امسال «سبزه‌میدان» عید ندارد/ حتی چین هم آمارهای کرونا را دقیق اعلام نکرد
واگن‌های مترو این روزها آنقدر خلوت و خالی است که می‌شود جای نشستن‌مان را آزادانه انتخاب کنیم و می‌شود بدون حس خجالت از اینکه با اشغال دو صندلی؛ یکی برای نشستن خودمان و یکی برای کیف و وسایل‌مان، حق یک مسافر را ضایع کرده‌ایم، در هوای واگن‌های بی‌مسافر، به درستی نفس بکشیم.
اگر از همین زاویه به پیامدهای ورود ویروس کرونا نگاه کنیم، حتما خیلی خوشحالیم اما کافی است که در ایستگاه مترو «پانزده خرداد» از قطار پیاده شده و به قصد گردش و تفرج در «سبزه‌میدان»، آن هم در اولین هفته ماه اسفند که مطابق معمول هر سال، یک جورهایی، بوی عید و نوروز را با خودش می‌آورد، به سمت پله‌های خروجی «چهارراه گلوبندک» برویم. از همین اولین مشاهده، باید فهمید که تهران، امسال «عید» ندارد.لااقل به سبک سال‌های قبل و به شیوه سنتی، عید ندارد .
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، سال‌های قبل و در اولین هفته اسفندماه، این پلکان در حدی پر ازدحام بود که ماموران مترو، از همان راهروهای منتهی به خروجی گلوبندک، مردم را به سمت خروجی «خیام» و «لاله‌زار» و «امام خمینی» راهنمایی می‌کردند و می‌گفتند خروجی گلوبندک یک‌طرفه شده. حالا، خروجی گلوبندک به حدی خلوت است که می‌شود برای اولین‌بار، از این پله‌ها بالا رفت و دید که «سبزه‌میدان» هم، آسمان دارد. خلوت بودن ایستگاه اصلی منتهی به بازار بزرگ تهران، اولین پرده این نمایشنامه تلخ است. پرده‌های بعد را باید در تعداد انگشت‌شمار جمعیت در پیاده‌روی سنگفرش سبزه‌میدان و تعطیل‌شدن تیمچه و حجره‌های بازار آهنگرها و بازار کفاش‌ها و حاج‌امین‌الملک و پله شیرازی و بین‌الحرمین و پله نوروز خان، آن هم ساعت 3 بعدازظهر و کرکره‌های از صبح بسته نیمی از حجره‌ها و دخل خالی مغازه‌ها بازخوانی کرد. چهارسوق‌ها که این وقت سال، مثل چهارراه خیابان‌ها نیازمند چراغ قرمز و زرد می‌شد و صفی باید می‌رفت تا صفی بتواند بیاید، حالا آنقدر خلوت است که می‌شود در محیطش ایستاد و تاریخ تولد و بقایش را بازنویسی و ویرایش کرد. اغلب حجره‌دارها می‌گویند که از صبح، هیچ دشت نکرده‌اند و حالا دقایقی از ظهر هم گذشته و دو به دو، ایستاده‌اند و از اینکه آیا کار را تعطیل کنند یا تا عصر، پای دخل باشند حرف می‌زنند. یکی از حجره‌دارهای تیمچه برای همسایه‌هایش از شورای بازار نقل می‌کند که اگر کاسب، صبح آمد و کرکره باز کرد، باید تا عصر پای دخل باشد و نمی‌تواند نیمه ظهر، تعطیل کند. کاسب‌ها، از اینچه می‌شنوند، شاکی شده‌اند و یکی، عصبانی و فریادزنان، می‌رود و کشوی دخلش را با زور بیرون می‌کشد و می‌آورد و می‌ریزد جلوی پای همسایه‌هایش؛ جز چند برگ کاغذ و یک دسته کلید و بسته‌ای کبریت و چند عدد چسب زخم، چیز دیگری نیست. دریغ از حتی یک ته برگ دستگاه کارتخوان که نشانه فروش از صبح تا این وقت ظهر باشد. حجره‌دارهای بازار، حالا هم باید از «کرونا» بترسند و هم از این شب عید سوت و کور که این دومی، ترس بیشتری دارد آن هم با این جهش دوباره قیمت دلار در این 10 روز گذشته. از کرونا هم البته می‌ترسند. چهره بازاری‌ها، حالا شده مثل چریک‌های مکزیک و نیکاراگوئه با این ماسک‌هایی که تا بالای انحنای گونه‌های‌شان بالا کشیده‌اند. این حجم از مردان دستکش‌پوش را که آدم در این راهروهای سبزه‌میدان می‌بیند، فکر می‌کند همه عازم یک عملیات ماجراجویانه برای رمزگشایی هزاران گاوصندوق هستند و همین صورت‌های ماسک‌دار و دست‌های دستکش‌پوش کافی است که فکر کنی امسال سبزه‌میدان عید ندارد... حسین راغفر؛ اقتصاددان آسیب‌های اقتصادی شیوع ویروس کرونا در ایران را تحلیل کرده است.
