دیپلماسی سلامت علیه تحریم

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی تاکنون 62میلیارد دلار برای مقابله با ویروس کرونا درنظر گرفته‌اند اما اصلی‌ترین پرسش این است که سهم ایران از این میزان اعتبار جهانی چیست؟ ایران از جمله 3کشوری است که تحت‌تأثیر شیوع بیماری کووید 19(کرونا) به‌شدت سلامت شهروندان و اقتصادش به خطر افتاده است. در روزهای اخیر کرونا عملا همه استان‌های ایران را درنوردیده ولی معلوم نیست که آیا اصلاً مقامات ایرانی با نهادهای بین‌المللی برای دریافت تسهیلات با نرخ بهره صفر مذاکراتی داشته‌اند یا خیر؟  پس از مشاهده نخستین نشانه‌های ویروس کرونا در شهر قم و قرنطینه نشدن این استان، حالا دیگر همه استان‌های ایران گرفتار کرونا شده‌اند و نه‌فقط سلامت که اقتصاد ایران در وضعیت بحرانی قرار گرفته است. افزایش فشار تحریم‌های آمریکا پس از خروج این کشور از توافق برجام، بازگشت ایران به لیست‌سیاه مالی دنیا و بسته شدن مرزهای تجارت خارجی ایران با کشورهای طرف تجاری پیام‌آور کند شدن نرخ رشد اقتصادی ایران بود که بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران در 9‌ماه امسال رشد منفی 7.6درصدی را تجربه کرده است. شیوع ویروس کرونا و فراگیر شدن آن البته ضربه سنگینی را به بسیاری از کسب‌وکارها زده و خطر منفی شدن نرخ رشد اقتصادی را بیشتر کرده و نرخ بیکاری هم در آینده افزایش خواهد داد. با اختلال در عرضه و تقاضای اقتصاد، بیم آن می‌رود که نرخ تورم رو به کاهش، در ماه‌های آینده روندی افزایشی را تجربه کند. در این میان شکست اجلاس مشترک اوپک و غیراوپک در پی مخالفت روسیه با پیشنهاد کشورهای صادرکننده نفت دنیا از جمله ایران برای کاهش سطح تولید نفت در جهان، باعث شد تا شوک جدی به اقتصاد کشورهای وابسته به درآمدهای نفتی وارد شود  و قیمت طلای سیاه در نخستین واکنش تا 9درصد و به 41دلار در هر بشکه افت کند. هرچند ایران به میزان زیادی صادرات نفت‌اش به‌واسطه تحریم‌ها به حداقل ممکن رسیده، اما افت جهانی نفت، باعث کاهش ارزش ارزی کالاهای صادراتی ایران در نتیجه افت تقاضای جهانی و کاهش قیمت نفت خواهد شد و اقتصاد ایران را با چالش تنگنای شدید ارزی مواجه می‌سازد.

واکنش ظریف

در شرایطی که ریچارد برنان، رئیس هیات اعزامی سازمان جهانی بهداشت به ایران، دیروز اعلام کرد  با چند کشور برای رفع محدودیت‌های اقلام پزشکی به ایران درحال رایزنی هستیم؛ محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران هم در یک پیام توییتری اقدام آمریکا در تحریم ایران را تروریسم پزشکی خواند و نوشت: در حالی که شهروندان ما در حال جان‌باختن بر اثر کرونا هستند، ترامپ شریرانه در حال تشدید تحریم‌های غیرقانونی آمریکا با هدف از بین بردن منابع موردنیاز ایران برای مبارزه با کروناست. دنیا نباید بیش از این در برابر تروریسم اقتصادی که تروریسم پزشکی هم به آن اضافه شده، سکوت کند.البته در مقابل ریچارد برنان تاکید کرده: تحریم یک تصمیم سیاسی است و سازمان جهانی بهداشت وارد این بازی سیاسی نخواهد شد.

