تزلزل در بازار سهام: آیا یک ویروس می تواند موجب رکود اقتصادی شود؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فارس، ترس ها از اینکه ویروس جدید کرونا بتواند بر اقتصاد آمریکا تاثیر بگذارد رو به افزایش است. بازار سهام آمریکا در حال سپری کردن بدترین هفته خود بعد از بحران مالی سال 2008 است: شرکت ها از جمله اپل و والمارت  نسبت به زیان فروش بالقوه خود در نتیجه شیوع ویروس کووید-19 هشدار داده اند و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها به آمریکاییان گفته است که خود را برای شیوع این بیماری در ایالات متحده آماده کنند که عواقب ناشناخته اما به طور بالقوه «نامطلوبی» به دنبال دارد.
اخیرا خیلی ها از من به عنوان یک اقتصاددان سئوالی را می پرسند که سال هاست آن را شنیده ام: آیا یک ویروس واقعا می تواند اقتصاد جهان و آمریکا را به رکود یا وضعیتی بدتر بکشاند؟ آیا ویروس کووید-19 می تواند جرقه یک فروپاشی اقتصادی را بزند؟

یک ویروس چه می تواند کند
 این نگرانی قابل درک است؛ ویروس ها چیزهای مخوفی هستند. من نیز به سهم خود از ترس های برخاسته از انتشار نوعی ویروس جدید در سراسر جهان شنیده ام که موجب مرگ میلیون ها تن می شود، کسب و کارها را از بین می برد و تقریبا تمدن را پایان می دهد تا وقتی که قهرمانان- از نوع سوپر آن یا هر نوع دیگر- در آخرین دقیقه به نجات ما برمی خیزند.
اگر چه این خط داستانی در قصه های تخیلی جواب می دهد، ولی ما برای یافتن نمونه ای واقعی از اینکه یک ویروس کنترل نشده چه می تواند کند، فقط کافی است نگاهی به تاریخ 100 سال گذشته بیندازیم.
همه گیری آنفلونزای سال های 1919-1918 که به آن آنفلونزای اسپانیایی نیز می گفتند، دست کم جان 50 میلیون نفر را در سراسر جهان گرفت که برخی برآوردها این رقم را تا 100 میلیون نیز بالا برده اند. در آمریکا تقریبا یک نفر از هر 3 نفر به این بیماری مبتلا شد و 500 هزار نفر جان باختند. حتی در میان کسانی که جان سالم به در بردند نیز موارد متعددی از ناتوانی جسمانی دراز مدت گزارش شده بود.
خوشبختانه اثرات نامطلوب اقتصادی این وضعیت عمر کوتاهی داشت. اما با جا به جایی ها و ارتباطات متقابل بیشتری که در جهان امروز شاهدیم، برخی می گویند که هر نوع همه گیری در مقیاس وسیع می تواند  بسیار شدیدتر باشد و هزینه هایی چندین تریلیون دلاری به بار آورد.
تا این تاریخ میزان مرگ و میرهای ناشی از ابتلا به ویروس کرونا بسیار اندک بوده است و به کمی بیشتر از 2700 مورد در سراسر جهان از میان بیشتر از 80 هزار مورد شناخته شده رسیده است، یعنی تنها حدود 3.4درصد کل مبتلایان. تقریبا تمام این مرگ و میرها در چین رخ داده که این ویروس اولین بار درآن مشاهده شده است. احتمالا اقدامات سریع برای قرنطینه کردن افراد آلوده به کاهش گسترش این ویروس کمک کرده است.
با این حال اگرچه نرخ مرگ و میر این ویروس نسبتا پایین است، باز هم اقتصاد می تواند از این وضعیت آسیب ببیند. این تاثیرات اقتصادی احتمالا به چهار شکل خود را نشان خواهند داد: کمبود محصولات تولیدی در چین؛ کاهش فروش کالاها به چین، کاهش هزینه های مصرف کننده به دلیل ترس ها از این ویروس؛ و افت قیمت سهام.
اجازه دهید این تاثیرات بالقوه را یک به یک مورد ارزیابی قرار دهم، اما به خاطر داشته باشید که تمام این تاثیرات ارتباط متقابلی با یکدیگر دارند و کاهش در یکی می تواند بر بقیه تاثیر بگذارد.