طی سه دهه گذشته، هم در ایران و هم در دنیا با شیوع و اپیدمی بیماری‌های عفونی و ویروسی مواجه بودیم که این بیماری‌ها به دلیل ماهیت ناتوان‌کنندگی‌شان، هم جمعیت زیادی را مبتلا کرد و هم بر اقتصاد کشورها یا حتی اقتصاد یک منطقه تاثیر گذاشت. حالا شیوع ویروس کرونا مشکل عظیمی برای اقتصاد، سیاست، فرهنگ، امنیت، سلامت و حتی توسعه جهان و ایران ایجاد کرده و تعادل تمام بازارها را در تمام کشورها برهم زده است. در این باره چه تحلیلی دارید؟
بار اول نیست که چنین اتفاقی رخ می‌دهد و همچون دفعات قبل، شیوع این بیماری ویروسی، طیف گسترده‌ای از پیامدهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی روانشناختی به دنبال خواهد داشت که این پیامدها، حتما آسیب زننده است. نکته قابل توجه در مورد ویروس کرونا، این است که به سرعت و به سهولت تکثیر می‌شود اگرچه تمام کشورها می‌کوشند که ابعاد مساله را به دلایل مختلف اقتصادی، سیاسی، امنیتی و روانی تخفیف بدهند اما در چنین مواردی، آمار رسمی تعداد مبتلایان در هیچ کشوری قابل اتکا نیست. حتی آمار رسمی تعداد مبتلایان و متوفیان در چین هم، کاملا سیاسی است و علت، این است که اعلام اعداد واقعی، پیامدهای بسیار گسترده اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و روانشناختی دارد. این اطلاق در مورد کشور ما هم صادق است و ما هم از این قاعده مستثنا نیستیم. مصداق آن هم این است که مراودات ما با کشورهای همسایه تقریبا قطع شده و تردد انسانی به مقصد این کشورها، با قرنطینه دو یا سه هفته‌ای مواجه خواهد شد. البته این شرایط در دیگر کشورها هم اتفاق افتاد چنانکه بعد از گسترش شیوع بیماری در چین، بسیاری از کشورها، پروازهای ورودی و خروجی به چین را متوقف کردند که این اتفاق، حتما پیامدهای پرهزینه و گزافی برای تمام کشورها و بیش از همه برای کشور چین به همراه دارد. ما هم در کشورمان، علاوه بر محدود شدن مراودات بین‌المللی که حتما تاثیرات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خواهد داشت، شاهد لغو و تعطیلی تمام کنفرانس‌ها و مجامع علمی و بازرگانی هستیم که حتما آثار قابل ملاحظه‌ای در این حوزه‌ها باقی می‌گذارد. اما در کنار همه اینها، مهم‌ترین پیامد شیوع این گونه بیماری‌ها و از جمله کرونا، هراس اجتماعی است که در بسیاری موارد، حجم این هراس، بیش از واقعیت خود آن پدیده است و نتیجه بروز این هراس، محدودیت‌های گسترده‌ای است که حتی به روابط خانوادگی و خویشاوندی هم سرایت کرده و ارتباطات انسانی را مختل می‌کند و هر چه مدت شیوع این بیماری‌ها، بیشتر باشد، هنجارها هم بیشتر متاثر خواهد شد. در چنین شرایطی، بهداشت روانی مردم هم متاثر می‌شود و اگرچه مردم در صحبت با یکدیگر، بخشی از نگرانی‌ها و تنش‌های خود را تخلیه می‌کنند اما اگر چنین امکانی به دلیل گسترش شیوع بیماری، محدود یا حتی متوقف شود، استرس بیشتر می‌شود و بهداشت روانی جامعه آسیب می‌خورد، به‌همین دلیل در شرایطی که اعتماد عمومی به رسانه‌های رسمی آسیب می‌بیند، فضای مجازی مسوولیت بیشتری پیدا می‌کند و از آنجا که ارتباطات بین افراد هم در این ایام کم شده، شبکه‌های اجتماعی، فرصت‌های بیشتری برای انتشار شایعات و پخش اخبار دروغ فراهم می‌کنند علاوه بر آنکه چنین شرایطی زمینه درگیری بین سازمان‌های مختلف را هم رقم می‌زند چنانکه در کشور خودمان هم شاهد بودیم در روزهای اول شیوع بیماری، مسوولان مختلف، یکدیگر را متهم می‌کردند که شیوع بیماری دیر اعلام شده یا اینکه دستگاه‌های مسوول، وظیفه خود را در اعلام شیوع بیماری به درستی انجام نداده‌اند. علاوه بر اینها، بی‌احتیاطی‌هایی که در بعضی کشورها و از جمله کشور ما در مواجهه با چنین شرایطی اتفاق می‌افتد، نشان می‌دهد که کشورها برای مواجهه با چنین پدیده‌هایی، آمادگی فوری ندارند چنانکه هفته گذشته هم رسانه‌ها اعلام کردند که شهردار یکی از مناطق که مشکوک به آلودگی ویروس کرونا بوده، در جلسه عمومی با اعضای شورای شهر شرکت کرده است. در واقع نحوه برخورد دولت‌ها با مبتلایان