سهم ما از 62میلیارد دلار

صندوق بین‌المللی پول در نخستین اقدام برای جلوگیری از ضربات سهمگین ویروس کرونا بر اقتصاد جهان، بودجه‌ای ۵۰ میلیارد دلاری را برای کمک‌رسانی به کشورهایی که از ویروس کرونا آسیب‌دیده‌اند، در نظر گرفته و اخطار داده؛ شیوع بیماری باعث شده رشد سال‌جاری اقتصاد جهان کمتر از سال پیش باشد. این نهاد بین‌المللی گفته است: این ۵۰ میلیارد دلار را در دسترس کشورهای کم‌درآمد یا درآمد متوسط با نظام‌های ضعیف بهداشتی قرار می‌دهد. کاریستالینا گورگیوا، مدیر صندوق بین‌المللی پول هشدار داده پیش‌بینی ابعاد تأثیر ویروس آسان نیست زیرا هرچند رشد جهانی در سال ۲۰۲۰ به کمتر از سطح سال پیش خواهد رسید، اما معلوم نیست این افت تا کجا و چه زمان ادامه خواهد یافت.

بانک جهانی هم ۱۲ میلیارد دلار کمک برای کشورهای درحال‌توسعه که با اپیدمی کرونا دست‌وپنجه نرم‌می‌کنند اختصاص داده که این شامل اعطای وام کم‌بهره و کمک فنی است. دیوید مالپس، رئیس بانک‌جهانی اعلام کرده مسائل بسیاری همچنان درخصوص این ویروس که به‌سرعت منتشر می‌شود، نامشخص است و مقدار کمک بسیار بیشتری ممکن است مورد‌نیاز باشد.

 بسته کمکی 12میلیارد دلاری بانک جهانی شامل وام‌های با بهره پایین، کمک بلاعوض و کمک‌های فنی خواهد بود که برای بهبود پاسخگویی بخش سلامت عمومی در برابر بحران، در کنار همکاری با بخش‌خصوصی به‌منظور کاهش تأثیرات اقتصادی اختصاص می‌یابد. به گفته دیوید مالپس، اولویت بانک جهانی در توزیع کمک‌ها به‌منظورمقابله با تأثیرات ویروس کرونا، فقیرترین کشور‌ها و کشور‌هایی است که بیشتر در معرض خطر قرار دارند.  

ایران هم در صندوق‌ بین‌المللی پول و هم بانک جهانی عضویت دارد و هم اینکه از جمله کشورهایی است که بیشترین آسیب را از شیوع ویروس کرونا دیده است و به همین دلیل می‌تواند یکی از گزینه‌های جدی در استفاده از بودجه 62میلیارد دلاری این دو نهاد بین‌المللی باشد. هنوز خبری از مذاکرات احتمالی مقامات ایرانی با بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول مخابره نشده؛ شاید به این دلیل که تحریم‌ها مانع بهره‌مندی ایران از کمک صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی قلمداد می‌شود. به‌نظر می‌رسد رایزنی و مذاکرات در چارچوب دیپلماسی سلامت با طرف‌های حاضر در برجام برای گشودن گره تحریم‌ها برای مقابله با ویروس کرونا می‌تواند یکی از اولویت‌های وزارت بهداشت، وزارت خارجه و بانک مرکزی باشد.

خطر سیاست‌های انبساطی

بانک‌های مرکزی برخی کشورها از جمله فدرال رزرو و بانک مرکزی انگلیس با کاهش نرخ بهره، سیاست‌های فوق‌انبساطی برای نجات اقتصاد خود از تهدید کرونا را به اجرا گذاشته‌اند و احتمال می‌رود دامنه این سیاست‌ها در آینده بیشتر هم شود اما در ایران، هم بانک مرکزی و هم دولت به‌واسطه نرخ تورم بالا، برای اجرای سیاست‌های انبساطی پولی و مالی قدرت مانور چندانی ندارند و از این زاویه گزینه مطلوب مالی برای ایران استفاده از تسهیلات نهادهای بین‌المللی با نرخ بهره پایین از جمله بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول با نرخ بهره پایین و نزدیک به صفر خواهد بود. افزون بر این با افت احتمالی درآمدهای ارزی ایران در نتیجه تداوم کاهش قیمت جهانی نفت و تحریم‌ها، بودجه سال آینده ایران با کسری بودجه بیشتری، حتی نسبت به برآوردهای قبلی، مواجه خواهد شد. این موضوع بر شتاب نرخ تورم خواهد افزود، در نتیجه منابع صندوق توسعه ملی و حساب ذخیره ارزی هم نمی‌تواند جوابگوی نیاز ایران باشد. شکست کرونا در سایه ایثار و فداکاری جامعه پزشکی و پرستاری و کادر درمان و همراهی مردم، این روزها به یک اعتبار ویژه جهانی هم نیاز دارد که با دیپلماسی سلامت شاید گشایشی ایجاد شود.

