چه گسل‌هایی تهران را تهدید می‌کنند؟

گسل مشاء- فشم

طول 200کیلومتر

از شمال آبعلی تا شمال تهران و جنوب مازندران 

گسل مشاء، بزرگ‌ترین ترس تهرانی‌هاست. از ویران‌باری‌اش زمان فتحعلی‌خان قاجار حدود 2 قرن می‌گذرد. در سال 1210خورشیدی با زلزله‌ای به بزرگی 1/7 دهم ریشتر، شمیرانات و دماوند را ویران کرد و 70روستا را در شرق جاجرود از بین برد؛ زلزله‌ای که به کاخ گلستان و بازار تهران هم آسیب رساند؛ با 45هزار کشته. این سکوت در سال 1309بار دیگر شکست و با 5ریشتر تهران را به لرزه انداخت؛ مانند تجربه ما در پایتخت به تاریخ اردیبهشت 99. آمادگی تهران در برابر این گسل 18درصد است. در بالادست سد لتیان با گسل «شمال تهران» تلاقی دارد و به همین دلیل لغزش و فعالیت هر یک از دو گسل مشاء یا شمال تهران، به حرکت گسل دیگر ختم می‌شود.

گسل شمال تهران

طول 108کیلومتر

از لشکرک و سوهانک تا غرب 

این گسل در جنوب دامنه رشته‌کوه البرز و در شمال شهر تهران قرار دارد. گسل شمال در مسیر خود، نیاوران، تجریش، زعفرانیه، الهیه و فرمانیه را در بر می‌گیرد. در منطقه شمال تهران نیز دارآباد، اقدسیه، پاسداران،کاشانک، قیطریه، کلاهدوز، بزرگراه صدر، دزاشیب، سعدآباد، ولنجک، نمایشگاه بین‌المللی، مقدس اردبیلی، دره‌پونک، بزرگراه نیایش تا سولقان روی گسل‌های شمال تهران، نیاوران و محمودیه قرار دارند. زمان آخرین حرکت گسل شمال تهران مشخص نیست. این گسل از نوع لرزه‌زاست و بعضی از زمین‌لرزه‌های تهران را حاصل حرکت زمین در امتداد این گسل می‌دانند.

گسل ری (شمالی و جنوبی)

طول شمالی 15کیلومتر

طول جنوبی۲۸ کیلومتر

مسیر شمالی از جاده خاوران تا چهاردانگه

مسیر جنوبی از غرب اسلامشهر، شمال مقبره شاه عبدالعظیم تا منطقه 20

گسل شمالی ری درصورت فعالیت پرتلفات‌ترین گسل کشور و شاید جهان باشد. از جاده خاوران شروع می‌شود و با گذر از دولت‌آباد و حرکت روی جاده کمربندی تهران در حد نصاب کوره‌های آجرپزی چهاردانگه پایان می‌یابد. از جنوب نیز مناطق ابن‌بابویه، میدان بروجردی، بزرگراه آزادگان، میدان معراج، صالح‌آباد، جنوب بزرگراه آیت‌الله سعیدی، مناطق جنوبی یافت‌آباد و باغ چهاربری روی گسل ری قرار دارند. متأسفانه این گسل درصورت بروز زلزله، منطقه‌ را باتلاقی کرده و زمین نشست خواهد کرد.

گسل جنوبی ری هم در راستای غرب به شرق وارد مهران‌آباد در جنوب تهران شده و با تلاقی اتوبان تهران-قم و بزرگراه بهشت زهرا و در محل تلاقی بزرگراه آوینی و بلوار امام‌خمینی وارد منطقه۲۰ تهران می‌شود. مسیر این گسل به موازات خیابان ۲۴متری شهر ری بوده که پس از تقاطع با جاده تهران- ورامین از منطقه۲۰ شهر تهران خارج می‌شود. این گسل در امتداد جاده امین‌آباد در پای ارتفاعات بی‌بی شهربانو به انتهای قطعه شرقی خود می‌رسد. گسل جنوبی ری متشکل از چند بخش منفصل است که طول جمع آنها بیش از ۱۵ کیلومتر و از سمت غربی بعد از محل تقاطع بزرگراه سعیدی با آزادگان شروع می‌شود و در جنوب مناطق ۱۹ و ۱۶ قرار می‌گیرد.

با استناد بر منابع تاریخی، در سال 856میلادی (241ق) قدرت زمین‌لرزه به قدری بود که در ری خانه‌های بسیاری ویران شد و شمار زیادی تلفات به بار آمد. آنگونه که در تاریخ ثبت شده، زمین لرزه در قم و کاشان، به‌شدت حس شده و شاید هم قدری آسیب رسانده باشد. پس‌لرزه‌ها به‌مدت یک‌ماه ادامه داشت. همچنین زلزله دیگری در ژانویه 864میلادی (ذیحجه 249) به ری خسارات زیادی وارد و خانه‌های بسیاری را ویران کرد و تلفات زیادی بر جای گذاشت. بازماندگان، شهر را ترک کرده و در دشت‌های پیرامون ساکن شدند.

گسل پارچین

 طول 75 تا 80کیلومتر

از مسگرآباد تا خاور ایوانکی

این گسل در جنوب و جنوب شرق تهران واقع شده. با توجه به پیشینه تاریخی منطقه و وقوع زلزله تاریخی سال۳۰۰ با بزرگای 7.6‌ریشتر، این گسل فعال و لرزه‌زا بوده و توان حداکثری ۷ تا 7.5ریشتر دارد. این گسل جمعیتی حدود ۳ میلیون نفر را در منطقه مورد تهدید قرار می‌دهد. بنابراین توصیه شده برای کاهش خطر و ریسک زمین‌لرزه در منطقه از ساخت‌وسازهای جدید در گستره مورد نظر اجتناب شود.

