می‌توان شاخص‌های فضای کسب و کار را در کشور بهبود بخشید؟

پادام: لازمه آن نوعی فعال شدن دیپلماسی اقتصادی است. مجموعه این اقدامات با هم می‌تواند منجر به اصلاح محیط کسب و کار شود و به نظر می‌رسد در صورتی که بتوان این مساله را در اولویت قرار داد، می توان امیدوار و خوشبین بود که اقتصاد ایران را ابتدا از رکود خارج کند.

 دولت آینده تورم را کنترل کند

 به غیر از مساله کسب و کار، چه معضلی در کشور وجود دارد که اقتصاد را با چالش مواجه کرده است؟

پادام: بسته دوم پیشنهادی بنده به رییس جمهور آینده مربوط به بحث کنترل تورم است. برای کنترل تورم در ایران باید منشا آن را بشناسیم. به عبارت دیگر باید ببینم این تورم چه منشاء هایی دارد.  یکی از اصلی ترین منشاءهای تورم، افزایش نقدینگی از طریق بانک ها است و یکی از طریق کسری بودجه دولت است.

باید در نظام مالیاتی کشور تحول ایجاد کرد

 از بین این دو منشایی که گفتید، کدام مهم تر است؟

پادام: دولت در سالهای متمادی دچار کسری بودجه پیدا و پنهان است و باید اصلاح ساختاری در زمینه بودجه ریزی رقم بزنیم. در بحث بودجه ریزی و نظام دخل و خرجمان باید بتوانیم هزینه هایمان را به قدر درآمدهایمان تنظیم کنیم. اولا هم باید تحولی در نظام درآمدی خود ایجاد کنیم که می‌شود تحول در نظام مالیاتی کشور.

 فوری‌ترین اقدامات برای اصلاح نظام مالیاتی کشور چیست؟ چرا؟

پادام: باید نظام مالیاتی ما متحول شود. در حال حاضر نظام مالیاتی ما ممیز محور است که هم فساد را افزایش می‌دهد، چون شفاف نیست و هم اینکه کسب و کارها را آزار می دهد. باید برویم به سمت اینکه مالیات ها را سامانه محور دریافت کنیم. یعنی سامانه‌ای داشته باشیم که نظام بانکی، گمرک، ثبت اسناد حتی هواپیمایی و به عبارتی همه دستگاه ها در کشور به صورت الکترونیکی به سامانه مالیاتی در کشور متصل باشند. اتصال این دستگاه ها و سازمان ها به نظام مالیاتی می تواند بسیاری از مشکلات مالیاتی در کشور را از بین ببرد. در این سامانه هر فرد چرخش مالی داشته باشد، مشخص خواهد شد. در صورتی که میزان دارایی‌های افراد مشخص باشد، سازمان مالیاتی می تواند بر آن اساس از افراد مالیات بگیرد.

 باید مالیات را از مجموع درآمد بگیریم

چه تحولاتی باید در نظام مالیاتی کشور اتفاق بیافتد؟

پادام: در نظام مالیاتی کشور هم باید تحولاتی اتفاق بیافتد. یکی از این تحولات این است که مالیات ما در حال حاضر بیشتر مالیات از مشاغل است. مثلا می گوییم کشاورزان و هنرمندان معافند. در صورتی که نظام مالیاتی ما باید مبتنی بر مجموع درآمد باشد. یک کشاورز ممکن است میلیاردر باشد و گردش مالی روزانه ده ها میلیونی داشته باشد یا یک هنرمند که همه معاف هستند، قرارداد میلیاردی برای یک یا چند ماه داشته باشد. ممکن است هنرمند خوشنویس باشد و درآمد آنچنانی نداشته باشد. اساس سیستم مالیاتی کشور و نحوه بخشودگی ها باید به این سمت برود که بر گردش مالی و مجموع درآمد شما مالیات بگیریم. نباید اینطور باشد که کل کشاورزان، هنرمندان و کارمندان را مشمول معافیت کنیم. اگر درآمد افراد از حدی بالاتر برود باید مالیات بیشتری بدهد و اگر از حدی پایین تر بود شامل تخفیف و معافیت شود چه هنرمند باشد، چه کارگر باشد و چه هر شغلی داشته باشد.