تحرکات دیپلماتیک برای مقابله با کرونا

در پی شیوع کرونا در ایران دستگاه دیپلماسی رایزنی‌های متنوعی را برای دریافت اعتبارات و اقلام بین المللی دارویی و پزشکی آغاز کرده ، علاوه بر چین که چند محموله پزشکی و دارویی به ایران ارسال کرده، 3 کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان نیز محموله هایی را در اختیار ایران قرار داده‌اند. سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه در آخرین نشست خود که به صورت ویدئو کنفرانس برگزار شد در پاسخ به پرسشی درباره رایزنی های دیپلماتیک برای مقابله با کرونا ضمن تاکید بر این که خوشبختانه اغلب نیازها در داخل ایران موجود است، گفت: از زمان شیوع کرونا تمام امکاناتمان را بسیج کرده و درهماهنگی و تعامل با وزارت بهداشت سعی کرده‌ایم نیازهای کشور را در این زمینه فهرست  کنیم؛ فوری‌ترین نیاز، کیت‌های تخصصی تست کرونا و بعضی اقلام دارویی خاص  بود که در اختیار سفارتخانه‌ها، برای تامین، قرار گرفت. تاکنون صلیب سرخ و دولت ترکیه کمک‌های خود را ارائه و برخی کشورهای همسایه هم برای کمک اعلام آمادگی کرده اند . موسوی تاکید کرد: همچنین دولت چین چندین محموله از داروهای مورد نیاز و اقلام دیگر را ارسال کرده و تیم تحقیقاتی و پزشکی چین هم وارد کشور شده تا آخرین یافته‌هایشان را در اختیار متخصصان ایرانی بگذارند. او در پایان اعلام کرد: اقدامات دیگری نیز در تعامل با کشورهای همسایه در حال انجام است که اخبار آن را متعاقبا اعلام خواهیم کرد.

پنیر سوئیسی جوابگو نیست

درحالی‌که نه‌فقط معیشت و کسب‌وکار ایرانیان که سلامت آنها در یک خطر جدی قرار دارد و حتی این خطر می‌تواند برای کل منطقه و جهان درنتیجه شیوع ویروس کرونا تهدیدی جدی باشد، انتظار از سازمان‌های بین‌المللی این است که با درک شرایط حساس ناشی از شیوع کرونا، راهی برای ارسال کمک‌های فوری و اختصاص منابع مالی لازم پیدا کنند. در این میان اما دولت سوئیس به‌عنوان حافظ منافع آمریکا در ایران از ابراز تمایل 50شرکت این کشور برای تجارت غذا و دارو با ایران به‌فرمان دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایران خبر می‌دهند. ایجاد کانال مالی سوئیس تنها به صادرات غذا و دارو اختصاص دارد، که آمریکا در تلاش است آن را جایگزین کانال مالی اروپا، موسوم به اینستکس سازد؛ که عملا بسته است. به گزارش رویترز، ماری گابریل اینایکن فلایش، مدیر دبیرخانه امور اقتصادی وزارت خارجه سوئیس به‌عنوان نهاد ناظر بر کانال آمریکایی سوئیس گفت: ۵۰ شرکت ابراز علاقه کرده‌اند و ما فکر می‌کنیم این رقم بیشتر خواهد شد. او بدون نام بردن از این شرکت‌ها اذعان کرد: ایران به شکلی خاص از کرونا ضربه خورده و درعین‌حال که هیچ ماده‌ای برای درمان این ویروس وجود ندارد، شرایط بهداشتی نیز در این کشور با دشواری روبه‌رو است. اگر بتوانیم از این کشور حمایت و از انجام صادرات اطمینان حاصل کنیم، مشارکت و کمک خوبی ارائه داده‌ایم.