این گونه بیماری‌ها نشان می‌دهد که هر کشور چگونه و با چه جدیتی، شیوع بیماری را دنبال و با آن برخورد می‌کند. حتی رویکرد دولت‌ها در مواجهه با چنین بیماری‌هایی و حتی بررسی سهل‌انگاری‌ها و کتمان واقعیت‌ها نشان می‌دهد که نظام حاکمیتی و مدیریتی در کشورهای مختلف به‌خصوص در کشورهای در حال توسعه، چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارد. تداوم این چالش‌ها می‌تواند به بروز فاجعه ناشی از سوءتدبیر و سوءمدیریت منجر شود که نتیجه مشخص آن، ابتلای تعداد زیادی به یک بیماری ویروسی و پیامد مشخص آن هم سلب اعتماد عمومی از دستگاه‌های مجری و مسوول در کشور خواهد بود که همین شرایط هم اقتصاد کشور و دولت را در جا فلج می‌کند و مجموعه این شرایط، به توقف کامل ارتباطات و تجارت بین‌الملل می‌انجامد اما در محدوده جغرافیای خود آن کشور هم، توقف تولید به عنوان فرآیند مراودات نیروی کار و مدیریت و جامعه در یک مکان واحد به نام کارگاه یا کارخانه و درنهایت، فاجعه اقتصادی بی‌سابقه در تاریخ یک کشور مورد انتظار خواهد بود.
اپیدمی بیماری‌های عفونی و ویروسی مثل کرونا، در کشور ما تا چه حد می‌تواند به جابه‌جایی یا تغییر جایگاه اقتصادی طبقات اجتماعی منجر شود ؟ به‌طور مشخص، بروز و شیوع گسترده بیماری‌های مشابه آنچه ویروس کرونا ایجاد کرده تا چه اندازه و چگونه باعث می‌شود مثلا قشر متوسط به خط فقر سقوط کرده یا از قدرت اقتصادی‌اش کاسته شود؟
این اتفاق، بستگی به پدیده خاص مورد بررسی دارد. بیماری کرونا قطعا این ظرفیت را دارد که چنین اتفاقی را رقم بزند اما سهل‌انگاری مسوولان هم می‌تواند یک تهدید جدی برای وقوع این اتفاق باشد. نکته قابل‌توجه این است که اقشار فقیر، امکانات مناسبی هم برای پیشگیری ندارند بنابراین، از آسیب‌های چنین شرایطی، بیشتر صدمه می‌بینند چنانکه در همان ایامی که اعلام می‌شد ماسک و دستکش چندین برابر قیمت به فروش رفته، قطعا آن اقشار فقیر از تهیه چنین امکاناتی، به دلیل قدرت اقتصادی‌شان محروم می‌مانند و اگر نداشتن این اقلام مساوی به آسیب جسمی باشد، اقشار فقیر به دلیل ناتوانی از تامین این وسایل، بیشترین آسیب جسمی را هم خواهند دید. اما سوی دیگر شرایط مشابه شیوع بیماری کرونا در کشور ما، همین احتکار و انبار کردن اقلام و مایحتاج ضروری مردم است. این پدیده بسیار زشت که در واقع، سوءاستفاده از مصیبت‌های مردم است بارها و بارها در کشور ما اتفاق افتاده و حکایت از فقدان حکمرانی مناسب دارد.
ایران، در آستانه نوروز با شیوه ویروس کرونا مواجه شده است. البته چینی‌ها هم در آستانه سال نوی چینی با شیوع این ویروس مواجه شدند. در این روزها، مسوولان مکرر هشدار می‌دهند که مردم در مکان‌های عمومی همچون بازار و مراکز خرید کمتر حضور داشته باشند. کاهش مراجعات به بازارها در این ایام، تا چه حد می‌تواند به اقتصاد بازار آسیب بزند؟
شیوع ویروس و کاهش ازدحام مردم در سطح شهر، قطعا تاثیر بسیار تعیین‌کننده‌ای بر بازار و اقتصاد کشور دارد، به‌خصوص که میزان ماندگاری این ویروس هنوز مشخص نیست و ناآگاهی مردم از این بابت، تاثیرات سوء و مخرب بر حیات اقتصادی بسیاری از بنگاه‌ها در این ایام خواهد داشت، چون مردم از ترس ابتلا به بیماری وارد بازار نخواهند شد. البته حفظ جان مردم اهمیت بسیار بیشتری از حفظ و بقای بازار دارد چون بی‌توجهی به گسترش این بیماری، آثار بلندمدت‌تری برای اقتصاد و جامعه در پی دارد که تاثیرات آن، بسیار مخرب‌تر و گسترده‌تر خواهد بود و به نظر می‌رسد دلیل مهم احتیاط نظام اطلاع‌رسانی کشور در این زمینه هم متوجه همین ضرورت است.
