صادرات ریالی به افغانستان متوقف شد

شیوه صادرات ریالی از حدود دو سال پیش در فضای تجاری کشور مطرح شد و صادرکنندگان به عراق و افغانستان با توجه به شرایط خاص این دو کشور، از بانک مرکزی و دولت درخواست کردند که صادرات ریالی به این دو کشور را بپذیرد اما بانک مرکزی مخالف این رویه بود و صادرات ریالی را نوعی خروج سرمایه از کشور تلقی می‌کرد. فعالان صادراتی در این دو کشور معتقد بودند که باید از پیمان سپاری و رفع تعهد ارزی معاف شوند؛ چراکه امکان معامله با دلار برای آنها وجود ندارد و باید با ریال معامله کنند. بنابراین از این زاویه اصلا امکان رفع تعهد ارزی برای آنها وجود ندارد. اما دیدگاه بانک مرکزی با دو برخورد بین صاحب‌نظران مواجه شد؛ یکی موافقان با این دیدگاه و دیگری مخالفان با آن. اما هر دو گروه، در یک موضوع اتفاق نظر داشتند و آن اصلاحات ارزی بود. آنها بر این باور بودند که چنانچه نرخ ارز براساس عرضه و تقاضا تعیین شود، این مشکلات به خودی خود از بین می‌رود.

البته پس از آن در بسته‌های سیاستی بانک مرکزی برای بازگشت ارز حاصل از صادرات، امتیازاتی برای صادرات به عراق و افغانستان در نظر گرفته و قول‌هایی از سوی سیاست‌گذار پولی برای ایجاد تسهیلات برای صادرات به این دو کشور داده شد. از سوی دیگر فعالان صادراتی، صادرات ریالی را روشی برای مقابله و دورزدن تحریم‌ها عنوان می‌کردند، اما اکنون مطابق اعلام رایزن بازرگانی ایران در افغانستان، تا قبل از الزام صادرکنندگان به رفع تعهد ارزی پیرو بخشنامه بانک مرکزی، صادرات ریالی به افغانستان انجام می‌شد اما پس از این الزام صادرات ریالی به افغانستان متوقف شده است. از نگاه بخش خصوصی و صادرکنندگان این تصمیم گام رو به عقبی در زمینه صادرات به افغانستان به حساب می‌آید.

مطابق آمارهای تجارت خارجی کشور در سه ماهه نخست امسال، افغانستان چهارمین مقصد صادراتی ایران بوده است. در این بازه زمانی ایران ۴۹۹ میلیون دلار کالا به همسایه شرقی صادر کرده است که ارزش وزنی آن معادل یک میلیون و ۴۷۷ هزار تن بوده است. البته این رقم نسبت به سه ماهه سال ۹۸ که صادرات ایران به افغانستان رقم ۵۳۶ میلیون دلار را ثبت کرده بود با افت ۷ درصدی مواجه شده است. البته وضعیت در چهار ماهه امسال کمی متفاوت رقم خورده است. براساس گزارش ارائه شده از سوی فعالان بخش خصوصی، تنها صادرات استان خراسان‌جنوبی در چهار ماهه امسال به افغانستان برابر با ۱۵۰ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۳۷درصد رشد داشته است.

درخصوص آخرین وضعیت تجارت میان ایران و افغانستان، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و افغانستان اعلام کرده است که روند رو به رشد صادرات ایران به افغانستان از تیر ماه آغاز شده و احتمال دارد صادرات ایران به این کشور تا پایان سال ۹۹ به ۳ میلیارد دلار هم برسد. مطابق آمار اعلام شده از سوی حسین سلیمی، به دلیل حجم بالای صادرات چمدانی ایران به افغانستان رقم دقیقی از تجارت دو کشور نداریم اما براساس آمارهای گمرک، سال گذشته ۲/ ۳ میلیارد دلار کالا به افغانستان صادرشده که تفکیک ارزی و ریالی بودن این میزان صادرات مشکل است.

اما در این شرایط صادرکنندگان معتقدند حذف شیوه صادرات ریالی به افغانستان می‌تواند چشم‌انداز و اهداف تعیین شده برای صادرات به این کشور را تحت تاثیر قرار دهد و باعث شود که بازار افغانستان که یکی از بازارهای استراتژیک برای ایران است دچار خدشه شود. ضمن آنکه صادرکنندگان همچنان عنوان می‌کنند که نرخ پایه صادراتی واقعی نیست و تعهدات ارزی صادرکنندگان را متضرر می‌کند. از این رو مطالبه صادرکنندگان به عراق و افغانستان این است که معامله با ریال برای تجارت با این دو کشور به رسمیت شناخته شود و در عین حال از انجام ایفای تعهد ارزی به دلیل شرایط خاص این دو بازار معاف شوند.