بیکاران سرکارند؟
کرونا از اواخر بهمن وارد ایران شد و در نیمه دوم اسفند به اوج خود رسید، به طوری‌که ستاد ملی مبارزه با کرونا اعلام کرد برخی مشاغل و اصناف از ادامه فعالیت باید خودداری کنند تا از شیوع این بیماری کاسته شود.
زمان، مبلغ و مدت پرداخت بیمه بیکاری کرونایی هنوز معلوم نیست
مسعود بابایی، مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
در توضیح دلایل پرداخت نشدن بیمه بیکاری به افراد ثبت‌نام شده می‌گوید:سازمان برنامه و بودجه مبلغ 1286 میلیارد تومان به سازمان تامین اجتماعی برای پرداخت بیمه بیکاری تخصیص داده و این سازمان در حال بررسی تعداد و رقم مشمولان است. هرچند حداقل و حداکثر میزان دریافتی بیکاران از بیمه بیکاری هنوز مشخص نیست اما این سازمان وظیفه خود می‌داند بررسی‌های لازم را قبل از مصوبه ستاد ملی مبارزه با کرونا انجام دهد.
وی افزود: حداقل و حداکثر مبلغ بیمه بیکاری توسط ستاد ملی مبارزه با بیماری کرونا مشخص خواهد شد که در این زمینه هم تصمیم‌گیری نشده و در صورت تصویب رقم پرداخت‌ها آغاز خواهد شد. آن دسته از افرادی که از کار بیکار می‌شوند از روز شروع بیکاری 30 روز زمان دارند تا در سامانه تعریف شده وزارت کار ثبت‌نام کنند.
مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اشاره به این‌که اگر برای نیروی کاری 3درصد بیمه بیکاری پرداخت نشده باشد، مشمول بیمه بیکاری نمی‌شود، گفت: افراد بعد از مراجعه به سامانه بیمه بیکاری، بعد از وارد کردن کد ملی و کد کارگاه خود اگر مشمول قانون کار نباشند، برایشان پیامی ارسال می‌شود که مشمول بیمه بیکاری نیستند؛ یعنی حق بیمه 3درصدی بیمه بیکاری را پرداخت نکرده‌اند.
بابایی تاکید کرد: مشاغل پرخطر تا پایان اردیبهشت بیمه بیکاری دریافت می کنند و مشاغل کم خطر که به دستور رئیس جمهور باید فعالیت خود را آغاز کنند. فعلا تصمیم بر این است که تا پایان فروردین بیمه بیکاری دریافت کنند.گرچه موارد قانونی را به سازمان برنامه و بودجه اعلام کردیم اما شروع پرداخت، مبلغ پرداخت و مدت پرداخت هنوز اعلام نشده است. وی درباره پرداخت مجدد بیمه بیکاری به مشمولان گفت: دریافت مجدد بیمه بیکاری منوط به این است که ستاد ملی مقابله با کرونا تایید کند آیا با ادامه شیوع کرونا و تعطیلی کارگاه‌ها افراد مشمول دریافت مجدد هستند یا خیر؟
این مقام مسؤول با بیان این‌که مبلغ بیمه بیکاری از سوی ستاد مقابله با کرونا تعیین شود، تصریح کرد: در قانون برای بیمه بیکاری مبلغی مشخص شده است، اما اگر ستاد مقابله با کرونا برای بیمه بیکاری مبلغی را مشخص کرد، بر اساس میزان اعتبارات و...هر مبلغی را که ستاد مقابله با کرونا اعلام کند به متقاضیان اعلام خواهیم کرد.
مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اشاره به این‌که 820 هزار و 930 نفر از اسفند تاکنون برای بیمه بیکاری ثبت‌نام کردند تصریح کرد: به همه کسانی که تاکنون ثبت‌نام کردند اعلام شده مشمول دریافت بیمه بیکاری هستند یا خیر. از تعداد افراد ثبت‌نام شده حدود 688 هزار نفر مشمول شناسایی شد و بقیه تایید نشدند.