صندوق های بازنشستگی از بودجه عمومی ارتزاق می‌کنند

 در صورتی که این تحول در نظام مالیاتی رخ دهد، مساله درآمد دولت در بودجه حل می شود. مساله هزینه‌های دولت را چگونه باید مدیریت کنیم؟

پادام: این تحو‌ها در نظام درامدی و مالیاتی ما باید اتفاق بیافتد و در مورد هزینه‌های دولت هم به همین شکل باید تحول صورت گیرد. در همین بودجه امسال حداقل حدود ۱۵۰ هزار میلیارد تومان به صندوق های بازنشستگی از بودجه عمومی پول می‌دهیم. این هزینه است. این صندوق ها قرار بود روی پای خود بایستند و به معنای واقعی کلمه صندوق باشند. این هزینه در بودجه اعمال شده است. یعنی برخلاف همه جای دنیا که دولت فقط حقوق کارمند می‌دهد و مستمری بازنشستگی توسط صندوق بازنشستگی پرداخت می‌شود، اینجا هم کارمند و هم بازنشسته از بودجه دولتی حقوق می‌گیرند. پس دولت باید در مدیریت هزینه‌های عمومی تجدید نظر کند. الان صندوق ها به دلیل مشکلات مدیریتی که داشته‌اند، گیر افتاده‌اند و ۱۵۰ هزار میلیارد تومان از بودجه عمومی را  مجبوریم به آن ها بدهیم. ولی در مقابل این پرداخت ها از آنها چه اصلاحی می خواهیم. باید بررسی کنیم که چه اتفاقی افتاده است که این صندوق ها هزینه زا شده اند و چه اتفاقی رخ داده است که نمی توانند درامد کسب کنند و هزینه‌های خود را تامین کنند. باید این مساله را آسیب شناسی کنیم. در بودجه‌های سنواتی باید ببینیم چقدر از این خرابکاری هایی که یا دولت‌ها یا مدیران صندوق ها ایجاد کرده اند را می توانیم اصلاح کنیم. ما ۱۵۰ هزار میلیارد تومان از بودجه می‌دهیم بدون اینکه اصلاحی از صندوق ها بخواهیم. این هم بخش دیگری از اصلاحاتی است که دولت آینده باید در کشور انجام دهد. باید انجام اصلاحات را به سمت مدیریت کاهش هزینه‌ها نه هزینه تراشی ببریم. باید به این بخش ها که تنها هزینه زا هستند، دولت اعلام کند، اگر قرار است هزینه کنیم به شرط اصلاح هزینه خواهد بود.

 کسری بودجه را باید از طریق مدیریت هزینه‌ها کنترل کنیم

تا اینجا ما هم به بحث درآمدها و هم به بحث هزینه در بودجه پرداختیم. در صورتی که ما بتوانیم هر یک از بخش‌ها را حل کنیم، می توانیم مساله کسری بودجه را تا حدودی حل کنیم و یا باید اصلاحاتی که دولت آینده انجام می‌دهد، فراتر از این مساله باشد؟

پادام: در صورتی که این مسائل را حل کنیم می‌توانیم بحث کسری بودجه را نیز تا حدود زیادی کنترل کنیم. یعنی بحث کسری بودجه را  از طریق افزایش منطقی درآمدها و کنترل منطقی هزینه‌ها باید به حداقل برسانیم.

 باید نفت را از بودجه جدا کنیم

 راهکار شفاف شما برای کسری بودجه چیست؟ دولت یک سری هزینه‌ها دارد که باید آنها را انجام دهد. در بحث درآمدی باید چه کاری انجام دهد؟ یا پیشنهاد شما برای جبران کسری بودجه دولت با فرض تداوم تحریم‌ها چیست؟

پادام: الان همه کشورهای دنیا برای اینکه کسری بودجه نداشته باشند، درآمد و هزینه مشخص دارند. این درآمد و هزینه معنا دارد. هزینه یعنی اینکه دولت برای گذراندن امور جاری خود – مانند زندگی – یک سری هزینه دارد که ما به ازای آن درآمد به دست می آورد. به عنوان مثال، اگر حقوق شما کفاف هزینه های روزمره را ندهد مجبور می شوید بیشتر کار کنید و درآمد خود را افزایش دهید یا استقراض کنید و یا از طلای همسرتان و ثروت خود استفاده کنید. نفت ثروت کشور است. دولت آینده باید بتوانیم نفت را از بودجه جدا کنیم. برای اینکه سال ها گرفتار این بوده ایم که به ازای هزینه های خود درآمد ایجاد نکرده ایم. زیرا نفت داشته‌ایم و درآمدهای آن را در بودجه آورده‌ایم.