کاهش تولید
ایالات متحده هر ساله بیشتر از 500 میلیارد دلار کالا از چین وارد می کند که شامل انواع و اقسام کالاهاست، از گوشی های هوشمند و تلویزیون گرفته تا پوشاک و قطعات ماشین آلات. افراد بیمار در چین توانایی کار کردن ندارند که یعنی آنها نمی توانند محصولات را تولید کنند. تعطیلی بخش هایی از دیگر مناطق این کشور نیز به این کاهش تولید دامن می زند.
کاهش دسترسی به محصولات چینی می تواند برخی اجزای اقتصاد آمریکا را کند کند که در این میان صنایع رایانه ای و الکترونیکی بیشترین آسیب پذیری را دارند. برای مثال بیشتر گوشی های هوشمندی که در آمریکا به فروش می رسند در چین مونتاژ می شوند. هرچند خرده فروش های آمریکایی مقداری موجودی انبار دارند، اما در صورت ادامه همه گیری احتمالا این کمبودها خود را نشان خواهند داد.
آمریکاییان هم اکنون نیز شاهد برخی از این تاثیرات بوده اند: برای مثال کمبود ده ها دارو و دیگر محصولات پزشکی و زمان های انتظار طولانی تر برای طیفی از محصولات دیگر مثل دوچرخه و بازی های تخته و مهره ای.
هنوز خیلی زود است که بتوان گفت این وضعیت چقدر شدت پیدا خواهد کرد، اما وابستگی زنجیره های تامین آمریکا به چین یک نگرانی بزرگ به شمار می رود. این نشان می دهد که  چیزهایی نظیر ویروس کرونا در اقتصاد مدرن تا کجا می توانند به یک مشکل بزرگ تبدیل شوند.
 احتمال افت فروش
از سوی دیگر شرکت های آمریکایی هر ساله بیش از 100 میلیارد دلار از محصولات چینی را به فروش می رسانند که مهم ترین فناوری ها مثل تراشه های رایانه ای و محصولات کشاورزی همچون سویا نیز در میان آنها قرار دارد.
این بخش ها پیش از این نیز در نتیجه تعرفه های وضع شده از سوی چین در جریان جنگ تجاری آمریکا و چین در دو سال گذشته  متاثر شده بودند.  کاهش اخیر کشمکش ها – و انجام یک معامله محدود با چین- این خوش بینی را در کارخانه ها و مزارع آمریکا به وجود آورده بود که افزایش فروش آنها در چشم انداز قرار دارد.
اما در نتیجه شیوع ویروس کرونا و تاثیرات مهم آن بر اقتصاد چین، رسیدن به این چشم انداز ممکن است دشوارتر از پیش باشد. در نتیجه وضعیت پیش آمده، هم اکنون خیلی از شرکت های آمریکایی نسبت به فروش کالاهای خود به چین نگران شده اند.
مصرف کنندگان همچنان هزینه می کنند
در نهایت بیشر از هر چیزی این خرج کردن مصرف کنندگان است که اقتصاد آمریکا را به جلو می راند و حدود 70 درصد از رشد اقتصادی را به خود اختصاص می دهد. اقتصاددانان، سیاست گذاران و تجار از نزدیک  تغییر شرایط موجود را زیر نظر دارند  تا با کمک آن بهتر بتوانند درک کنند که چقدر باید نسبت به این وضعیت نگران باشند.
کاهش های مهم در هزینه ها معمولا مستقیم ترین عامل یک رکود و اغلب  سیگنالی است از کاهش درآمدها و بی کاری بیشتر. اما مصرف کنندگان در نتیجه ترس  نیز مخارج خود را کاهش می دهند؛ مثل وقتی که می بینند تجار در وال استریت به وحشت افتاده اند. برای کاسته شدن از مخارج مصرف کنندگان عملا هیچ اتفاق بدی لازم نیست بیفتد، اما کاهش هزینه کردن ناشی از ترس می تواند پیامدهایی درجهان واقعی داشته باشد و حتی  جرقه یک رکود را بزند.
ما شاهد وقوع این اتفاق در مورد ویروس سارس در سال 2003 بودیم که منجربه مرگ 700 نفر در سطح جهانی شد. اعتماد مصرف کننده نسبت به آینده کاهش پیدا کرد و در نتیجه هزینه کردن آنها نیز تنزل یافت، به خصوص در مورد کالاهای بادوامی چون وسایل خانگی، خودرو و مبلمان. خوشبختانه این افت عمر کوتاهی داشت و به هیچ رکودی منجر نشد.
