آیا تهران ایمن نیست؟
تهران از لیست شهرهای ایمن جهان خارج شده است. این خبری است که اواخر شهریور امسال منتشر شد. البته اصل خبر را روزنامه ایندیپندنت منتشر کرد و در آن ۶۰ کشور ایمن جهان را با توجه به آمار واحد اطلاعات موسسه اکونومیست معرفی کرد و تهران در آن جایی نداشت.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از سازندگی، این در حالی است که بر اساس اطلاعات این موسسه، تهران در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۷ میان ۷۰ کشور ایمن جهان قرار داشته است. اگرچه شهر تهران در این دو سال در رده‌های پایین جدول و در رتبه‌های ۵۵ و ۵۲ جا خوش کرده بود اما بالا آمدن رتبه تهران از قعر جدول در سال ۲۰۱۷ نسبت به ۲۰۱۵ امیدواری‌هایی را برای بهبود اوضاع ایمنی این شهر به همراه داشت.
اطلاعات پایتخت منتشر نمی‌شود
چرا تهران شهر امنی نیست؟ این سوالی است که به محض شنیدن خبر خروج تهران از فهرست شهرهای امن ذهن را درگیر می‌کند. برای پاسخگویی به این سوال باید شاخصه‌های ایمنی که موسسه اکونومیست بر اساس آنها شهرهای ایمن جهان را رده‌بندی می‌کند مشخص شود.
اکونومیست ۴ مشخصه برای شهرهای ایمن در نظر گرفته است. هر شاخص هم در زیر عنوان خود موارد مختلفی را شامل می‌شود؛ به طور نمونه شاخصه ایمنی ساختار به آمار زلزله، فرونشست، تصادفات، ایمنی جاده‌ها و غیره تقسیم‌بندی می‌شود. این موسسه در هر شاخص از ۰ تا ۱۰۰ به هر شهر امتیاز می‌دهد. این شاخصه‌ها عبارتند از:
ایمنی دیجیتال
ایمنی سلامت
ایمنی زیرساخت
ایمنی فردی (به معنی ایمنی روانی هر فرد و امید او به زندگی، در جامعه تعریف می‌شود).
اما در این دو سال چه اتفاقی افتاده که حتی تهران از انتهای جدول هم خط خورده است و دیگر شهر ایمنی نیست؟
زهرا نژادبهرام، عضو هیئت رئیسه شورای شهر تهران، درباره دلایل خارج شدن تهران از فهرست شهرهای ایمن جهان، می‌گوید: «شاخصه‌هایی که موسسه اکونومیست در سال‌های گذشته و هر دو سال یک بار بر اساس آنها شهرهای ایمن جهان را معرفی می‌کرد، ۴ مورد بود که هر کدام از این شاخصه‌ها دسته‌بندی مشخصی داشتند. در ابتدا شهرها بر اساس ۴۷ عنوان مورد بررسی قرار می‌گرفتند اما امسال که این موسسه دوباره فهرست شهرهای ایمن را منتشر کرده است، ۱۰ مورد دیگر هم به زیرشاخصه‌ها اضافه شده و به ۵۷ مورد رسیده‌اند بنابراین شاید شهر تهران در ایجاد شاخصه‌های تازه محدودیت اطلاعات داشته است.او اما به مسئله مهم‌تری درباره ایمن نبودن کلانشهر تهران اشاره می‌کند و بر این عقیده است که اگر این شهر از فهرست موسسه اکونومیست خارج شده به دلیل شفاف نبودن آمار و اطلاعات تهران است: «دو نکته درباره حذف تهران از فهرست شهرهای ایمن جهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ اول اینکه این شهر در زمینه شاخص نرم‌افزاری روند کاهشی را طی کرده است و نتوانسته با پیشرفت‌های دیجیتال جهانی هماهنگ باشد و مشکل دومی که سبب خروج تهران از شهرهای ایمن شده این است که اطلاعات و آمارهای پایتخت در تمام زمینه‌ها به دلیل برخی از ملاحظات منتشر نمی‌شود. در نتیجه موسسه‌ای مانند اکونومیست از داده‌های تهران در بسیاری از موارد بی‌اطلاع است و اگر حتی ما در بعضی از حوزه‌ها پیشرفتی هم داشته باشیم به دلیل همان ملاحظاتی که گفتم دیده نخواهد شد و بنابراین در بررسی‌های موسسه جایی ندارند.»