گسل کهریزک 

طول بیش از ۴۰ کیلومتر 

از شمال سطان‌آباد در غرب تا کهریزک

این گسل از طویل‌ترین گسل پیوسته در گستره جنوب شهر است، درحالی‌که از آخرین زمین‌لرزه بزرگ ۱۸۰سال گذشته. این تأخیر ۳۰ساله به این معنی است که زمین‌لرزه بعدی، احتمالا شدت و بزرگی بیشتری خواهد داشت. زلزله بعدی تهران قابلیت وقوع تا ۸ ریشتر را دارد. گسل شمال ری، گسل جنوب ری، گسل کهریزک، گسل گرمسار، گسل پیشوا، گسل پارچین یا گسل‌های فرعی زیادی در سطح شهر تهران وجود دارد.

گسل‌های فرعی

گسل شرق 

از اراضی سرخه حصار تا سیدخندان:  این گسل که توانایی قوی‌ترین زلزله را داراست از شرق به تهران وارد شده و با گذر از اراضی سرخه‌حصار و حرکت روی بزرگراه شهید بابایی تا مجیدیه و سیدخندان امتداد می‌یابد. اکثر حریم‌های انتقال نیروی شهر تهران نیز روی همین گسل‌های زلزله واقع شده است.

گسل ملاصدرا

از خیابان شریعتی تا شهرک غرب:  در این میان تک گسل ملاصدرا نیز که از خیابان شریعتی تا شهرک غرب انتقال یافته، محلات ونک، میرداماد، سعادت‌آباد و شهرک غرب را ناایمن کرده است. برج میلاد هم دقیقا در مجاورت این گسل است.

گسل نارمک

از تقاطع بزرگراه‌های همت و امام‌علی(ع) تا خیابان هنگام:   گسل نارمک در منطقه۴ قرار گرفته و در رده گسل‌های متوسط است. گسل نارمک در امتداد بزرگراه همت و شهید زین‌الدین است و از شمال محله شمیران‌نو عبور می‌کند. گسل نارمک از ده‌نارمک آغاز می‌شود و انتهای آن در خیابان استادحسن بناست.

گسل داوودیه

از غرب میدان صنعت تا میدان مادر:  از آنجا که «سگمنت» (ناحیه) اصلی این گسل در محله داوودیه قرار گرفته است، از این‌رو نام «داوودیه» روی آن گذاشته شد. میدان ونک، حقانی، ملاصدرا، چمران و ایران‌زمین در شهرک غرب نیز روی گسل داوودیه قرار دارند.

گسل لویزان

از منطقه یک تا چهار:  این گسل در مناطق یک، ۳ و ۴ شهر تهران گسترش و در سمت غربی، حد فاصل منطقه یک و منطقه ۳ امتداد یافته است.

گسل نیاوران

از غرب سعادت‌آباد به شمال اقدسیه:  سعادت‌آباد، شمیران و دزاشیب با گسل نیاوران روی فرونشست اوین و تجریش رانده شده است.

گسل انقلاب

مجموعه ورزشی انقلاب:  گسل انقلاب از گسل‌های فرعی شهر است که به‌دلیل قرارگیری روی مجموعه ورزشی انقلاب، به این نام خوانده می‌شود. این گسل در راستای جنوب‌غرب-شمال‌شرق گستردگی دارد و از شرق باغ ونک شروع و پس از عبور از مجاورت محل تلاقی بزرگراه نیایش و خیابان سئول، وارد محوطه مجموعه ورزشی انقلاب می‌شود.

گسل تنباکویی

از ارتفاعات مسگرآباد تا ارتفاعات بی‌بی شهربانو:  این گسل از ۳ سگمنت کنار هم تشکیل شده. مجموع طول سگمنت‌های آن کمتر از ۲ کیلومتر و جزو گسل‌های فرعی تهران است. گسل تنباکویی در محله رضویه(جنوب مشیریه) منطقه۱۵ قرار دارد.

گسل ونک پارک

از میرزای شیرازی تا میدان اسدآبادی:  این گسل از ۲ قطعه تشکیل شده و طول 2قطعه با هم ۴.‌۵ کیلومتر است. با گذر از پارک ساعی تا اندکی بالاتر از خیابان ملاصدرا ادامه دارد.

گسل تلویزیون

از مصلی تا حوالی خیابان شیراز شمالی:  این گسل جمعاً با تمامی قطعاتش ۳. ۳ کیلومتر طول دارد چون از محدوده ایستگاه تلویزیون شبکه ۲ در غرب خیابان وزرا می‌گذرد، اینگونه نامیده می‌شود.

گسل جنت‌آباد شمالی

از شرق میدان استاد شهریار تا محله حصارک:  طول قطعه طویل‌تر شمالی این گسل ۱. ۲۵ کیلومتر و طول قطعه دیگر آن حدود ۸۵۰ متر است.

 گسل باغ‌فیض

شمال غرب – جنوب شرق:  دارای طول بین ۲ تا ۱۰ کیلومتر است و جزو گسل‌های متوسط رده‌بندی می‌شود.

گسل پردیسان

بین بزرگراه آیت‌الله حکیم و شهید همت:  این گسل هم‌اکنون فعال‌ترین گسلی است که در تهران وجود دارد و توان لرزه‌زایی آن به‌مراتب بیشتر از گسل‌های شمال و جنوب تهران است. توان لرزه‌زایی این گسل بین ۶.‌۲ تا ۶.‌۳ است.