هرچند مرگ و میر ویروس کرونا هم اکنون از تلفات سارس پیشی گرفته، اما هنوز بر اطمینان مصرف کننده تاثیری نگذاشته است. تازه ترین داده ها که روز 25 فوریه منتشر شد، نشان می دهد که این اطمینان در فوریه همچنان به روند افزایشی خود ادامه داده، هرچند با روندی کندتر از آنچه انتظار می رفت و البته بر اساس پیمایشی که پیش از سقوط اخیر بازار سهام صورت گرفته بود. و  اندازه گیری های هزینه های مصرف کننده مثل میزان فروش خرده فروش ها نیز اگرچه با نرخی کندتر، اما همچنان در حال رشد است.
بعلاوه شیوع این ویروس دو اثر مثبت داشته که به تقویت بنیه مصرف کنندگان منجر خواهد شد. یکی کاهش نرخ بهره است که پیشتر رخ داده بود و خبر نویدبخشی برای کسانی است که بابت خرید خانه یا خودرو بدهکاری دارند. دوم کاهش قیمت نفت است – و در نهایت بنزین- است که یعنی لازم است پول کمتری را در پمپ بنزین های هزینه کرد.
پس آنچه تاکنون به نظر می رسد، این است که مصرف کنندگان  بیشتر روی مشاغل، درآمدها و قیمت بنزین متمرکز هستند تا کووید-19.
مسیر لرزان سهام
سرانجام بیایید نگاهی به اثرات این ویروس بر بازار سهام داشته باشیم.
یکی از چیزهایی که مطلقا خوشایند تجار و سرمایه گذاران نیست عدم قطعیت است. و این دقیقا همان چیزی است که هم اکنون با آن دست به گریبانیم: هیچ کس حتی خود من نمی داند که وخامت همه گیری این ویروس چقدر بدتر خواهد شد یا چه تاثیری بر شرکت ها، مصرف کنندگان و اقتصاد خواهد داشت.
تا وقتی که ما از میزان گسترش این ویروس کاملا اطمینان نداشته باشیم و ندانیم که آیا اقدامات پیشگیرانه موفقیت آمیز خواهند بود یا نه، بازارها می توانند لرزان باقی بمانند. شاخص سهام استاندارد اند پورز500 از 21 فوریه به بعد بیشتر از 10 درصد تنزل یافته و در نتیجه به رونق بازاری که 12 سال برای آن به طول انجامیده بود پایان داده شده است.
کاهش بازار سهام به چندین طریق می تواند بر اقتصاد واقعی تاثیر بگذارد، از جمله از طریق کاهش اطمینان مصرف کننده و کاسته شدن از مقدار هزینه های آنها.
اما  درست همانطور که موجی از اخبار بد می توانند بازارها را به یک سقوط بکشانند، یک دلیل برای خوش بینی نیز می تواند موجب بازگشت سریع آنها از چنین وضعیتی شود.
تاکنون همه ما – تجار، شرکت ها، مصرف کنندگان- به دلیل عدم اطلاع از میزان وخامت مشکل در آینده، مجبور بوده ایم در نوعی عدم اطمینان زندگی کنیم.
بهترین کاری که همه ما می توانیم انجام دهیم این است که وضعیت را زیرنظر داشته باشیم و اقدامات احتیاطی را برای جلوگیری از گسترش آن انجام دهیم و آمادگی چنین وضعیتی را در صورت بروز آن داشته باشیم.
یک راه مهم زیر نظر داشتن گرایش موجود در تعداد موارد جدید ابتلا به این ویروس در سطح جهان است. کاهش این تعداد معمولا نشانه ای از این است که دوره همه گیری ویروس رو به پایان است. با این حال افزایش شدید موارد مبتلا می تواند دلیلی برای هشدار باشد، به خصوص اگر این افزایش خیلی زیاد باشد.
آن دسته از شرکت ها و صنایع آمریکایی که روابط گسترده ای را با چین و دیگر کشورهای مبتلا به آلودگی بالا دارند، ممکن است راه متزلزلی را پیش رو داشته باشند، اما این احتمال نیز وجود دارد که چالش های موجود برای هفته ها، ماه ها- اما نه سال ها- ادامه پیدا کنند. تا وقتی که مصرف کنندگان آمریکایی به خرج کردن پول خود ادامه می دهند، اقتصاد به گسترش خود ادامه خواهد داد و خطر اندکی برای رکود وجود دارد. با این حال اگر بازار سهام بیش از این متزلزل شود، تمام این گزاره ها ممکن است تغییر کنند.