بابایی درباره وضعیت معلمان غیرانتفاعی درخصوص دریافت بیمه بیکاری گفت: اگر مدارس غیرانتفاعی شهریه را از والدین دریافت کنند و کلاس‌ها به صورت مجازی برگزار شده باشد، مشمول بیمه بیکاری نمی‌شوند و مرکز آموزشی موظف به پرداخت حقوق است. این مساله به‌صراحت در پیش‌نویس سازمان مدیریت و برنامه نیز تاکید شده است. کارفرمای اصلی موظف است حق و حقوق کارگر خود را بپردازد و آموزش مجازی از آن مستثنا نیست.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر این‌که اگر بیکاری به علت کرونا نباشد و فقط کارفرما اعلام عدم نیاز کرده باشد، باید در سامانه ثبت‌نام کنیم، گفت: افرادی که بیکاری‌شان متاثر از کرونا نبوده، اما طبق روال بیکار شده‌اند، بر اساس بند 6 شیوه‌نامه مشترک باید همان روال قبل در تقاضای بیمه بیکاری را انجام دهند و مراجعه حضوری به ادارات کار داشته باشند. تمرکز ما بر مشاغلی است که متاثر از کرونا هستند. براساس ماده 6 قانون بیمه بیکاری برای بیکاری کرونایی شرایط خاصی را درنظر گرفتیم و این مورد جزو موارد غیرمترقبه به حساب می‌آید. وی با اشاره به کارگران روزمزد و افرادی که بیمه خویش‌فرما دارند، عنوان کرد: کارگر روزمزد اگر بیمه نداشته باشد، نمی‌تواند بیمه بیکاری بگیرد. البته وزارت رفاه درصدد راه‌حل‌هایی برای این کارگران نیز هست. اگر فردی بیمه خویش‌فرما داشته باشد، نمی‌تواند از مزایای بیمه بیکاری استفاده کند.
وی با اشاره به پرداخت وام برای کارفرمایان گفت: فعالیت‌هایی در حال انجام است تا بیکاری کارگران به حداقل برسد. به کارفرمایان بین 12 تا 16 میلیون به ازای هر کارگر با سود 12 درصد پرداخت خواهد شد و بناست تا پایان خرداد وام‌ها به کارفرمایان پرداخت شود. البته شرط حفظ تعداد نیروی کار قبل از شیوع کرونا باید در کارگاه رعایت شده باشد تا بتواند از وام استفاده کند.
پای درد دل کارگران
مهدی کی‌شمس، یکی از کارگرانی که اخیرا بیکار شده در این‌باره می‌گوید: دولت برای تمامی امور بودجه دارد ولی برای پرداخت وام بیکاری ناشی از کرونا و پرداخت بیمه بیکاری به آنها هنوز بودجه‌ای اختصاص نداده، هر چند گاه و بیگاه در رسانه‌ها دولتمردان دم از این موضوع می‌زنند ولی آن چیزی که در عمل نصیب ما کارگران شده هیچ بوده است.
عقیل رئیسی، یکی از کارگران بوشهری نیز در این رابطه می‌گوید: با گذشت حدود دو ماه از شروع ثبت‌نام بیمه بیکاری افراد متضرر از شیوع کرونا، ولی هنوز به ما پولی نداده اند.
براساس آمار مسؤولان استانی در بوشهر حدود 11 هزار نفر برای دریافت بیمه بیکاری ناشی از وقوع کرونا نام‌نویسی کرده‌اند که قریب 10 هزار نفر آنها سابقه پرداخت بیمه داشته و مشمول آن می‌شوند اما در شرایطی که از نیمه اردیبهشت گذشته‌ایم، خبری از پرداخت نیست.
جابر نظری، کارگر یک کارگاه آلومینیوم‌سازی است که در این‌باره می‌گوید: کرونا 40 روزی است ما را بیکار کرده است. در حال حاضر که کارم شروع شده کارفرما می‌گوید فقط حقوق نصف یک ماه را به من پرداخت می‌کند و از طرف دیگر نمی‌دانم بیمه بیکاری به من هم تعلق می‌گیرد یا خیر.
محمد احمدپوری، یکی از کارگران دهدشتی که از اسفند ماه سال گذشته بیکار شده، می‌گوید: سه ماهی می‌شود که شرکتمان تعطیل شده و به خاطر بیماری کرونا از کار بیکار شده‌ایم و منتظر بیمه بیکاری هستیم ولی متاسفانه مسؤولان برای اعطای حقوق بیمه بیکاری کاهلی کرده و هر روز برای آن یک بند و تبصره اضافی به تصویب می‌رسانند.