نژادبهرام به فهرست منتشر شده از سوی موسسه اکونومیست اشاره می‌کند و می‌گوید: «از سال ۲۰۱۵ هر دو سال یک‌بار شهرهای جهان به لحاظ دارا بودن شاخص‌های ایمنی از سوی موسسه اکونومیست معرفی می‌شوند. شهر تهران از سال ۲۰۱۹ از نظر شاخص‌های جدید، از لیست شهرهای ایمن خارج شد. البته ممکن است در شاخص‌هایی نظیر تاب‌آوری از این نظر که تهران از زلزله، فرونشست زمین و سیلاب در وضعیت نامساعدی است، رتبه ما پایین آمده باشد.»او ادامه می‌دهد: «ما مدیریت هماهنگ و یکپارچه شهری نداریم و به لحاظ بستر قانونی چندین ظرفیت مدیریتی داریم. در سایر کشورها به عنوان نمونه پلیس شهری زیرمجموعه مدیریت شهری به حساب می‌آید اما در تهران به‌رغم هماهنگی، مسئولیت‌ها در بخش‌های متفاوت تعریف می‌شوند. در نتیجه نمی‌توان به آمار و اطلاعات در سازمان‌های مختلف دست پیدا کرد زیرا ممکن است بعضی از ارگان‌ها علاقه‌ای به انتشار آمار خود نداشته باشند.»
واقعیت تهران یا شفاف نبودن؟
زهرا نژادبهرام از ملاحظاتی درباره انتشار اطلاعات در تهران می‌گوید و یکی از دلایل خروج تهران از فهرست شهرهای ایمن را بی‌اطلاعی موسساتی چون اکونومیست از پیشرفت‌های شهر تهران می‌داند. با این حال هر چند ماه یک‌بار اخبار و آمارهایی درباره این شهر منتشر می‌شود که بر ناامنی پایتخت بیش از پیش دلالت می‌کند. همین یکی دو ماه پیش بود که سازمان نقشه‌برداری کشور درباره روند افزایشی فرونشست در شهر تهران خبر داد. مهرداد کتال محسنی، معاون فنی محیط زیست استان تهران هم در برنامه‌ای رادیویی، به این موضوع پرداخته و گفته است: «فرونشست زمین در تهران پدیده‌ای بدیهی است چرا که ۲۱ درصد از جمعیت کشور و ۳۰ درصد از فعالیت‌های اقتصادی، صنعتی، کشاورزی و خدماتی در استان‌های تهران و البرز متمرکز شده‌اند و از بیش از ۱۱۰ درصد از منابع آب‌های قابل برداشت در تهران استفاده می‌شود.»
تقریبا هر سال هم خبرهایی درباره احتمال نزدیک بودن خطر وقوع زلزله‌ای بزرگ در تهران در رسانه‌ها ترس را بیش از گذشته به دل مردم این شهر می‌اندازد. زلزله‌خیز بودن و فرونشست جزیی از شاخصه ایمنی زیرساخت هستند. بنابراین بر اساس آمار منتشر شده از سوی سازمان نقشه‌برداری ایران و سازمان محیط زیست، بخشی از شرایط در زمینه ایمنی زیرساخت در تهران مهیا نیست.
بخش دیگر مربوط به ایمنی روانی است. اردیبهشت امسال بود که سعید نمکی، وزیر بهداشت از بالا بودن شیوع افسردگی در ایران خبر داد. او در حاشیه بازدید از کلینیک ویژه تخصصی و فوق‌تخصصی شفیعیه زنجان گفته است: «متاسفانه شیوع افسردگی در کشور بالا است و معتقدیم که افسردگی یکی از عوامل رغبت به اعتیاد، خودکشی و خشونت است.»آمارهای غیر‌رسمی هم به شیوع ۲۲درصدی افسردگی در تهران اشاره می‌کنند. اما با این حال حتی وزیر بهداشت هم اطلاعات دقیقی از اندازه سلامت روانی شهروندان تهرانی ارائه نداده است. در واقع اگر هم آماری وجود دارد به شکل شفاف در اختیار رسانه‌ها برای انتشار قرار نمی‌گیرد.
