چه خبر از بازار شکر؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از دنیای اقتصاد، این کالا که در اسفند پارسال کیلویی ۷ هزار تومان فروخته می‌شد امسال قیمت آن در سطح شهر تهران به ۱۴ هزار تومان هم رسید. در حلقه ابتدایی زنجیره تولید شکر یعنی کشاورزان چغندر قند و نیشکر افزایش قیمتی حاصل نشده و در کارخانه هم شکر با نرخ مصوب ۶ هزار و ۷۰۰ تومان فروخته می‌شود، بنابراین می‌توان گفت قدم ابتدایی افزایش قیمت شکر را دلال‌ها برداشته‌اند.

 البته به گفته فعالان این حوزه درخواست افزایش قیمت شکر به ستاد تنظیم بازار را داده شده و این ستاد نرخ را به ۸ هزار و ۶۰۰ تومان افزایش داده است که با قیمت بازار اختلاف زیادی دارد. همین‌طور به درخواست شرکت‌ بازرگانی دولتی ایران ۲۰ هزار تن شکر در استان‌ها توزیع شده و کمبودی وجود ندارد. خروج شکر از لیست دریافت‌کنندگان ارز دولتی و در عین حال قیمت‌گذاری دولتی باعث شده قیمت این کالا در بازار دونرخی شود؛ امری که فضا را برای فعالیت دلال‌ها مهیا می‌کند. همچنین تولیدکنندگان می‌گویند اگر نرخ شکر در کارخانه به ۱۲ هزار تومان برسد هزینه‌های افزایش یافته کشاورزی را پوشش می‌دهد که قیمت و شرایط کنونی این کالا در بازار معقول به‌نظر می‌رسد. به گفته ناظران بازار، خروج شکر از گروه یک می‌تواند علاوه بر اینکه بازار دونرخی را از بین ببرد، مقدمه برداشت اولین گام آزادسازی شکر باشد.

  افزایش قیمت

«هیچ کمبودی نیست.» این اولین جمله یکی از سوپرمارکت‌دارهای خیابان کارگر شمالی است. از هفته پیش قیمت شکر خیز برداشته و مشاهدات میدانی «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد قیمت این کالا در بازار تا دوبرابر افزایش یافته است. فروشنده‌ای در مرکز شهر تهران به خبرنگار ما درباره افزایش قیمت شکر می‌گوید: «طبیعی است. نزدیک عید قیمت بالا می‌رود.» او می‌گوید شکر را ۷ هزار تومان می‌خریده و ۸ هزار و ۵۰۰ تومان می‌فروخته «اما از چند روز پیش ۱۲ هزار و ۵۰۰ تومان می‌خرم و ۱۴ هزار تومان می‌فروشم.» او درباره کمبود شکر در بازار می‌گوید: «هیچ کمبودی نیست. هرچقدر که بخواهم می‌توانم سفارش بدهم. قیمت‌ها بالا است.» فروشنده دیگری هم در فاطمی می‌گوید «شکرهای بسته‌بندی هفته پیش تمام شد و الان فقط فله می‌فروشم.» او شکر فله را کیلویی ۱۳ هزار تومان نرخ زده است:‌ «الان خیلی از شرکت‌ها شکر بسته‌بندی را با قیمت جدید پخش می‌کنند اما من فعلا فله‌ای می‌فروشم چون ارزان‌تر است مردم بیشتر می‌برند.» همین‌طور مشاهدات «دنیای‌اقتصاد» و همچنین شنیده‌ها حاکی از آن است که برخی از فروشنده‌ها فروش شکر را مشروط به خرید محصولات دیگری در کنار آن می‌کنند. برای مثال برای خرید شکر چند کالا که فروش چندانی ندارند هم باید خریداری شوند آن هم درحالی‌که با وجود عدم کمبود توزیع و عرضه به کندی انجام می‌شود.

مشاهدات ما از فروشگاه‌های زنجیره‌ای همیشه تخفیف هم نشان می‌دهد عرضه شکر بسته‌بندی کاهش پیدا کرده‌است. یکی از فروشندگان این فروشگاه‌ها به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «شرایط شکر شده مثل اوایل که کره کم بود. هر روز صبح کره که به فروشگاه‌ می‌آمد دو ساعته تمام می‌شد. از وقتی قیمت بالا رفته تا ظهر شکرمان تمام می‌شود. مخصوصا روزهای اول هفته گذشته که تازه شکر گران شده بود شکرهای بسته‌بندی که قیمت قبلی مانده‌بود در عرض یک ساعت خریداری شد.» این فروشنده درباره کمبود این کالا در بازار می‌گوید: «میزان مشخصی از کالا به هر شعبه داده می‌شود. ما تقاضای شکر بیشتری کردیم و آنها هم موافقت کردند بعید می‌دانم کمبودی وجود داشته باشد.»‌