 برای هزینه‌های دولت باید درآمد پایدار ایجاد کنیم

 استفاده از درآمدهای نفت چه مشکلی را برای نظام بودجه‌ریزی کشور ایجاد کرده است؟

پادام: وجود درآمدهای نفتی در بودجه باعث شده بودجه ما همراه با تلاطم های قیمت نفت، متلاطم باشد. در این وضعیت یک سال به دلیل افزایش قیمت نفت، دچار رونق شده‌ایم و یک سال به دلیل کاهش قیمت نفت، دچار رکود شده‌ایم. نوسان درآمدی که دولت با آن مواجه می‌شود، ارتباط زیادی با قیمت نفت خواهد داشت. این تلاطم در قیمت نفت، اقتصاد کشور را بی ثبات می‌کند و وجود این نوسان سبب کاهش سرمایه‌گذاری شده و سرمایه گذار نیز فراری داده می شود. در این وضعیت بیماری هلندی هم داستان خود را برای اقتصا کشور خواهد داشت. پس دولت باید بتواند برای هزینه‌های خود درآمد با ثبات ایجاد کند. پس برای اصلاح نظام بودجه ریزی، اولین گام همین ایجاد درآمد پایدار برای هزینه های دولت است. به عبارت دیگر، در کشور ابتدا هزینه های کشور را لیست می کنیم و سپس برای این هزینه ها، درامد ایجاد می کنیم. نظام بودجه ریزی باید برعکس باشد. دولت ها باید ابتدا درآمد خود را لیست کنند و امکان تحقق درامدهای خود را بسنجند. بعد ببینیم ما به ازای این درامد چقدر می‌توانیم هزینه کنیم. این اولین گام اصلاح ساختاری بودجه است.

 سیستم مالیاتی فعلی، اقتصاد کشور را دچار تلاطم می کند

 چرا دولت از راهکارهای منطقی برای جبران کسری بودجه استفاده نمی کند؟

پادام: حل کسری بودجه راهکار منطقی دارد. ما باید ببینیم چقدر فرار مالیاتی در کشور وجود دارد و با راهکار منطقی مانند مالیات بر مجموع درآمد را کنترل کنیم. به هر حال اعتقاد دارم راهکار منطقی حل مساله کسری بودجه، اصلاح نظام مالیاتی است. به عنوان مثال، در حال حاضر در قانون مالیات بر ارزش افزوده گفته‌ایم هر جایی که منطقه آزاد است، آنجا را از پرداخت مالیات حتی مالیات بر ارزش افزوده معاف کرده‌ایم. در این زمینه 30 منطقه آزاد در کشور درست کرده ایم. یعنی دور تا دور استان های کشور را منطقه آزاد کرده‌ایم. با این شیوه قانونگذاری و با این نوع معافیت های مالیاتی می‌خواهید اقتصادتان تلاطم نداشته باشد و به نفت وابسته نباشد. با این وضعیت انتظار داریم دولت بتواند در برابر تحریم ها بازدارندگی نیز داشته باشد. زمانی که دولت درآمد پایدار برای خود ایجاد نکند، نمی‌تواند کسری بودجه را حل کند. پس یک بخش اصلی در این زمینه بررسی معافیت‌های مالیاتی است که باید هدفمند شود.

نظام مالیاتی کشور را سامانه محور کنیم

 در این زمینه سایر کشورهای دنیا چگونه عمل کرده‌اند و چرا ما نمی‌توانیم مساله فرار مالیاتی در کشور را کنترل کنیم؟

پادام: اقتصادهای دنیا بر اساس مالیات اداره می‌شوند و براساس درآمدهای مالیاتی، هزینه های کشورها مشخص می‌شود. بحث دیگری که در این زمینه وجود دارد، فرارهای مالیاتی است. بحث دیگر ممیزهای مالیاتی است. به هر حال می‌دانید یک کسب و کار ممکن است ۱۰۰ میلیون مالیاتش باشد. ممیز رجوع می کند و با ده میلیون آن را حل می کند شما خود از همین جمله کوتاه کل داستان را بخوانید. فساد در سیستم مالیاتی کشور که ممیز محور است، محرز خواهد بود. این موضوع به اقتصاد کشور در مجموع ضربه می‌زند. به درآمدهای کشور ضربه می‌زند. باید نظام مالیاتی در کشور را سامانه محور کنیم و سامانه هایی که آنلاین بوده و به هم متصل باشند. همه امکانات را نیز در کشور داریم. سامانه‌های فراوانی در کشور وجود دارد که تنها باید این سامانه‌ها به یکدیگر متصل شوند. با اتصال همه این سامانه ها توسط سازمان مالیاتی می‌توان درآمدهای پایدار برای کشور ایجاد کرد و بخش عمده‌ای از کسری بودجه را حل نمود.