افزایش تب مهاجرت از آلمان تا سلیمانیه
در یک دهه گذشته، اشتغال و تضمین آینده شغلی برای قشر تحصیلکرده جامعه یکی از موضوعاتی بوده که باعث ایجاد تب مهاجرت در جامعه شده است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، همواره آمارهای ضد و نقیضی از آمار فرار مغزها از کشور منتشر می‌شود و در آخرین اظهارنظر در این رابطه سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس جمهور گفته است: «ما جزء ۲۰ تا ۳۰ کشور دنیا در بحث مهاجرت نیستیم و کل آمار مهاجرت ما بین ۳۲ تا ۴۰هزار نفر در سال است. ما در بنیاد این آمار را کاملا رصد می‌کنیم که آنها کجاها می‌روند و وضعیت ویزاها چگونه است. بحث فرار مغزها از آن کلاه‌های گشادی بود که سر کشور گذاشته‌اند و من می‌دانم که این یک حرکت سازماندهی شده است. یک شبکه‌ای دارد این را به جامعه ما تزریق می‌کند». اما آمارهای غیررسمی در کنار افزایش آمار بیکاری در اقشار تحصیلکرده خبر می‌دهد و کارشناسان این حوزه بر این باورند که زنگ خطر برای مهاجرت به صدا درآمده و باید نسبت به این موضوع که باعث خالی شدن کشور از نیروهای کارآمد و تحصیلکرده می شود، کاری انجام داد.
در ابتدا نگاهی گذرا به وضعیت شغلی فارغ التحصیلان و افراد تحصیل کرده جامعه بیندازیم. چند روز پیش علیرضا حاتم‌زاده، معاون آموزشی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای از نرخ دو برابری بیکاری در میان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به نسبت بی‌سوادان خبر داد و گفت: یک‌میلیون و 340هزار فارغ‌التحصیل بیکار در کشور داریم که دست‌کم 70درصد مشاغل موجود در بازار کار ایران نیازی به تحصیلات دانشگاهی ندارند. مطابق آمار سال 97 حدود 40درصد کارآموزان فنی و حرفه‌ای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی هستند و مراجعه‌کنندگان به این سازمان وابسته به وزارت کار حتی در سطح دکترا هم بوده‌اند. باقر لاریجانی، معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز این موضوع را تایید می‌کند و می‌گوید: در بین منابع انسانی نخبگان و استعداد‌های درخشان، به‌عنوان آینده‌سازان کشور می‌توانند نقش چشمگیری در ارتقای شاخص‌های علمی کشور داشته باشند، یکی از محور‌هایی که در تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی مدنظر قرار گرفته و پیگیری می‌شود بحث ساماندهی نیروهای استعداد درخشان حوزه سلامت در قالب شناسایی، ارتقا و هدایت این نیرو‌ها است. کشور ایران رتبه دوم فرار مغزها در جهان را دارا است، سالانه 150 تا 180هزار متخصص تحصیلکرده از کشور مهاجرت می‌کنند و لازم است برنامه‌ریزی جدی برای استفاده از این ظرفیت‌ها در داخل کشور صورت گیرد.
مهاجرت کارگری به سلیمانیه
اما مهاجرت‌های شغلی دو بعد تحصیلکرده و افراد فاقد تحصیلات دانشگاهی دارد که در هر دو مورد تب مهاجرت در آنها برای تضمین شغل و کسب درآمد، بیشتر شده است. در حالی که بسیاری از تحصیلکرده‌ها این روزها کشورهای آلمان، استرالیا و آمریکا را به‌عنوان مقصد خود انتخاب می‌کنند، موج مهاجرت کارگران ساختمانی و جوانان بیکار غرب کشور به سلیمانیه عراق قابل تأمل است. به گفته حسین عبده، اقتصاددان و مشاور وزیر راه و شهرسازی، 1/5میلیون ایرانی در صف مهاجرت به کانادا و استرالیا قرار دارند. این عدد، در مقایسه با هر عدد و رقم دیگری، تأمل‌برانگیز است. 1/5میلیون نفر تقریبا معادل 2درصد جمعیت کل کشور و 4درصد جمعیت جوان زیر 30 سال است. یعنی از هر 100 جوان ایرانی 4 نفر در صف مهاجرت به کانادا و استرالیا ایستاده و پرونده باز مهاجرت به این دو کشور دارد. از سوی دیگر طبق گفته مسئولان استان کردستان، 70-80درصد کارگران و استادکاران ساختمان که به عراق مهاجرت می‌کنند، از استان کردستان هستند. کارگرانی که آماری از تعدادشان در دست نیست و مقامات منطقه‌ای کردستان در شمال عراق هم آمار کارگران ایرانی را ندارند. به غیر از تعداد محدودی از کارگران که اقامت کار دارند، بقیه کارگران با ویزای توریستی وارد عراق می‌شوند.
دلایل ایجاد تب مهاجرت
یک جامعه‌شناس اجتماعی در این باره می‌گوید: امروز باز هم با افزایش تب مهاجرت روبه‌رو هستیم، درست است که طی آمار ارائه شده توسط بنیاد ملی نخبگان آمار مهاجرت نسبت به سال‌های 90 تا 92 کاسته شده است اما موضوع حائز اهمیت این است که تب مهاجرت امروز نسبت به سال‌های 93 تا 94 با افزایش چشمگیری همراه بوده و اگر با همین منوال پیش برود در سال‌های آینده مهاجرت نخبگان از سال‌های 90 تا 92 هم بیشتر خواهد بود. شادان کریمی افزود: در دولت‌های نهم و دهم بود که مهاجرت افزایش یافت و در دولت یازدهم به‌دلیل افزایش امید به زندگی با کاهش تب مهاجرت به‌ویژه مهاجرت نخبگان روبه‌رو بودیم اما امروز باز هم با افزایش روند مهاجرت روبه‌رو هستیم و این موضوع را به وضوح می‌توان در جامعه احساس کرد. این درست نیست که آمار سال‌های اخیر را با آمار پرتلاطم دولت‌های قبل مقایسه کنیم و خوشحال باشیم که روند مهاجرت کاهش یافته در صورتی که در جامعه مشخص است روز به روز تب مهاجرت فراگیرتر می‌شود! علاوه بر آن آمار ارائه شده صرفا به نخبگان تعلق دارد در حالی که امروز این تب به تمام اقشار مختلف جامعه نفوذ کرده و هر کس فردای بهتر زندگی‌اش را در مهاجرت می‌بیند! به جای چنین فرافکنی‌هایی بهتر است مسئولین به فکر راه چاره‌ای برای ماندن نخبگان در کشور باشند. ما باید امروز به فکر بازگرداندن دوباره نخبگان باشیم اما به لطف سیاست‌های غلط مسئولین نخبگان داخلی هم در حال خروج از کشور و کشورهای توسعه یافته به راحتی پذیرای آنها هستند! آماری که از مهاجرت امروز نخبگان ارائه می‌شود شاید نسبت به سال‌های 90 تا 92 کاهش یافته باشد اما نسبت به سال‌های 92 تا 94 با افزایش روبه‌رو بوده و این موضوع غیرقابل انکار است. آمار تقطیع شده‌ای که توسط مسئولان ارائه می‌شود مشکلی را حل نمی‌کند و این دقیقا پاک‌کردن صورت مسأله است! چرا برخی مسئولان به جای جلوگیری از فرار مغزها، صورت مسأله را پاک می‌کنند.
