دخالت‌های دولت سرمایه‌گذاران انرژی را از بورس دور می‌کند
دخالت‌های دولت در بورس، مخصوصا در بورس انرژی، سرمایه‌گذاران در این عرصه را با چالش مواجه کرده است و انگیزه بسیاری از آنان را برای فعالیت در این عرصه گرفته است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، علی صادقین، مدرس و پژوهشگر بازار سرمایه و کارشناس بورس انرژی در گفت‌وگو با ما به این موضوع پرداخته و گفته که دخالت‌های دولت سیگنال‌دادن به بازار محسوب می‌شود و در روند خرید و فروش محصولات نابسامانی و هرج‌ومرج ایجاد می‌کند و در‌نهایت این فعالان مجبور خواهند شد تا محصول خود را از خارج از بورس تأمین کنند. صادقین از اصطلاحی در بازار استفاده می‌کند با عنوان «دومین، بهترین» که مبنای آن بر تعیین‌شدن آزادانه قیمت‌هاست اما توسط دولت نقض شده است. در ادامه این گفت‌وگو را می‌خوانید.
دولت در قیمت‌گذاری محصولات در بورس انرژی دخالت‌هایی را صورت می‌دهد و برای آن سقف و کف قیمت تعیین می‌کند، این رفتار دولت چقدر در روند بورس تأثیر می‌گذارد؟
این‌گونه دخالت‌ها مسبوق به سابقه است و به امروز محدود نمی‌شود. اما در این زمینه چند نکته وجود دارد؛ اولین اثر این دخالت‌ها این است که به بازار جهت می‌دهد. درست است که دخالت دولت باعث کنترل قیمت می‌شد ولی این رفتار سیگنال‌دادن به بازار محسوب می‌شود و در روند خرید و فروش محصولات نابسامانی و هرج‌ومرج ایجاد می‌کند. این کار در‌نهایت باعث عدم شفافیت قیمت می‌شود و برای نیروگاه‌ها و عرضه‌کنندگان ضرر‌و‌زیان خواهد داشت. تعیین کف‌و‌سقف قیمت به این صورت باعث می‌شود عده‌ای از سرمایه‌گذاران و فعالان عرصه انرژی که دوست دارند در این بازار کار کنند، از گردونه خارج شوند. نکته دیگر، افت حجم معاملات است که در میان‌مدت باعث بی‌رونقی بازار می‌شود. در گذشته نیز تنظیم قیمت‌ها، تعیین سقف‌و‌کف قیمت، سیاست تثبیت قیمت و... را در حوزه فراورده‌ها و نیز در حوزه برق داشتیم که دیدیم به چه اندازه در کاهش انگیزه سرمایه‌گذاران تأثیر داشت و انگیزه عرضه را در بورس انرژی کاهش داد. عدم شفافیت قیمت، کارایی بازار را خواهد گرفت و دولت باید به این نکته مهم توجه داشته باشد. البته چون تعداد خریداران و فروشندگان در بازار انرژی کم است این روند دخالت‌های دستوری دولت به چشم نمی‌آید اما مشکل این است که تأثیر خود را خواهد گذاشت.
این دخالت‌ها چقدر بازار انرژی را تحت تأثیر قرار خواهد داد؟
به‌مرور تأثیرگذاری آن نمود پیدا خواهد کرد؛ عرضه‌کنندگان انگیزه کمتری خواهند داشت و تقاضا‌کنندگان نیز به‌دنبال آن خواهند رفت که محصول خود را از بخش‌های دیگر تأمین کنند. مهم‌ترین اثر منفی این اتفاق این است که باعث خواهد شد تا حجم معاملات پایین بیاید. این رویه باعث اخلال در بورس می‌شود و اهمیتی را که بورس انرژی می‌تواند در سیاست‌گذاری قیمتی داشته باشد، مختل می‌کند. پایین‌آمدن حجم معاملات، کم‌شدن تعداد خریداران و فروشندگان و عدم شفافیت باعث می‌شود که به‌مرور انگیزه ورود به این بازار کاهش یابد.
فکر می‌کنید چرا دولت اجازه نمی‌دهد این روند به‌درستی طی شود؟
من خیلی منفعتی در این کار برای دولت نمی‌بینم، دولت به گمان خود در حال تنظیم بازار و عرضه و تقاضا است. به‌ویژه اینکه دولت این کار را به‌صورت فصلی معمولا در تابستان یا بر‌اساس انگیزه‌دادن یا گرفتن برخی امتیازات به یک فرد انجام می‌دهد تا بازار را تنظیم کند.
بههرحال این کاری است که بورس باید آن را انجام دهد. دخالت دولت استقلال بورس را به خطر نمی‌اندازد؟
قطعا همین‌طور است. شفافیت جزء فلسفه بورس است و این در شرایطی رخ می‌دهد که خرید و فروش به‌صورت آزادانه صورت بگیرد. اصولا باید روند قیمت را رفتار بازار تعیین کند. باید به این نکته نیز توجه کرد که حوزه انرژی، یک حوزه راهبردی است و همچنین محصولی است که به‌ویژه در تابستان مصرف زیادی دارد، بنابراین اولویت تنظیم آن بسیار مهم‌تر از قیمت‌گذاری آن است. متأسفانه دخالت‌های دولتی در عرضه و تقاضا مشکلاتی را ایجاد کرد؛ در اقتصاد اصطلاحی وجود دارد با این عنوان که «دومین، بهترین»، یعنی مبنا بر آزادانه تعیین‌شدن قیمت‌هاست اما دولت برای تنظیم بازار و تعادل آن در این پروسه دخالت‌هایی را انجام می‌دهد. بههرحال این رفتار با رویکرد و فلسفه بورس منافات دارد اما دولت شرایط حال‌حاضر کشور را شرایطی خاص و رفتار خود را توجیه‌شده می‌داند. من به‌عنوان کارشناسی که بازار را رصد می‌کنم، از این دست رفتارهای دولت زیاد دیده‌ام. فعالان بازار نیز با این‌گونه سیاست‌های دولتی مبنی‌بر قیمت‌گذاری سقف‌و‌کف برای محصولات هم در بورس انرژی و هم در بورس کالا آشنا هستند، شاید این رفتار باعث فرار گسترده سرمایه نشود اما لاجرم باعث کاهش انگیزه بسیاری از سرمایه‌گذاران می‌شود.
