کلید جهش تولید صنعت نفت در دست سرمایه‌های خرد/ توزیع عادلانه ثروت نفتی از مسیر بورس تسهیل می‌شود

اقتصادآنلاین-مریم علیزاده؛ باوجود آنکه ایران چهارمین کشور دارنده ذخایر تثیبت شده نفت در جهان است اما، آمار تولید این ماده در کشور با رتبه ذخایر در جهان همخوانی ندارد.

کارشناسان امر، مهم ترین دلیل ناترازی میزان ذخایر و میزان تولید نفت در کشور را کمبود منابع مالی ذکر می کنند. از سوی دیگر با توجه به تحریم های ظالمانه علیه کشورمان، نمی توان چشم امیدی به سرمایه های خارجی داشت.

اما به نظر می رسد حلقه مفقوده تامین مالی پروژه های نفت و گاز و پتروشیمی را باید در بازار سرمایه جست و جو کرد. همچنین باید در نظر داشت که از سال گذشته اقبال عمومی به این بازار دوچندان شده که با یک برنامه ریزی صحیح می توان حجم عظیم نقدینگی سرازیر شده به بورس را در جهت پیشبرد اهداف جهش تولید در مهم ترین صنعت کشور به کار بست.

اقتصاد صنعت نفت مردمی نیست

در این خصوص همایون دارابی کارشناس بازار سرمایه و از مدیران صندوق های سرمایه گذاری معتقد است: یک عقبه طولانی وجود دارد که حوزه نفت، بخش بسته ای در اقتصاد ما بوده و هست و ارتباطی میان بدنه نفت و اقتصاد مردمی وجود نداشته و به معنای واقعی کلمه صنعت نفت بسیار دولتی و بسته اداره شده است.

به همین جهت، امروزه به رغم اینکه انتظار می رود صنعت نفت بعنوان مهم ترین صنعت کشور،کاملا پویا وفعال اداره شود ومانند لوکومتیوی که بتواند اقتصاد کشور را جلو ببرد، می بینیم که خود نیازمند یاری بخش های دیگر اقتصاد شده است.

مزایای جهش تولید در صنعت نفت

از سوی دیگر شاهد اقبال مردم به بازار سرمایه هستیم و می بینیم که جامعه عمومی برای سرمایه گذاری در صنعت نفت رغبت نشان می دهد اما متاسفانه وزارت نفت، گارد را بسته و همچنان تمایل به حکمرانی بی چون و چرا در این حوزه دارد.

این در حالی است که توسعه زیرساختی در صنعت نفت، گاز وپتروشیمی، علاوه بر منافع اقتصادی کلان برای کشور، در ایجاد اشتغال و همچنین تحقق شعار جهش تولید بسیار موثر است.

تجربه پس زدن سهامداران پالایشی در پی بی میلی وزارت نفت برای جلب مشارکت مردمی

از سوی دیگر می بینیم که در زمانی با ابلاغ اصل 44 از سوی مقام معظم رهبری، سهام پالایشگاه ها در بورس عرضه و با استقبال مردم روبرو شد ولی با روی کار آمدن دولت جدید، به ناگهان شاهد تغییر رویکرد در این زمینه بودیم تا جایی که با جابجایی اعداد در صورت های مالی، سودآوری پالایشگاه ها به یکباره به زیان تبدیل شده وروزسیاه پالایشی ها در بورس رقم خورد و شور واشتیاق مردم برای سرمایه گذاری در این حوزه در مدت زمان دو سال ها از بین رفت.

پیش از این نیز با افزایش قیمت خوراک پتروشیمی ها، سهام این شرکت ها نیز با افت قیمت در بازار بورس مواجه شده بود.

بورسی شدن کامل پالایشگاه سپر دفاعی در برابر تحریم

به گفته دارابی، یکی دیگر از مزایایی که می توان برای بورسی شدن کامل شرکت های پالایشی نام برد، خصوصی شدن این شرکت ها است. این موضوع زمانی بیشتر خود را نشان می دهد که تحریم ها بر رگ حیات کشور یعنی فروش نفت پا گذاشته و اگر شرکت های نفتی ما به ویژه پالایشگاه ها کاملا خصوصی و بورسی شده بودند، دیگر تحریم ها نیزاثری بر آن ها نداشتند. اما بازهم به دلیل نگاه حاکمیتی وزارت نفت بر اداره شرکت های زیرمجموعه، مانع از بهره مندی صنعت نفت از مزایای بورس شد. از سوی دیگر باید در نظر گرفت در سال های 94 و 95 که هنوز خبری از تحریم های جدید نبود و در بورس هم سرمایه های عمومی آماده ورود به پالایشگاه ها برای اجرای پروژه های بهسازی بود، می بینیم که با نگاه یکجانبه گرایی وزارت نفت، سبب فرصت سوزی در صنعت پالایشی شد. این در حالی است که اگر در آن سال ها از بازار سرمایه کمک گرفته می شد و نسبت به بهینه سازی پالایشگاه ها اقدام شده بود اکنون شاهد تولید فرآورده های نفتی بیشتر با ارزش افزوده بالاتر می بودیم که تحریم پذیر هم نبود.