شرایط قنادی‌ها هم خوب نیست؛ البته نه بابت کمبود بلکه قیمت‌ها. از اسفند پارسال که کرونا در کشور شایع شد قنادها یکی از صنف‌های آسیب دیده‌ بودند. با شروع قرنطینه و ممنوعیت هرگونه مهمانی و مراسم بخش قابل‌توجهی از دخل آنان خالی شد و مردم هم به سبب مسائل بهداشتی و همین‌طور سلامتی کمتر سمت شیرینی‌ فروشی‌ها می‌رفتند. البته الان شرایط بهتر است؛ شب یلدا شیرینی‌فروشی‌ها فروش خوبی داشتند به‌گونه‌ای‌که یکی از واحدهای صنفی گفت توقع آن حجم از تقاضا را نداشتند. حال که دومین عید نوروز کرونایی در پیش است این مغازه‌ها شلوغ‌تر از پیش شده‌اند. یکی از قنادی‌‌های خیابان فاطمی درباره افزایش قیمت شکر می‌گوید: «شکر کالایی است که مصرف صنعتی آن بیشتر از سنتی است. به این معنی که در صنوف مختلفی به‌عنوان مواد اولیه استفاده می‌شود و وقتی نوسان قیمت می‌کند روی کسبه تاثیر بیشتری می‌گذارد تا خانوارها. شکر اسفند پارسال ۶ هزار تومان بود و امسال شده ۱۴ هزار تومان، بیشتر از دوبرابر. من می‌توانم قیمت شیرینی را دوبرابر کنم؟ هزینه مابقی مواد اولیه و اجاره‌بها و دستمزد شاگرد به کنار.» به گفته قناد افزایش قیمت شکر که جزء لاینفک مواد اولیه این صنف است باعث شده ۴۰ درصد قیمت تمام شده شیرینی افزایش پیدا کند: «برای بعضی از شیرینی‌ها باید از شکر قهوه‌ای استفاده کنیم. این نوع شکر هم رسیده به کیلویی ۲۰ هزار تومان درحالی‌که اسفند سال گذشته ۸ هزار تومان بود.»

  کاهش تولید بدون کمبود

دلیل اصلی افزایش قیمت، خروج این کالا از گروه یک دریافت‌کنندگان ارز دولتی است. به بیانی دیگر بانک مرکزی دیگر برای واردات شکر ارز دولتی اختصاص نمی‌دهد و منبع تامین ارز آن به بازار نیمایی سپرده شده؛ بازاری که قیمت ارز در آن بالای ۱۵ هزار تومان است و به همین سبب شکر در بازار دونرخی شده است. این درحالی است که امسال میزان تولید نیشکر و چغندر قند بیشتر از ۲ میلیون تن کاهش یافته است. در سال گذشته ۷ میلیون و ۲۰۰ هزار تن چغندر قند برداشت شد درحالی‌که این رقم امسال به ۵ میلیون تن رسید. این در حالی است که به سبب افزایش هزینه‌ها و همین‌طور محدودیت‌های ارزی دولت، قیمت تمام شده شکر وارداتی هم افزایش یافته است. نیاز سالانه شکر کشور حدود ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن است که یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن آن از نیشکر و در کشت‌های بهاره و پاییزه چغندر قند از تولید داخلی تولید می‌شود. در حلقه ابتدایی زنجیره تولید شکر، یعنی کشاورزی، به‌دلیل خارج شدن نهاده‌های کشاورزی از گروه یک شاخص بهای تولید چغندر قند و نیشکر هم افزایش قابل‌توجهی یافت و کشاورزان خواهان افزایش قیمت نرخ سر زمین شدند. نرخ خرید چغندر قند سر زمین امسال کیلویی ۸۴۰ تومان بود که مورد اعتراض تولیدکنندگان قرار گرفت. آنها معتقدند که این نرخ باید به یک هزار و ۳۰۰ تومان برسد که هزینه‌های افزایش یافته نهاده‌های کشاورزی را پوشش دهد. در غیر این صورت کاشت چغندر دیگر به صرفه نخواهد بود و وابستگی به واردات در این کالای استراتژیک بیشتر می‌شود. از حدود ۵ میلیون کاشت بهاره و پاییزه سال گذشته یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن شکر خام استحصال شد که با توجه به کاهش تولید این کالا به‌نظر می‌رسد تولید شکر خام هم کاهش پیدا کرده باشد اما بازار با کمبودی روبه‌رو نیست چراکه به سبب شیوع کرونا به همان میزان تقاضا هم کاهش پیدا کرده است. خروج شکر از گروه یک به ورود به گروه دو به معنی لزوم برداشتن اولین گام‌های آزادسازی این کالا است. چراکه با دونرخی شدن شکر در بازار فضا برای فعالیت دلال‌ها مهیا می‌شود و در صورت آزادسازی به سبب فضای رقابتی، قیمت واقعی کشف و بازار متعادل می‌شود.