چرا پایتخت شفاف نیست؟
نژادبهرام درباره دلایل شفاف نبودن آمار در تهران می‌گوید: «مساله مهم این است که در تهران مدیریت یکپارچه شهری وجود ندارد. نیروی انتظامی، سازمان آب و فاضلاب و ادارات مختلف به شکلی یکپارچه مدیریت نمی‌شوند. بنابراین هر کدام از این ارگان‌ها بخشی از آمار را در اختیار دارند. با این حال ممکن است بسیاری از سازمان‌ها اصلا آماری هم ارائه ندهند.»او ادامه می‌دهد: «همین که مکانیسم مناسبی در زمینه ارائه آمار وجود ندارد با شفاف نبودن در پایتخت روبه‌رو هستیم در نتیجه اصلی‌ترین مساله‌ای که در نبود ساز و کار مناسب برای انتشار آمار اتفاق می‌افتد این است که اطلاعات، متمرکز نیستند.»نژادبهرام درباره اینکه چرا بعضی از سازمان‌ها اطلاعات و آمارهای خود را به شکل شفاف منتشر نمی‌کنند، می‌گوید: «یکی از موضوعاتی که باعث می‌شود مراکز آمار جهانی اطلاعات دقیقی از شهر تهران و جامعه آن نداشته باشند این است که بعضی از ارگان‌ها به دلیل برخی ملاحظات سازمانی اجازه‌ای برای انتشار آمارهای خود ندارند. به‌طور نمونه ارائه آمار جرم و جنایت شهر تهران در اختیار قوه قضائیه است. ممکن است مدیریت این نهاد فکر کند که نیازی به انتشار اطلاعات مربوط به جنایات در شهر تهران نیست.»
چرا تهران سیر کاهشی داشته است؟
تهران که در سال ۲۰۱۵ در رتبه پنجاه و پنجم از ۶۰ شهر ایمن جهان قرار داشت در سال ۲۰۱۷ با ۳ پله صعود تا رتبه ۵۲ بالا آمد.
نژادبهرام، عضو هیئت رئیسه شورای شهر تهران با تاکید بر اینکه ممکن است رتبه ایمنی شهر تهران در بعضی شاخصه‌ها بالاتر از شهرهایی که در فهرست آمده‌اند، باشد، می‌گوید: «ما در بخش سخت‌افزار خوب عمل کردیم اما در حوزه نرم‌افزار در پایتخت عملکرد مناسبی نداشتیم. در زمینه اطلاع‌رسانی هم به دلیل برخی از ملاحظات و در کنار آن نا‌آگاهی به موضوعات، نتوانستیم پیشرفت پایتخت را به جهان نشان دهیم و در اطلاع‌رسانی اقدام‌های انجام شده در پایتخت ضعیف عمل کردیم».
او ادامه می‌دهد: «ممکن است در بسیاری از شاخص‌ها رتبه تهران نسبت به سایر شهرها بالاتر باشد، اما متأسفانه اطلاع‌رسانی دقیقی در آن حوزه‌ها صورت نگرفته است؛ از این دست موارد می‌توان به شاخص‌های مقابله با رفتارهای تروریستی در پایتخت اشاره کرد که با توجه به این موضوع که تهران رتبه خوبی دارد، اما به دلیل مسائل امنیتی از ارائه برخی از این آمار‌ها خودداری شده است. به‌طور نمونه شهر تهران به نسبت شهرهای دیگری مثل استانبول از نظر رفتارهای تروریستی امن‌تر است. در استانبول اتفاقات تروریستی بیشتری نسبت به تهران رخ داده است. با این حال استانبول در فهرست شهرهای ایمن جهان قرار دارد.