نیاز 200 میلیارد دلاری صنعت نفت به تامین مالی

این کارشناس با اشاره به نیاز مالی صنعت نفت برای اجرای پروژه ها گفت: در حال حاضر صنعت نفت برای حفط تداوم تولید نفت در کشور، نیاز به 25 میلیارد دلار تامین مالی دارد. گذشته از این، پروژه های نیمه کاره بالا دست نفت قریب به 150 میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارند و همچنین 25 میلیارد دلار نیز صنایع پایین دست نفت برای تکمیل طرح های خود محتاج منابع مالی هستند.

بازی برد-برد با تامین مالی از بورس

دارابی در ادامه با تاکید بر مزیت منحصربفرد بازار سرمایه در توزیع عادلانه ثروت گفت: درحال حاضر هم پروژه های نفتی نیازمند تامین مالی هستند و هم مردم عادی رغبت بالایی برای مشارکت دراین طرح ها از خود نشان می دهند. اما نبود یک کلام مشترک در این میان، مانع رسیدن بهینه سرمایه از جامعه به طرح های نیمه کاره نفت است.

وی متقد است، این وحدت کلام قطعنا از طریق بازار سرمایه ایجاد می شود و تنها نیازمند آن هستیم که مدیران و مسئولین وزارت نفت نیز به این باور برسند که بازار سرمایه می تواند ابزار قدرتمندی برای تامین مالی اهداف و پروژه های این صنعت باشد.

در شرایط تحریم ازدیاد برداشت در میادین مشترک نفتی چگونه محقق خواهد شد؟

یکی از مهم ترین مسائل روز صنعت نفت، میزان برداشت از میادین مشترک نفتی است. نکته قابل توجه در اجرای پروژه های ازدیاد برداشت، سرمایه گذاری های نسبتا سنگین در این زمینه است. از سویی دیگر در حال حاضر وبه دلیل اعمال تحریم ها، کشورمان از جذب سرمایه های خارجی بی بهره است. اما بازار سرمایه می تواند جایگزین مناسبی برای سرمایه های خارجی بوده با این تفاوت که در منفعت پروژه های نفتی، به جای سرمایه گذاران خارجی، عموم جامعه سرمایه گذار در بورس منتفع خواهند شد. برای مثال به جرات می توان گفت اگر دولت  اکنون اطلاعیه دهد که برای توسعه میدان نفتی یادآوران نیاز به مشارکت در تامین مالی از طریق ابزارهای بدهی و یا صندوق های سرمایه گذاری است، قطعنا درصد بالایی از عموم جامعه در این تامین مالی مشارکت می کنند.

نبود زبان مشترک عامل اصلی غریبگی نفت و بورس

این کارشناس معتقد است همه شرایط برای حضور فعال بازار سرمایه در تامین مالی پروژه های نفتی فراهم است اما فقدان یک عامل درونی به نام «زبان مشترک» این بستر را تا کنون فراهم نیاورده است. یعنی باید دو طرف ماجرا یعنی وزارت نفت و مسئولین بازار سرمایه باهم به یک ادبیات مشترک برسندچراکه هم وزارت نفت بعنوان سکاندار اصلی ترین صنعت کشور، مزیت های قابل توجهی دارد و هم در آن طرف یعنی سرمایه های خردمردم توانایی سیلاب شدن دارند.

راهکارهای بازار سرمایه در جهت تامین مالی صنعت نفت

باتوجه به کارکردهای بازار سرمایه، می توان گفت این بازار از طریق بازار سهام و بازار بدهی می تواند به تامین مالی صنعت نفت کمک کند. البته تامین مالی از طریق بازار بدهی، پیش از این نیز تاحدی توسط وزارت نفت تجربه شده بود اما متاسفانه چندان ادامه‌دار نبود. اما باید توجه داشت که تامین مالی از طریق بازار بدهی نقش مهمی در میان صنایع کشورهای پیشرفته بازی می کند. برای مثال در کشورژاپن قریب به52 درصد از تامین مالی صنایع این کشور از طریق بازار بدهی انجام می شود و نقش بانک ها تنها 26 درصد است.