مهدی همتی، یکی از کارگران اردبیلی که در رستوران مشغول به کار بود در این‌باره معتقد است: برخی مشاغل از جمله رستوران‌ها هنوز بسته‌اند و اجازه فعالیت ندارند و در این شرایط تنها امیدمان بیمه بیکاری است.
پرداخت بیمه بیکاران غیرکرونایی چقدر است؟
میزان مقرری روزانه بیمه شده بیکار معادل (55درصد) متوسط مزد یا حقوق یا کارمزد روزانه بیمه شده است. به مقرری افراد متأهل یا‌متکفل تا حداکثر (چهار) نفر از افراد تحت تکفل به ازای هر یک از آنها به میزان (10درصد) حداقل دستمزد که امسال حدوداً 183 هزار تومان است،افزوده خواهد شد.در هر حال مجموع دریافتی مقرری‌بگیر نباید از حداقل دستمزد، کمتر و از (80درصد) متوسط مزد یا حقوق وی بیشتر باشد. کسانی که در سال گذشته بیمه بیکاری می‌گرفتند و غیرکرونایی هستند به همان منوال قبل بیمه بیکاری دریافت می‌کنند.
چه کسانی مشمول دریافت بیمه بیکاری نمی‌شوند؟
رانندگان مسافرکش شخصی بیمه بیکاری ندارند. اگر تاکسی متعلق به فرد دیگری باشد شامل مواد 2 و 3 قانون کار است که باید برای بیمه بیکاری اقدام کند، اما اگر تاکسی متعلق به خود فرد باشد و حتی اگر بیمه رانندگان تاکسی هم داشته باشد، بازهم نمی‌توان کاری برای این افراد کرد و مشمول نیستند. افراد خویش‌فرما، اتباع خارجی و افراد دارای مشاغل آزاد مشمول بیمه بیکاری
نیستند. همچنین اگر کارفرما حق بیمه دی ماه کارگر را واریز نکرده باشد کارگر نمی‌تواند از بیمه بیکاری استفاده کند. در یک ماه گذشته حدود 20 هزار کارفرما با تاخیر این حق بیمه را پرداخت کردند که در اصلاحیه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی آمده و توانستند ثبت‌نام کنند.
اگر یک ماه پس از بیکاری مراجعه نشود تکلیف چیست؟
در این صورت کارگر سه ماه می‌تواند در مراجع حل اختلاف پیگیری کند. طبق قانون حداکثر یک ماه پس از بیکارشدن کارگر باید برای دریافت بیمه بیکاری مراجعه کند. براساس اعلام وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی وضعیت مهدهای‌کودک و سایر مراکز در گفت‌وگو با بهزیستی مشخص خواهد شد و در مورد بازنشستگان نیز تصمیم‌گیری خواهد کرد. صندوق تامین اجتماعی تدابیری خواهد داشت.
کارگران معترض به کجا مراجعه کنند؟
دکتر محمدحسین حسین‌زاده بحرینی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در این باره گفت: بیمه بیکاری حق هر کارگری است که تحت شرایط خاصی موقتاً بیکار می‌شود که به‌محض بیکار شدن در صورت داشتن شرایط دریافت، تحت پوشش بیمه بیکاری قرار می‌گیرد لذا هم‌اکنون نیازی نیست مجلس کار جدیدی انجام دهد زیرا قانون در این خصوص روشن بوده و تکلیف افراد بیمه‌شده و تأمین اجتماعی را بیان کرده است.
وی با اشاره به این که کارفرمایان باید به‌محض بیکارشدن افراد تحت پوشش خود، موضوع را به تأمین اجتماعی گزارش دهند، افزود: درصورتی‌که گزارش بیکاری افراد به تأمین اجتماعی داده شده و تأمین اجتماعی در پرداخت حقوق بیکاری افراد اهمال کرده است، افراد باید این کم‌کاری را به دستگاه‌های نظارتی و نمایندگان خود در مجلس گزارش دهند تا این موضوع پیگیری شود.
تخلفات بزرگ در بنگاه های کوچک
فتح‌ا... بیات، رئیس اتحادیه کارگران قراردادی و پیمانی با انتقاد از کارفرمایانی که نیروهای کار خود را به دلیل کرونا نگه می‌دارند اما از آنها نامه ترک کار می‌گیرند و حق بیمه رد نمی‌کنند، گفت: سازمان تامین اجتماعی از طریق بازرسان خود می‌تواند این کارگاه‌ها را شناسایی و در صورت لزوم به هیات‌های تشخیص و حل اختلاف معرفی کند.
وی درباره عدم ارسال لیست حق بیمه کارگران به تامین اجتماعی از فروردین ماه امسال اظهار کرد: متاسفانه برخی کارفرمایان کارگاه‌های کوچک به دلیل شیوع بیماری کرونا و با این توجیه که فروردین ماه ۱۴ روز تعطیل بوده، کارگران را وادار به ترک کار و لیست ترک کار را به نشانه این که هیچ فعالیتی نبوده به اداره کار ارسال می کنند اما در واقع نیروی کار در محل کار خود حضور دارد و طبق توافقی که کارگر و کارفرما با یکدیگر کرده‌اند کارگر به جای اخراج سر کار خود باقی می ماند و در مقابل حق بیمه این مدت برای او رد نمی‌شود.
این مقام مسؤول کارگری درباره شکایت کارگران این کارگاه‌ها نیز گفت: این کارگران وقتی کارفرما حق و حقوشان را می‌دهد و سرکار حاضر هستند دیگر میلی به شکایت پیدا نمی‌کنند، در اینجا شعبات بیمه‌گذار و تامین اجتماعی باید بازرسی خود را ولو به شکل تصادفی انجام بدهند و برخی کارفرمایانی که در این موقعیت سوء استفاده کرده‌اند را شناسایی کنند.
وی تصریح کرد: به طور کلی این مساله در دو بخش دیده می شود؛ یکسری کارگرانی که توافقی سرکار هستند و برایشان مشکلی پیش نمی‌آید، ولی چون ترک کار زده‌اند باید از امکانات بیمه بیکاری استفاده کنند و یک بخش که کلا تعدیل نیرو شده‌اند و به آنها اعلام شده چند ماه از بیمه بیکاری استفاده کنند تا وضعیت کارگاه مشخص شود که در صورت نیاز به کار برمی‌گردند یا برای گرفتن بیمه بیکاری
اقدام می‌کنند. به موجب ماده ۳۹ قانون تامین اجتماعی کارفرما مکلف است حق بیمه مربوط به هر ماه را حداکثر تا آخرین روز ماه بعد به سازمان بپردازد.
همچنین برابر ماده ۲۵ قانون کار نیز هرگاه قرارداد کار برای مدت موقت یا برای انجام کار معین منعقد شده باشد هیچ یک از طرفین به تنهایی حق فسخ آن را ندارند و رسیدگی به اختلافات ناشی از نوع این قراردادها در صلاحیت هیات‌های تشخیص و حل اختلاف است.
سنگینی سوء مدیریت مسؤولان بر دوش کارگران
محمد جعفری، کارشناس تامین اجتماعی درخصوص عدم وفای به عهد سازمان تامین اجتماعی در پرداخت حق بیمه بیکاری کارگران بیمه شده و تشدید فشار اقتصادی به بیش از۸۰۰ هزار بیکار شده مشمول می‌گوید: انداختن تمام مشکلات و تقصیرهای سوءمدیریت وزیر کار و حتی مجموعه دولت به گردن سازمان تامین اجتماعی که از دولت حدود ۳۰۰ هزار میلیارد تومان طلب دارد، اوج بی‌انصافی است؛ کما این‌که براساس اطلاعات موجود مشخص نیست هنوز وجهی که به عنوان پرداخت حق بیمه بیکاری مشمولان بیمه بیکاری ناشی از کرونا تصویب شده به حساب این سازمان واریز شده است یا خیر؟!
جعفری افزود: اقدامات برخی مسؤولان ارشد دولت نظیر محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه که به شیوه‌های مختلف و برخلاف نص صریح قانون، پرداخت مطالبات سازمان از سوی دولت را مشروط به پذیرش پرداخت هزینه‌های همسان‌سازی بازنشستگان توسط سازمان تامین اجتماعی کرده است، غیرقانونی است.
